Tímarit lögfræðinga - 01.06.1982, Blaðsíða 41

að þau virðast vera með ágætum og samvinna góð, enda í flestum
tilfellum um prúðmenni að ræða. Skortur á góðum samskiptum kemur
helst í ljós í sambandi við gæs’uvarðhaldsúrskurði. Við þær aðstæður
eru sumir dómarar nokkuð seinir til, jafnvel tortryggnir í garð réttar-
gæslumanns og tregir til að sýna málsskjöl. Slíkt laumuspil er ósköp
hvimleitt og aðeins til þess fallið að auka á efasemdir sökunauts og
réttargæslumanns um réttmæti úrskurðar og eykur líkur fyrir því að
úrskurður verði kærður til Hæstaréttar. Og málið getur farið út í
öfgar: lögmaðurinn kærir til þess að geta kynnt sér málsskjöl.
Því hefur verið haldið fram af sumum dómurum, að réttargæslumenn
eigi ekkert að kynna sér málavexti svo náið, er maður er í gæsluvarð-
haldi; hann eigi aðeins að leiðbeina manninum og gæta réttar hans
gagnvart lögreglu og dómstól þá stundina. Ég tel þetta ekki rétta
hugsun. Málavextir, rannsókn og gæsluvarðhaldsvist er samtvinnað,
og heilmikill prósess er í gangi, sem endar með því, að maðurinn er
látinn laus. Á meðan hann er sviptur frelsi, er nauðsynlegt, að ein-
hver fylgist með rannsókninni fyrir hans hönd og gæti þess, að rétt
sé að málum staðið í hvívetna. Ég vil t.d. benda á, hversu nauðsyn-
legt það var fyrir fjórmenningana, sem sátu án sannaðra saka í gæslu-
varðhaldi í Geirfinnsmálinu að hafa réttargæslumenn, sem fengu að
fylgjast með rannsókn.
Um samskipti dómara við sækjanda hef ég að sjálfsögðu lítið að
segja. Aðeins má minnast á það, að sækjandi hefur mun minni afskipti
af málum eftir ákæru en verjandi og í praksis eru afskiptin ekki í
nokkrum takt við 134. gr. laga nr. 74/1974 eins og flestum mun
kunnugt.
Samskipti dómara við verjanda eftir þingfestingu máls eru oft mik-
il. Tilkynna þarf verjanda um skipun, afhenda málsgögn, hafa sam-
vinnu um fyrirtektir og ákveða hvenær vörn skuli skilað eða mál flutt.
Það er sjálfsögð regla að hafa góðan fyrirvara á því, hvenær vitna-
leiðslur fara fram, en ég hef nokkrum sinnum orðið fyrir því að fá
boðun með svo skömmum fyrirvara, að mæting var útilokuð.
Eitt atriði er svo hollt að drepa á hér að síðustu, en það er birting
dóma. Sá háttur hefur viðgengist hjá sumum sakadómurum að láta
sakborninga, sem hafa engan verjanda, samþykkja, að tiltekinn lög-
maður taki við birtingu dóms og ákveði um áfrýjun. Lögmaðurinn
fær, án þess að ráðgast sé við hann, á sig ábyrgð og skyldur, og mjög
oft skammir, ef honum tekst ekki að koma dómnum til skila áður en
dómþoli er handtekinn til afplánunar dómsins.
35