Morgunblaðið - 05.10.2012, Blaðsíða 22

Bröltið viðað böðlastá íslensku
stjórnarskránni
er dapurlegt.
Fyrst voru haldn-
ir 100 fundir á tíu
manna borðum
dagstund og það
kallað þjóð-
fundur. Því næst
var ákveðið að kjósa stjórn-
lagaþing. Sú kosning braut al-
menn kosningalög í svo veiga-
miklum efnum að hæstiréttur
landsins, með auknum fjölda
dómara, komst ekki hjá því að
ógilda hana. Þá einstæðu og
sögulegu niðurstöðu voru sex
hæstaréttardómarar sam-
dóma um.
Eftir þau stórmerki voru að-
eins tveir kostir til. Blása
bröltið af þegar í stað eða
kjósa á nýjan leik til „stjórn-
lagaþings“ og nú með lögmæt-
um hætti. Þriðji kosturinn,
sem ekki var fyrir hendi, var
valinn. Ákveðið var að hunsa í
raun niðurstöðu Hæstaréttar
Íslands og tilnefna þann sama
hóp og sagðir voru komnir út
úr hinni ólögmætu kosningu í
stjórnlagaþing með nýju og
niðurfærðu nafni.
Meirihluti Alþingis fékkst
ekki til slíkrar óhæfu, þótt
hamast væri og hótað og því
var minnihlutaákvörðun að
lokum látin duga. Næstum all-
ir þeir sem „tilnefndir“ voru
samþykktu að taka þátt í þess-
um görótta leik og voru þar
með sjálfir búnir að finna hinn
eina hóp Íslendinga sem
örugglega var óhæfur til að
fjalla um mikilvægasta þátt ís-
lenskrar lögbókar. Sá hópur
skilaði svo frá sér næsta sam-
hengislausri afurð, sem nánast
sérhver maður sem bær er til
að fjalla af þekkingu um
stjórnarskrármál hefur sagt
óbrúklega.
Þingnefnd hefur haft tillög-
urnar til meðferðar í nærri ár
án þess að hafa farið í gegnum
þær efnislega, né gert athuga-
semdir eða breytingartillögur.
Hið eina sem var ákveðið var
að stofna til þjóðaratkvæða-
greiðslu sem þó væri ekki ann-
að og meira en óljós skoð-
anakönnun án nokkurs
raunverulegs leiðbeiningar-
gildis. Sú „þjóðaratkvæða-
greiðsla“ ein á að kosta nærri
300 milljónir króna!
Framan af lét Samfylkingin
eins og hin íslenska stjórnar-
skrá hefði haft eitthvað með
það að gera að viðskiptabank-
arnir þrír kollkeyrðu sig end-
anlega haustið 2008. Sú hug-
detta er einhver sú vitlausasta
sem fleytt hefur verið síðustu
árin og er þó samkeppnin
hörð. Nú hefur sú skýring að
mestu verið tekin
út af dagskrá,
þótt hún hafi ver-
ið sjálf forsendan
fyrir því að farið
var af stað. Nú er
því haldið fram að
Íslendingar búi
við gamla
stjórnarskrá og
danska að auki,
sem geti ekki gengið. Er þá
verið að vitna til stjórn-
arskrárinnar frá 1874. Stjórn-
arskráin segist þó sjálf vera
frá 17. júní 1944 og er óþarfi að
rengja hana.
