Morgunblaðið - 24.11.2012, Síða 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. NÓVEMBER 2012
Glerverksmiðjan Samverk ehf
Eyjasandi 2, 850 Hella
Víkurhvarfi 6, 203 Kópavogi
sími: 488 - 9000
www.samverk.is
samverk@samverk.is
Söluskrifstofa og fagleg ráðgjöf
Víkurhvarfi 6, 230 Kópavogi
Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
„Þetta gefur tilefni til að skoða hvers
konar siðferði er í gangi hér í við-
skiptalífinu. Fjöldi aðila í íslensku
atvinnulífi á þangað augljóslega ekk-
ert erindi, aðilar sem stunda starf-
semi sem stenst ekki nein siðferðis-
leg viðmið eða reglur,“ segir Halldór
Grönvold, aðstoðarframkvæmda-
stjóri Alþýðusambands Íslands, í til-
efni af kennitöluflakki síðustu ár.
ASÍ hefur látið rannsaka kenni-
töluflakk eftir efnahagshrunið sam-
hliða rannsókn á undanskotum.
Máli sínu til stuðnings bendir
Halldór á að stjórnendur margra
fyrirtækja hafi tekið úr þeim verð-
mæti og flutt þau yfir í ný félög en
skilið það gamla eftir með skelina
eina saman – og skuldbindingar og
kröfur. Ætla megi að fjöldi ein-
staklinga, launafólk og birgjar, hafi
tapað stórfé á flakkinu.
Hátt í 300 milljarðar
Upphæðirnar séu þannig veru-
legar. Tölur sem Creditinfo hafi tek-
ið saman fyrir ASÍ sýni fram á að
kröfum að andvirði 280,8 milljarða
króna hafi verið lýst í þrotabú á
tímabilinu 1. mars 2011 til 1. mars
2012 og að kröfuhafar hafi aðeins
fengið 6,7 milljarða, eða 2,39%, upp
í kröfur. Þar af eru kröfur í fjár-
mála- og vátryggingastarfsemi
167,4 milljarðar en næst
koma fasteignafélög með
26,9 milljarða kr.
Beri hér að hafa í
huga að stundum sé
Kjartan Kjartansson
kjartan@mbl.is
„Það kom fram að fyrri stjórnendur
Arion banka vöruðu við því að þessi
leið yrði farin. Það virðist vera al-
menn samstaða um að þetta hafi
verið mjög óskynsamlegt. Ég hef
ekki fundið neinn mann sem hefur
mælt þessari leið bót,“ segir Guð-
laugur Þór Þórðarson, fulltrúi
Sjálfstæðisflokks í efnahags- og
viðskiptanefnd Alþingis, en málefni
Dróma voru til umræðu á fundi
nefndarinnar í gærmorgun.
Fulltrúar frá Fjármálaeftirlitinu,
Arion banka og Dróma komu á
fund nefndarinnar.
Jóhanna Sigurðardóttir forsætis-
ráðherra viðurkenndi í vikunni að
það hefði ekki verið skynsamleg
leið að láta Dróma innheimta lán
SPRON og Frjálsa fjárfestinga-
bankans.
Guðlaugur Þór segir stóru spurn-
inguna vera hvers vegna sú ákvörð-
un hafi verið tekin að fara þessa
leið hjá þessum fjármálastofnunum
einum. „Það er augljóst að það var
varað við þessu á sínum tíma og þau
varnaðarorð hafa gengið eftir.“
Fyrrverandi viðskiptavinir
SPRON og Frjálsa fjárfestinga-
bankans afhentu í gær forsætisráð-
herra og fulltrúum Arion banka
áskoranir með á annað hundrað
undirskrifta. Þar er Drómi m.a.
sakaður um samviskuleysi og óbil-
girni gagnvart lántakendum.
Lánasöfnin verði færð
Skora þeir á stjórnvöld og þing-
menn að sjá til þess að lánasöfn fyr-
irtækjanna verði færð til banka-
stofnana með hagsmuni af
„eðlilegum viðskiptum til fram-
búðar“. Í áskoruninni til Arion
banka, sem er stærsti kröfuhafinn í
þrotabú SPRON, er farið fram á að
viðskiptavinir verði „losaðir undan
því oki að eiga við slitastjórn
Dróma“.
Í yfirlýsingu frá Arion banka
kemur fram að bankinn hafi á sín-
um tíma lýst yfir áhuga á að taka
við lánunum. FME hafi hins vegar
ákveðið að færa þau í Dróma. Sú
staðreynd að Arion banki sé stærsti
kröfuhafi Dróma jafngildi ekki
eignarhaldi á félaginu.
