Hugur - 01.01.2008, Blaðsíða 73

Hagtextinn
71
fyrirbærafræði og hinni eldri túlkunarfræði en túlkunarfræðingar af þessum gamla
skóla trúðu ranglega að við gætum öðlast hlutlægan skilning á textum með því að
lifa okkur inn í hugarheim höfunda.2 Mér hugnast að mörgu leyti best sú útgáfa
sem er ættuð úr kenningum Ludwigs Wittgenstein. Samkvæmt hinni Wittgen-
stein-innblásnu skilningsfélagsfræði samanstendur samfélagið af samtengdum
hugtökum (sem samofin eru virknisháttum) og skilningnum á þeim. Skilningur-
inn er líka háður virknisháttunum og öfugt. Mun ég útlista þessar hugmyndir
betur síðar. Mitt framlag til skilningshagfræðinnar er að efla hana wittgensteinsk-
um og túlkunarhagfræðilegum rökum. Túlkunarhagfræðingar hafa vit á að efast
um möguleikann á hlutlægri túlkun en Wittgensteinsinnar hneigjast sumir hverjir
til hlutlægnishyggju um túlkanir. Nánar um þau mál síðar í þessari grein.
Hin forna þýska skilningshagfræði var sköpuð úr ögn öðruvísi efniviði en sá er
huglægs eðlis. Virknishættir komu ekki við sögu hennar, skilningurinn er öldungis
huglægur en um leið er sönn, hlutlæg túlkun möguleg. Hvað sem þeim efnivið
líður þá beið skilningshagfræðin algeran ósigur fyrir þeirri gerð hagfræði sem vildi
helst apa eftir eðlisfræðinni og byggja starfsemi sína á hásértækum stærðfræði-
líkönum (Milton Friedman ver slíka „hag-eðlisfræði“ í Friedman 1979,18-35). En
þessi „vísindalega" akademíska hagfræði hefur verið gagnrýnd mjög harkalega og
hafa gagnrýnisraddirnar gerst stöðugt háværari. Má nefna að sænskir raunvísinda-
menn og stærðfræðingar mótmæltu fyrir nokkrum árum nóbelsverðlaunaveiti-
ngum í hagfræði á þeim forsendum að hagfræði væri ekki vísindi. Einnig hefur
risið hreyfing gegn akademískri geldingahagfræði sem kennir sig við „eftir-ein-
hverfa“ (post-autistic) hagfræði.3
Eg hef kynnt þessa gagnrýni bæði í ræðu og riti, ekki síst í bók minni Astarspekt.
Þar má finna grein sem heitir ,/Etti hagfræði að vera til?“ (Stefán Snævarr 2004,
43-65). I þeirri grein kem ég víða við en finna má í henni þrenns konar rök fyrir
því að vísindin döpru séu ekki fullveðja raunvísindi, alla vega samkvæmt hefð-
grónum skilningi á því hugtaki:4
I fyrsta lagi segja gagnrýnendur að hagfræðikenningar séu vart prófanlegar eða
séu sjálfsögð sannindi. Þær séu búnar skrautbúningi stærðfræðinnar sem svo reyn-
ist vera nýju klæðin keisarans (keisarinn beri er einatt sagður frjálshyggjusinni!).
I öðru lagi er því haldið fram að margir hagfræðingar hunsi reynslurök en hafi
þeim mun meira dálæti á sértækum líkönum sem svífa í lausu lofti.
I þriðja lagi er sagt að hagfræðin sé ekki og geti ekki verið lögmálsskýrandi,
gagnstætt eðlisfræðinni. Eg vil nú eyða talsverðu púðri í að ræða síðastnefnda
vandann. Því geti hagfræðin ekki verið almennilega lögmálsskýrandi þá eiga syst-
urnar skilnings- og túlkunarhagfræði leik á borði. Eins og síðar mun koma fram
þá eru þær efins um að hagfræðin þurfi á lögmálsskýringum að halda.
2 Agætan inngang að skilningsfélagsfræði og hinum ýmsu útgáfum hennar má finna í Outhwaite
(i975)-
3 Lysthafendur geta fundið stefnuyfirlýsingu og tímarit hreyfingarinnar á http://www.paecon.
net/.
4 Eg hef í huga pósitívíska og popperska beitingu hugtaksins „raunvísindi“. Sú beiting er nátt-
úrulega ekki hafin yfir gagnrýni.