Fræðimenn geta að vild rak-
ið forsögu einstakra ákvæða
stjórnarskrárinnar til áhrifa
frá dönskum stjórnlögum frá
1849 sem talin eru eiga fyr-
irmynd á ákvæðum frá meg-
inlandi Evrópu og ennfremur
frá stjórnarskrá Bandaríkj-
anna. En það breytir ekki því
að stjórnskipulegt gildi ís-
lensku stjórnarskrárinnar
stafar frá stjórnskipulegum
ákvörðunum sem áttu sinn
endapunkt 17. júní 1944. Sjálf-
stæðisyfirlýsing Íslands felst
beinlínis í þeirri stjórnarskrá
og þar er fullveldi landsins
tryggt. Og það er mergurinn
málsins. Allt þetta brölt núna
er hreinn sýndarleikur í kring-
um einbeittan vilja til að fjar-
lægja fullveldisvörnina úr
stjórnarskránni. Tryggja skal
að framvegis geti einfaldur
meirihluti þingsins kastað frá
þjóðinni hluta þess fullveldis
sem stjórnarskrá landsins,
sem samþykkt var á Lögbergi
Þingvalla, var ætlað að
tryggja um aldur og ævi.
Lög segja ákveðið fyrir um
það að dagsetningu þjóð-
aratkvæðagreiðslna skuli
þingið ákveða. Ríkisstjórn-
armeirihlutanum tókst með
óskiljanlegum hætti að klúðra
ákvörðun á þinginu um slíkt.
Þá voru aðeins tveir kostir til
eins og áður. Hætta við þenn-
an óþarfa og spara sér hundr-
uð milljóna eða kalla þingið
saman til að ákveða kjördag
með lögmætum hætti. Og aft-
ur var valinn kostur sem var
ekki fyrir hendi.
Ákveðið var að fara sömu
leið og þegar Hæstiréttur var
hunsaður. Tal í þingsályktun
um að þjóðaratkvæðagreiðsla
skyldi fara fram á tilteknu
tímabili, sem afmarkaðist í
fjarlægari endann við 20. októ-
ber 2012 skyldi með eftir-
áskýringu túlkað svo að kjör-
dagurinn hefði verið ákveðinn
20.október! Jafn fráleitt eins
og slíkt er og hver maður sér,
er erfitt að neita því að slík
málsmeðferð er við hæfi og í
góðu samræmi við allt það sem
á undan er gengið.
Atlagan að stjórnar-
skránni mun hafa
kostað 1000 milljónir
þegar gagnslaus og
ólögmæt skoðana-
könnun verður yfir-
staðin. Og það er
ekki allt búið enn}
Þúsund milljónir í súginn
22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. OKTÓBER 2012
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Á
Íslandi er tíu ára skólaskylda. Það
þýðir að öllum Íslendingum á
aldrinum 6-16 ára er gert að
ganga í skóla. Í ár eru þetta rúm-
lega 42 þúsund börn og unglingar
og tæpur þriðjungur þeirra þarf sérkennslu.
Hlutfall sérkennslunemenda á Íslandi er
miklu hærra en hjá þeim þjóðum sem við viljum
gjarnan bera okkur saman við. Það vekur ýms-
ar spurningar. Áhugavert væri til dæmis að fá að
vita hvers vegna svona mörg íslensk börn þurfa á
sérstakri aðstoð að halda eða hvaða árangri kennsla
af þessu tagi skilar. Svo væri líka gott að fá að
vita hvort sérkennsla stuðli almennt að betri
líðan nemenda í skólum.
Líklega hafa þessar spurningar oft verið
bornar upp. En við þeim finnast engin svör, því
engar rannsóknir virðast hafa verið gerðar á
árangri sérkennslu. Og það er svolítið merkilegt. Sér-
kennsla er nefnilega sístækkandi kostnaðarliður í hinu
fjársvelta menntakerfi, þar sem hverri einustu krónu er
margvelt á milli handanna.
Getur verið að við höfum varið ómældum tíma og fjár-
munum til að byggja upp skóla sem hentar bara sumum
börnum? Skóla sem hentar öðrum börnum engan veginn?
Líklega er ekki til neitt kerfi, hvorki skólakerfi né nokkuð
annað kerfi, sem smellpassar öllum notendum. En þegar
þriðjungur notendanna þarf á sértækum úrræðum að
halda, er það ekki vísbending um að kerfið sé ekki að virka
sem skyldi?
Sérkennsluþörf hefur vaxið jafnt og þétt.