Varað við aðferð-
inni á sínum tíma
 Lántakendur losni undan „oki“ Dróma
Morgunblaðið/Ómar
Ákall Óánægðir fyrrverandi viðskiptavinir Dróma og Frjálsa fjárfestinga-
bankans afhentu stjórnvöldum og Arion banka áskoranir í gær.
Fram kom í úttekt Alþýðusambandsins, SA og ríkisskattstjóra í fyrra-
sumar að áætlað væri að innan lítilla fyrirtækja með veltu undir milljarði
kr. á ári væri „svört vinna“ um 11% starfa og er þá átt við launamenn
sem ekki eru skráðir á staðgreiðsluskrá. Mat ríkisskattstjóra þá
var að samfélagið yrði af um 14 milljörðum vegna þessa.
Var úttektin hluti af átaksverkefni til að sporna við svartri at-
vinnustarfsemi sem ríkisstjórnin boðaði í yfirlýsingu sinni vegna
kjarasamninganna sumarið 2011. Hafa Samtök atvinnulífsins, ASÍ
og ríkisskattstjóri haft aðkomu að því átaki. Meðal annarra verk-
efna innan átaksins var könnun meðal lítilla fyrirtækja í ferða-
þjónustu og mannvirkjagerð sl. sumar. Leiddi hún í ljós að hjá yf-
ir 20% þeirra rekstraraðila sem voru skoðaðir var stunduð svört
vinna. Kannanirnar eru gerðar með vettvangsathugun.
Yfir 20% starfa „svört vinna“
UNDANSKOT Í FERÐAÞJÓNUSTU OG BYGGINGARIÐNAÐI
Halldór Grönvold
kröfum ekki lýst, enda séu þær tald-
ar glataðar. Á móti kemur að í ein-
hverjum tilfellum sé um áætlanir
opinberra aðila að ræða.
Hinir heiðarlegu látnir borga
Halldór segir kennitöluflakkið og
undanskot frá skatti koma niður á
heiðarlegum fyrirtækjum.
„Með þessu er verið að skapa
fyrirtækjum sem eru heiðarleg og
skila sínum sköttum og skyldum
samkeppnisstöðu sem þau ráða illa
við. Þetta hefur í för með sér að ein-
staklingar verða fyrir margvíslegu
tjóni, þar með talið starfsmenn sem
verða af þeim kjörum og réttindum
sem þeim ber,“ segir Halldór.
Þá nefnir hann hvernig sjóðir
samfélagsins verði af miklum
tekjum sem þýði að annaðhvort
þurfi þeir sem eru heiðarlegir að
borga fyrir hina eða að grípa þurfi til
niðurskurðar á samfélagslegri þjón-
ustu og velferð. „Það er sorglegt
þegar maður heyrir þá mótbáru að
menn séu bara að reyna að bjarga
sér með undanskotunum. Bjarga sér
á kostnað hverra? spyr ég þá,“ segir
Halldór og nefnir hvernig tveir
menn hafi hvor um sig tengst gjald-
þrotum 27 félaga frá hruni.
„Svonefndir útfararstjórar eru ný
stétt manna sem eru gjarnan ekki
vandir að virðingu sinni og taka að
sér að vera í forsvari fyrir félög þeg-
ar þau eru að fara í þrot til þess að
aðrir geti þá komið sér í burtu. Sagt
er að gjaldið sé frá 50-150 þús. kr.,
auk verðmæta sem þeir geta hirt.“
Tapaðar kröfur í búin
námu 274 milljörðum
 2,39% fengust upp í kröfur frá 1. mars 2011-1. mars 2012
Ingveldur Geirsdóttir
ingveldur@mbl.is
Yfir milljón bandarískra kvenna hef-
ur gengist undir krabbameinsmeð-
ferð að óþörfu. Er það niðurstaða
nýrrar bandarískrar rannsóknar sem
birtist í tímaritinu New England Jo-
urnal of Medicine á fimmtudaginn og
fréttastofa AFP segir frá. Er það
vegna reglubundinnar skimunar við
brjóstakrabbameini sem greinir
skaðlaus æxli. Ætlunin með skimun-
inni er að finna krabbameinið á byrj-
unarstigi, áður en það dreifist og
verður erfiðara meðhöndlunar, en
bandarísku vísindamennirnir segja
það leiða til þess að fjöldi kvenna
gangist undir erfiðar krabbameins-
meðferðir að óþörfu, líkur séu á að
æxlið hefði aldrei leitt til klínískra
einkenna.
