Tímarit lögfræðinga - 01.06.1982, Blaðsíða 38

um finnst kannski óþarfi, að réttargæslumenn sitji við tímafrekar yfir-
heyrslur, og í flestum tilfellum er engin þörf á því, en í einstaka til-
fellum gætu brýnir réttarhagsmunir grunaða krafist þess. Ég tel til
dæmis æskilegt, að réttargæslumenn séu viðstaddir samprófanir, þegar
mikið ber á milli.
Sumir kollegar kvarta undan því, að erfiðlega gangi að fá afrit af
skýrslum og skjölum í málum sem eru til rannsóknar hjá rannsóknar-
lögreglu. I mörgum tilfellum neitar rannsóknarlögregla að afhenda
skjöl, fyrr en ríkissaksóknari hefur fengið þau og tjáð sig um fram-
hald málsins. 1 þessu felst nokkur réttarskerðing fyrir hlutaðeigandi
skjólstæðing, hvort sem hann er kærandi eða kærði. Við verðum að
horfa til þess, að öll meginrannsókn brotamála fer fram hjá rannsóknar-
lögreglu, og stundum fer engin frekari rannsókn fram, t.d. ef ríkis-
saksóknari gefur ekki út ákæru. Það er því bráðnauðsynlegt fyrir lög-
mann aðila að fá strax í upphafi að fylgjast með og kynna sér máls-
gögn, hvað er verið að rannsaka og í hvaða farveg mál er að fara,
hann gæti e.t.v. komið að upplýsingum eða sjónarmiðum sem skipta
máli.
Samskipti lögmanna og rannsóknarlögreglumanna geta komist á
viðkvæmt stig, t.d. þegar handtekinn maður eða gæslufangi kvartar
undan athæfi lögreglumannanna. Slíkar kvartanir koma stundum og
það er helst, að lögreglumenn hóti hinum handtekna gæsluvarðhaldi,
ef hann játi ekki strax, að hann fái ekki að ræða við lögmann eða láta
venslamenn vita af sér og svo að lögreglumenn beiti blekkingum og
ósannsögli til að ná fram skýrslum sem ella hefðu aldrei verið gefnar.
Hér er oft um ýkjur að tefla, menn eru mjög viðkvæmir og sumir eru
allt að því með ofsóknarbrjálæði og enn aðrir hanga í slíkum kvörtun-
um til að beina athyglinni frá sakargiftum. Ég veit ekki betur en lög-
menn geri lítið af því að gleypa hráar slíkar kvartanir heldur reyni
þeir að kynna sér málið frá báðum hliðum eftir föngum. En það er
erfitt um vik með sönnun í slíku máli, þegar lögreglumaður, sem hefur
verið einn með grunuðum manni, þvertekur fyrir að hafa haft í frammi
það athæfi sem kvartað er undan.
Oft eru lögmenn að vinna fyrir kærendur í opinberum málum, og
ber þá stundum á góma, hvort kærutilefni sé refsilagabrot sem eigi
að rannsaka eða ekki. Ég hef heyrt af því, að lögmenn séu að kæra
alls kyns óþarfa til Rannsóknarlögreglu ríkisins og láta hana rannsaka
mál, sem heyra undir einkamáladómstóla. Réttast væri af rannsóknar-
lögreglu að neita slíkum beiðnum með rökstuðningi, ef hún telur ekki
grundvöll fyrir rannsókn. Að vísu er oft erfitt um vik, t.d. með svika-
32