Tímarit lögfræðinga - 01.06.1982, Blaðsíða 36

Páll Arnór Pálsson hrl.:
SAMSKIPTI LÖGMANNA OG RANNSÓKNAR-
LÖGREGLU — SKIPUN RÉTTARGÆZLUMANNA
OG VERJENDA — SAMSKIPTI DÓMARA VIÐ
SÆKJANDA OG VERJANDA
1) Samskipti Iögmanna og rannsóknailögreglu.
Eftir breytinguna 1977, þegar Rannsóknarlögreglu ríkisins var falið
að annast ýmis verkefni, sem áður voru í höndum rannsóknardómara,
má segja að skapast hafi grundvöllur að auknum samskiptum á milli
lögmanna og rannsóknarlögreglu.
Mér er ekki kunnu'gt um annað en að samskipti þessi hafi gengið
nokkuð þokkalega fyrir sig, en þó einkennst af öryggisskorti þar sem
staða lögmannsins við handtöku og lögreglurannsóknir hefur ekki verið
nægilega skýr. Sem dæmi má nefna, að í 2. mgi’. 86. gr. laga um með-
ferð opinberra mála nr. 74/1974 er grunuðum manni veittur réttur til
þess að réttargæslumaður sé viðstaddur yfirheyrslur hjá rannsóknar-
lögreglu, en þó ekki afdráttarlaus, sbr. orðalagið: „enda þyki það
hættulaust vegna rannsóknar málsins. Dómari úrskurðar um þetta
atriði, ef ágreiningur verður“. Þessi fyrirvari gerir rétt grunaðs manns
svolítið veikan.
Hins vegar varð nokkur réttarbót með lögum nr. 53/1979, sem kennd
eru við Finn Torfa Stefánsson fyrrv. alþingismann. Vík ég að þeim
síðar. Það sem helst getur valdið deilum í samskiptum lögmanna og
rannsóknarlögreglu er það, hvort grunaði geti neitað að tjá sig, þar
til hann hefur rætt við lögfræðilegan ráðgjafa, hvort grunaði megi tala
við réttargæslumann einslega, hvort réttargæslumaður eða verjandi
mégi vera viðstaddur skýrslugerð grunaðra eða vitna og svo síðast en
ekki síst hvort og hvenær hann fær aðgang að málsskjölum.
Það er ekki beinlínis tekið fram í lögum, að handtekinn maður geti
neitað að svara spurningum þar til hann hefur fengið lögfræðilega ráð-
gjöf, en þó má ætla, að slíkur réttur sé fyrir hendi, ef réttarbót Finns
Torfa er túlkuð með rúmri lögskýringu. Skv. henni á handtekinn maður
rétt á skipuðum réttargæslumanni þegar eftir handtöku, og ber þeim, er
30