Notast var við skráningargögn
brjóstakrabbameinsleitar í Banda-
ríkjunum frá 1976 til 2008. Greining
þeirra leiddi í ljós að síðan brjósta-
skimun varð reglubundin í Banda-
ríkjunum hefur fjöldi af snemma
greindu brjóstakrabbameini tvöfald-
ast á undanförnum árum. Læknar
finna æxli í 234 konum af hverjum
100.000. Á sama tímabili hefur þeim
konum sem greinist með brjósta-
krabbamein á seinni stigum fækkað
um aðeins 8%, frá 102 niður í 94 tilfelli
af hverjum 100.000 konum. Þetta
ójafnvægi þykir benda til þess að um
ofgreiningu sé að ræða. „Við áætlum
að árið 2008 hafi brjóstakrabbamein
verið ofgreint í yfir 70.000 konum;
það er 31% af öllum brjóstakrabba-
meini sem greinist,“ er haft eftir dr.
Gilbert Welch við læknadeild
Dartmouth-háskóla sem stýrði rann-
sókninni. Þá er því haldið fram að
veruleg fækkun dauðsfalla vegna
brjóstakrabbameins megi best skýra
með því að meðferðin er orðin betri,
frekar en að meinið uppgötvist
snemma í skimun.
Brjóstakrabbamein er algengasta
form krabbameina í konum og það
sem dregur flestar til dauða. Ár hvert
greinast 1,4 milljónir nýrra tilfella af
brjóstakrabbameini í heiminum.
Dánartíðni lækkað um 40%
Kristján Sigurðsson, yfirlæknir hjá
Leitarstöð Krabbameinsfélags Ís-
lands, segir að umræðan um ofgrein-
ingu krabbameina komi reglulega
upp. „Auðvitað mætti segja að það
væri alltaf viss ofgreining í krabba-
meinsleit. Við komumst aldrei hjá
því. Þegar kona greinist með mjög lít-
ið æxli í brjósti er ekki hægt að vita
nákvæmlega frekari þróun á því,
hvort það mun leiða hana til dauða
eða ekki. En við vitum að æxlið er
dæmt til að vera krabbamein af
meinafræðingum og hvernig í ósköp-
unum getum við verið ásátt um að
láta það vera áfram í konunni og bara
fylgjast með henni. Við verðum að
fjarlægja öll æxli sem við finnum. Ef
þau eru mjög lítil dugar fleygskurður
oftast. Sú fullyrðing að konur missi
brjóstin að óþörfu er ekki í samræmi
við þær niðurstöður sem við höfum úr
leitinni hér,“ segir Kristján.
Hann tekur fram að tilgangur
skimunar eftir brjóstakrabbameini sé
að finna æxlin á byrjunarstigi, áður
en sjúkdómurinn nær að dreifa sér.
„Það sem sýnir fram á hvort að leitin
er að gera gagn eða ekki er að meta
breytingar á dánartíðni hjá þeim sem
mæta til leitar og þeim sem gera það
ekki. Rannsóknir hér á landi sýna að
dánartíðnin af völdum brjósta-
krabbameins er um 45% hærri í þeim
hópi kvenna sem mæta ekki til leitar
m.v. þær sem mæta reglulega. Í
heildina hefur leitin lækkað dánar-
tíðni af völdum brjóstakrabbameins
um 40% og þótt hækkun sé á nýgengi
brjóstakrabbameina á aldrinum 50-
69 ára þá hefur nýgengi fallið á aldr-
inum 70-79 ára sem bendir til að
hækkunin meðal yngri kvenna stafi af
flýtingu í greiningu sjúkdómsins
frekar en ofgreiningu,“ segir Krist-
ján.
Regluleg skimun fyrir brjósta-
krabbameini hófst hér á landi árið
1987 og eru konur á aldrinum 40 til 69
ára boðaðar til leitar á tveggja ára
fresti. „Það eru sannanir fyrir gagn-
semi leitar og það ber að mæla með
að konur mæti í leit,“ segir Kristján.
Segja brjóstakrabba-
mein oft ofgreint
 Tilgangur skim-
unar að finna æxlin
á byrjunarstigi
Morgunblaðið/Heiddi
Leitartæki Hjá Leitarstöðinni.