Slík kennsla hófst af einhverju marki hér á
landi í lok sjötta áratugarins og þá var talað
um að um 5% barna þyrftu á henni að halda. Það
breyttist fljótt. Síðan var lengi vel talað um að
„eðlilegt“ væri ef 20% barna nytu sérkennslu af
einhverju tagi. Og núna slagar fjöldinn hátt í
þriðjung.
Íslendingar verja talsvert hærra hlutfalli
þjóðartekna til menntamála en margar aðrar
OECD-þjóðir, en engu að síður komum við held-
ur illa út úr alþjóðlegum könnunum á þekkingu
og færni nemenda, við erum með einna hæsta
hlutfall nemenda í sérkennslu og að auki eru
laun kennara hér skammarlega lág. Kannski
mætti endurskoða við tækifæri í hvað allir
þessir milljarðar fara?
Sumum finnst óskaplega sniðugt að bera
skólakerfið saman við hina og þessa þjónustu sem fólk
kaupir af fúsum og frjálsum vilja. Slíkt getur verið vara-
samt. Til dæmis er býsna hæpið að líkja grunnskóla við
veitingastað, nemendunum við gesti staðarins, kennurum
við þjóna og námsframboðinu við matseðil. Fyrir það
fyrsta er hverjum og einum í sjálfsvald sett hvort hann
bregður sér á veitingastað, en um skólagöngu er ekkert
val. Engu að síður má vel velta fyrir sér í þessu samhengi
hvað eigandi veitingastaðar myndi gera ef einn þriðji af
gestum hans þyrfti að láta elda matinn upp á nýtt. Væri
það ekki vísbending um að gera breytingar á matseðl-
inum, jafnvel nota annars konar hráefni? annalilja@mbl.is
Anna Lilja
Þórisdóttir
Pistill
Grunnskóli fyrir hverja?
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Guðni Einarsson
gudni@mbl.is
E
kki er ofsagt að Gagna-
veita Reykjavíkur
(GR) og forveri henn-
ar, Lína.Net, hafi lengi
verið pólitísk bitbein.
Fjárfrekur rekstur og skuldsetning
þessa dótturfyrirtækis Orkuveitu
Reykjavíkur (OR) hafa oft verið
harðlega gagnrýnd. Auk þess þótti
óeðlilegt að OR stæði beint eða
óbeint í samkeppnisrekstri. Nú vill
OR selja tæplega helmingshlut sinn
í GR.
Kveikjan að fjarskiptarekstri
OR var sú að nota dreifikerfi raforku
til gagnaflutninga til og frá not-
endum. Þetta átti að gera með því að
tengja spennistöðvar OR saman með
ljósleiðurum og miðla svo gögnunum
til og frá notendum í gegnum raflín-
urnar sem liggja inn á hvert heimili.
Fjarskiptafyrirtækið Lína ehf., sem
síðar varð Lína.Net ehf., var stofnað
sumarið 1999 og samdi það við
breska fyrirtækið Nor.Web um til-
raunanettengingar fyrir 100 heimili
og smáfyrirtæki í borginni í gegnum
raforkunet OR. Ætlunin var að
tengja öll heimili á raforkuveitu-
svæði OR við netið með þessum
hætti.
Nor.Web hætti starfsemi og
samningnum var slitið. Menn gáfust
þó ekki upp á hugmyndinni og í árs-
byrjun 2000 samdi Lína.Net við
svissneska fyrirtækið Ascom og
þýska fyrirtækið Siemens um
gagnaflutninga um rafdreifikerfið.
Þegar ljóst var að raflínutengingin
myndi ekki skila árangri beindi
Lína.Net sjónum að gagnaflutn-
ingum eftir öðrum leiðum. Þannig
samdi Lína.Net sumarið 1999 við Ís-
landssíma hf., forvera Og Vodafone,
um þróun, uppbyggingu og viðhald
ljósleiðaranets á veitusvæði OR. Ís-
landssími ætlaði svo að bjóða not-
endum fjarskipta- og símaþjónustu
með tengingum við ljósleiðaranetið.
