Hugur - 01.01.2008, Blaðsíða 147

,Sápukúlur tískunnar“
145
Það er nokkuð til í þeirri kenningu að hinn villti kapítalismi nítjándu aldar hafi
verið beislaður með samtakamætti lágstéttanna, þá sérstaklega með verkalýðs-
félögum, almennum kosningarétti og svipu byltingarinnar sem vofði yfir ef ekki
yrði slakað til. Saga verkalýðsbaráttu kennir okkur að flest ef ekki öll réttindi al-
þýðufólks unnust í harðri og jafnvel blóðugri baráttu.5 En Einar Már missir að öllu
jöfnu sjónar af þessari staðreynd og telur, líkt og hann hefur eftir Þorsteini kunn-
ingja sínum, að runnið hafi upp stund „blómatíma" velferðarríkjanna þar sem ekki
var um „neitt lengur að deila“, kapítalistar og alþýða voru orðin sammála um
markmið og leiðir „á þeim blómatíma, þegar menn voru sannfærðir um að mark-
miðið væri almenningsheill“ (27).6 Einar Már útfærir ekki kenningu sína um
hræðslugæðin og endurtekur í stað þess yfirborðslega hugmynd um samheldni og
einsleit markmið ólíkra stétta og hópa velferðarríkisins.7
Einsleitnin sem Einar Már gefur sér er samtvinnuð þjóðernishyggju hans. Höf-
undur hafnar t.a.m. Evrópusambandinu á þeim forsendum að „út í hött [sé] að
ætla að setja stjórnarskrá nema fyrir þjóð, raunverulegt samfélag manna með sömu
tungu og menningu“ (313); ekki sé hægt að halda réttnefnt þing „ef þingmennirnir
töluðu tuttugu tungumál“ (315).8 Samkvæmt rómantískri þjóðernishyggju Einars
Más er því öfugt farið á þjóðþingum þar sem þingmennirnir „hafa sjálfstæðar
skoðanir“, ræða málin „í einrúmi yfir kaffibolla", þeir eru lausir við „hættuna á alls
kyns misskilningi" (315) og það er hægt „að berja að dyrum í skrifstofu þeirra“
(322).
Þjóðtungan sameinar alla landsmenn, stéttir og hópa, en þingmenn Evrópu-
sambandsins myndu, ólíkt þingmönnum þjóðríkjanna, ekki „skilja nokkurn venju-
legan mann, þeir eru fjarri lífsbaráttu hans, eins er líklegt að þeir tali ekki sama
mál.“ (322) Þingmenn þjóðríkjanna tala hins vegar tungu landsmanna sinna og
færast fyrir tilstilli sameiginlegs tungumáls nær lífsbaráttu óbreyttra borgara.
Samkvæmt þessari þjóðtungurómantík ætti núverandi Frakklandsforseti Nicolas
Sarkozy, þótt hann hafi alist upp í einu af ríkustu úthverfum Parísar, að eiga auð-
velt með að samsama sig lífsskilyrðum frönskumælandi innflytjenda í fátækustu
úthverfunum - sem forsetinn kallaði hyski - í krafti sameiginlegrar þjóðtungu.
átekta." (180-181) í viðtali við Morgunbladið („Heimur versnandi fer“) kemst hann svo að orði
að það sé „hugsanlegt að peningavaldið hafi metið það svo að velferðarsamfélagið yrði að
dafna. Annars gæti orðið bylting og Sovétkommúnistar náð undirtökum. Nú, þegar komm-
únisminn sé hruninn, heíji peningavaldið gagnsókn sína, að þessu sinni með nýfrjálshyggjuna
að vopni."
5 Að mati Einars Más „kostaði hver áfangi yfirleitt harða baráttu“ (155) og gagnrýnir hann
því heimspekimenntaða félagsfræðinginn Raymond Aron, sem annars fær mikið lof, fyrir að
horfa framhjá þessu (31-32). Hann gemr þess einnig að á miðri nítjándu öld hafi hugmyndir
um verkalýðsfélög og félagslöggjöf mætt „harðri andstöðu ríkjandi stétta.“ (32)
6 Atli Harðarson („Um Bréf til Maríu eftir Einar Má Jónsson", atlih.blogg.is/2007-06-04/) man
„ekki þessa gullöld hins óumdeilda velferðarkerfis“ þegar til dæmis „stuðningur við einstæðar
mæður var óumdeildur“.
7 Þetta kemur víðar fram: „Þótt deilt væri um einstök atriði, ríkti einhugur um grundvallar-
atriðin" (23).
8 Einar Már ímyndar sér auk þess þýðanda Evrópuþingsins sem „gnæfandi hrægamm sem gæti
auk þess verið á mála hjá einhverri skuggalegri leyniþjónustu" (316).