Hugur - 01.01.2008, Blaðsíða 56

Hugur - 01.01.2008, Blaðsíða 56
54 Jón A. Kalmansson sérkennilegheitum vitundarlífsins heldur tekur hana sem vísbendingu um eitthvað sem heíur milda þýðingu. Það kann að virðast undarlegt að leggja svo mikla áherslu á eina birtingarmynd ímyndunaraflsins; undrunina gagnvart tilvistinni. A ímyndunaraflið sér ekki margar birtingarmyndir? Svarið er að sjálfsögðu jákvætt. Sennilega tengja flestir ímyndunaraflið við getuna til að skapa eitthvað nýtt úr fyrri reynslu og minn- ingum,'3 setja sér eitthvað fyrir sjónir sem ekki blasir nauðsynlega við; setja til dæmis saman á nýjan og frumlegan hátt orð, liti eða tóna, og skapa þannig lista- verk. Við tengjum ímyndunaraflið líka við getuna til að brjótast frá viðteknum hugmyndum og leiðum til að skoða veruleikann, og opna um leið augun fyrir nýjum skilningi og þekkingu; að sjá ekki aðeins það sem aðrir sjá, það sem viðtekið er að sjá, heldur vera fær um að sjá eitthvað nýtt, eitthvað sem enginn hefur áður komið auga á. Með þessu móti hefur ímyndunaraflið mikla praktíska þýðingu. Það hjálpar okkur í lífsbaráttunni með því að gera okkur kleift að sjá fyrir erfiðleika og finna ný tækifæri og lausnir. Það leikur til dæmis lykilhlutverk í tækni og vís- indum.14 Án þess gætu vísindamenn ekki þróað hugmyndir sínar og tilgátur um heiminn eða fiindið upp ný og nytsamleg tæki. Imyndunaraflið er hka forsenda siðferðilegrar hugsunar. Með ímyndunaraflinu getum við gert okkur í hugarlund afleiðingar gerða okkar til skemmri og lengri tíma. Þessi hæfileiki kann að vera mannkyninu í heild mikilvægari nú á tímum en nokkru sinni fyrr. Almennt má segja að ímyndunaraflið geri manni kleift að sjá möguleika og tengsl; sjá eitt í ljósi annars, og sjá að eitthvað annað en það sem er gæti verið.’5 Ef við værum ófær um að gera okkur í hugarlund að hlutirnir gætu verið öðruvísi en þeir eru þá gætum við ekki hugsað okkur hvernig þeir gætu verið betri. Hugmyndir og hugsjónir - hæfileiki manna til að sjá fyrir sér í huganum annan og betri mann og heim - eru þess vegna forsenda þess að þeir geti á 13 David Hume bendir á það í Rannsókn á skilningsgáfunni (Reykjavík: Hið íslenzka bók- menntafélag 1988, s. 69) að hugsun okkar og ímyndunarafl sé háð skynjun okkar, reynslu og minningum. Þótt hugsun og ímyndunarafli mannsins virðist við fyrstu sýn lítil takmörk sett, sé meðal annars „auðvelt að skapa ófreskjur og hvers kyns óskapnað" og geti „flutt oss á örskotsstundu til fjarlægustu hlpta himingeimsins", þá sé þeim í raun þröngur stakkur skor- inn: „allur sköpunarmáttur [hugsunarinnar] felst í því einu að hún getur raðað saman þeim efnivið sem skynfærin og reynslan láta henni í té, velt honum fyrir sér, miklað hann og dregið úr“. Það er án efa rétt hjá Hume að hugsun og ímyndunarafl eru háð skynjun og reynslu, og þess vegna getur mikil lífsreynsla, þekking og kunnátta styrkt og auðgað ímyndunaraflið. En hann kann, eins og fleiri raunhyggjumenn, að hafa gert of lítið úr því í hve ríkum mæli áhrifin eru gagnkvæm; að hve miklu leyti hugsun okkar og ímyndunarafl mótar óhjákvæmilega sjálf- an efniviðinn, skynjun okkar og reynslu af hciminum. 14 Fræg ummæli Alberts Einstein um mikilvægi ímyndunaraflsins koma vart á óvart í ljósi þess að þar talaði maður sem kollvarpaði viðteknum hugmyndum um efnisheiminn með kenning- um sínum: „Eg er nógu mikill listamaður til að nýta mér að vild ímyndunaraflið, sem ég álít mikilvægara en þekkingu. Þekking er takmörkuð. Imyndunaraflið spannar heiminn". Þessi orð féllu í viðtali er birtist í Saturday Evening Post, Philadclphia, 26. október 1929. 15 „Heimspeki," segir William James, „sem hefst í undrun, eins og Platon og Aristóteles sögðu, getur hugsað sér allt öðruvísi en það er. Hún sér hið venjulega eins og það væri undarlegt, og hið undarlega eins og það væri venjulegt. Hún getur tekið hluti upp og lagt þá niður aftur. Hugur hennar er fullur af lofti sem leikur um hvert viðfangsefni. Hún vekur okkur af inn- grónu kredduföstu móki okkar og brýtur upp staðnaða fordóma okkar“. Some Probtems of Philosophy, s. 987.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196

x

Hugur

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.