Það var í gegnum ljósleiðara frá
spennistöð, með örbylgjusambandi
eða í gegnum koparlagnir.
OR var ráðandi eigandi Línu.-
Nets, þótt fleiri ættu þar hluti um
tíma. GR var stofnuð sem svið innan
OR þann 1. janúar 2005 áður en
henni var breytt í einkahlutafélag í
eigu OR þann 1. janúar 2007 á
grunni Línu.nets. Með því var sam-
keppnisreksturinn á sviði gagna-
flutninga skilinn frá öðrum rekstri
OR.
Tæpur helmingshlutur í GR
verður væntanlega boðinn til sölu á
næstunni. Eigendanefnd OR sam-
þykkti í síðustu viku að selja 49%
hlut í Gagnaveitu Reykjavíkur. Von-
ir standa til að um 2,5 milljarðar fá-
ist fyrir eignarhlutinn. Fyrirtækið
var verðmetið á ríflega 4,7 milljarða
króna í síðasta árshlutareikningi
OR. GR á m.a. viðamikið ljósleið-
arakerfi sem tengist fjölda heimila
og fyrirtækja á Suður- og
Vesturlandi.
Greining á fjárframlagi OR til
fjarskiptastarfsemi var lögð fram á
stjórnarfundi OR 14. júní í sumar.
Þar kom fram að á árunum 1999-
2008 hafði verið varið tæplega 13,3
milljörðum króna, á verðlagi í árslok
2011, í hlutafé, fjárfestingar og yfir-
tekin lán vegna Línu.Nets og GR.
Kjartan Magnússon, borgarfulltrúi
og stjórnarmaður í OR, benti á það í
bókun að þessar upplýsingar segðu
ekki alla söguna um fjárfestingar
OR í fjarskiptastarfsemi. Upplýsa
þyrfti um skuldir GR við OR og
aðra. Hann benti jafnframt á að enn
væri óafgreidd tillaga sín frá 24.
ágúst 2011 um að leynd yrði aflétt af
lántökum GR og fjármögnun fyrir
það ár. Í bókuninni sagði að meiri-
hluti stjórnar OR hefði frestað af-
greiðslu tillögunnar hvað eftir annað
í næstum tíu mánuði.
Morgunblaðið/Kristinn
Ljósleiðaravæðing Lína.Net og síðar Gagnaveita Reykjavíkur hafa tengt
fjölda heimila og fyrirtækja við ljósleiðaranet sitt. Myndin var tekin 2001.
Misjafnt gengi
í gagnaveitunni
Ný fjarskiptaleið
» Helgi Hjörvar, þáverandi
borgarfulltrúi, greindi frá því í
samtali við Morgunblaðið 1. júlí
1999 að hugmyndin að nýrri
gerð nettengingar í Reykjavík
hefði kviknað haustið 1997.
» Financial Times greindi þá
frá því að kanadískt fyrirtæki
hefði þróað aðferð til að miðla
gögnum í gegnum raflínur.
» Í kjölfarið flutti Helgi til-
lögu í stjórn veitustofnana
Reykjavíkurborgar um að hafin
yrði könnun á möguleikum
stofnunar fjarskiptafyrirtækis.
» Lína, síðar Lína.Net, var
stofnuð 1999. Það var grunn-
urinn að einkahlutafélaginu
Gagnaveitu Reykjavíkur sem
stofnað var 2007.
» „Hlutverk Gagnaveitu
Reykjavíkur er að bjóða heim-
ilum og fyrirtækjum aðgang að
gagnaflutningskerfi sem gefur
kost á háhraða gagnaflutningi
með þá sýn að leiðarljósi að
háhraða gagnaflutningur auki
lífsgæði og samkeppnishæfni
íslensks samfélags,“ segir á
heimasíðu fyrirtækisins.