Bjarmi - 01.07.2002, Blaðsíða 12

Ágri p af sögu
Palestínu
Kjartan Jónsson
Síonismi varó til í lok 19. aldar. Mark-
mió hans var aó gera Gyóingum kleift
aó flytjast til Palestínu meö því að kaupa
land af íbúunum. Straumur þeirra til lands-
ins var lítill í upphafi en árió 1925 voru þeir
orónir um 110 þúsund og 300 þúsund tíu
árum síöar, þar af um 100 þúsund í Tel
Aviv. Bretar studdu þessa stefnu í upphafi
en hugmyndir um sjálfstætt ríki voru þá
ekki til umræóu. Ibúar Palestínu mótmæltu
þessari þróun. I lok seinni heimsstyrjaldar
voru mörg hundruó þúsund Gyóingar
heimilislausir og heimsbyggóin hafði vonda
samvisku yfir hryllilegum örlögum Gyöinga
í seinni heimsstyrjöldinni. Því var erfitt aó
standa gegn kröfum þeirra um að eignast
heimaland í Palestínu.
Ariö 1947 samþykktu Sameinuðu þjóöirn-
ar aó skipta Palestínu í ríki Gyóinga, Araba
og hlutlaust svæði þar sem Jerúsalem var.
14. maí 1948 var ríki Gyðinga sett á stofn vió
mikinn fögnuó þeirra en aó sama skapi óá-
nægju Araba. Mörg hundruó þúsund Palest-
ínumenn flýóu land eóa voru reknir þaóan.
Bretar héldu að sér höndum og ri'ki Araba í
þessum heimshluta réöust á hió nýstofnaöa
ríki daginn eftir stofnun þess í þeim tilgangi
að eyóa því. Þegar stríóinu lauk árió 1949
hafói land Gyðinga stækkaó um helming,
Jórdanía haföi lagt undir sig vesturbakka
Jórdan, EgyptarGasa og 700 þúsund Palest-
ínumenn voru landflótta.
Allt frá stofnun Ísraelsríkis hafa íbúar
þess lifaó í stöóugum ótta vió stríó og gíf-
urlegum fjármunum hefur verið varið til
hermála. Palestínumenn hafa reynt hvaó
þeir hafa getað til aö endurheimta heima-
land sitt.
ísrael
I sex daga stríóinu árió 1967 náðu Israels-
menn hluta af Sínaískaga á sitt vald, vestur-
bakka Jórdanar, gamla hluta Jerúsalem-
borgar sem Jórdanir höfóu áóur lagt undir
sig auk Gólanhæóa af Sýrlendingum. Nú
réóu þeir yfir allri Jerúsalem. Eftir stríóió
neituðu þeir aó skila þessum landsvæóum
nema Sínaískaga.
Frá því er Egyptar þjóðnýttu Súes-skuró-
inn árió 1956 höfóu þeir hindraó siglingar
Israelsmanna á Akaba-flóa á Rauóahafi.
Israelsmenn skiluóu Sínaískaga gegn trygg-
ingu fýrir óhindruóum siglingum þar. En
Arabaríkin neituðu aó semja frió vió Israel
eóa vióurkenna ríki þeirra og hryójuverk
Araba færóust í aukana.
Árió 1973 braust enn út stríó á milli ísra-
els og nágrannaþjóóanna sem endaði með
sigri ísraelsmanna. Margir komust þá aó
þeirri nióurstöðu aö vandi Palestínu yröi
ekki leystur á vígvellinum og í desember það
árvarfýrsta friðarráóstefnan á milli ísraels-
manna og Araba haldin í Genf í Sviss.
Palestína
Nokkrir Palestínumenn fengu ríkisborgara-
rétt í nágrannalöndunum eftir stríóiö árið
1948 en flestir þeirra sem voru landflótta
bjuggu enn í flóttamannabúóum árið
1960. Ollum virtist standa á sama um ör-
lög þessa fólks. Bandaríkjamenn studdu
Israelsríki því aó þeir þurftu á bandamönn-
um aö halda í þessum heimshluta auk þess
sem Gyóingar í Bandaríkjunum studdu
Israelsríki fjárhagslega og beittu stjórnvöld
heima fyrir þrýstingi. Þjóðir Evrópu höfóu
vonda samvisku gagnvart örlögum Gyóinga
í seinni heimsstyrjöldinni og studdu því ríki
Israelsmanna.
Árió 1964 voru PLO (Palestinian Liber-
ation Organization), Frelsissamtök Palest-
ínu, stofnuó til aó samhæfa aógerðir þeirra
sem böróust gegn ísrael. Samtökin höfóu
fyrst aösetur íjórdaníu en var vísaó úr landi
árió 1970 og fluttu þá til Líbanon. Mark-
mió þeirra var aó eyóa Ísraelsríki. Yassir
Arafat varó leiótogi samtakanna áriö 1969.
Árió 1974 vióurkenndu Sameinuóu þjóö-
irnar PLO og Arabaríki litu á þau sem ríks-
stjórn Palestínumanna í útlegó. Anwar
Sadat, forseti Egyptalands átti frumkvæói
aó frióarumleitunum á milli Araba og Isra-
els og deildi frióarverólaunum Nóbels árió
1978 meó Menachim Begin, forsætisráó-
herra ísraels. Jimmy Carter, forseti Banda-
ríkjanna kom því meóal annars til leiðar í
hinu svo kallaóa Camp David samkomulagi
að skrifaó var undir aó vinna skyldi aó því
aó Palestínumenn á Vesturbakka Jórdanar
og á Gasa-svæóinu öðluðust sjálfstæði.
Öfgamenn múslima myrtu Sadat árið 1981
áóur en þetta varó aó veruleika.
Intifada
Næstu tíu árin uróu engar framfarir í mál-
efnum Palestínumanna. PLO herjaði á
noróur Israel frá Líbanon meó eldflauga-
árásum. Israelsmenn geróu þá innrás í
landió árió 1 982 til aó reyna aö flæma PLO
þaðan. Mörg hundruó Palestínumenn voru
myrtir í flóttamannabúóum en fyrir þaó
fengu Israelsmenn mikla fordæmingu frá
heimsbyggóinni.
Þeir Arabar sem bjuggu á Gasa-svæóinu
og Vesturbakkanum lifóu enn í fátækt,
flestir í niðurníddum búðum á landi sem
Israelsmenn réóu yfir, Samtímis streymdu
Gyöingar frá Sovétríkjunum, stundum
1.000 á dag, sem gerói þaó að verkum aó
Israelmenn uröu aó byggja húsnæói fyrir
þaó fólk. Byrjaó var aó gera þaó á land-
svæóum sem unnin höfóu verió eftir 1967,
en Palestínumenn vonuóust eftir aó endur-
heimta þaó land og þaó átti að vera hluti af
ríki þeirra. Margir ísraelsmenn litu svo á að
þeir hefóu ekki hertekió þetta land heldur
aóeins endurheimt þaó og því væru þessar
aógeróir fyllilega réttmætar.
I desember 1987 brutust óeirðir út á
meóal Palestínumanna í Gasa og á vestur-
bakkanum. Þetta var intifada, uppreisn fá-
tæks almúgafólks sem hafói engu aó tapa.
12