Morgunblaðið - Sunnudagur - 29.09.2013, Blaðsíða 47

28.9. 2013 MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 47
Ég er óskaplega þakklát, þaðsnertir mig að fólk skulihugsa svona fallega til mín,“
segir Gerður G. Bjarklind. Hin geð-
þekka fyrrverandi útvarpskona var
langoftast nefnd til sögunnar hjá
þeim 50 álitsgjöfum Sunnudagsblaðs
Morgunblaðsins sem beðnir voru um
að velja þær raddir sem falla þeim
best í geð. Og það þótt hún hafi
kvatt útvarpið fyrir um einu og hálfu
ári og því ekki talað til landsmanna
um þó nokkurt skeið. Gerður hafði
þá starfað hjá Ríkisútvarpinu í tæp-
lega 40 ár sem útvarpsþulur auk
þess sem hún hafði umsjón með hin-
um vinsælu útvarpsþáttum Lög unga
fólksins og Óskastundinni.
Naut Gerður leiðsagnar við fram-
sögn og raddbeitingu? „Nei, ég var
nú alveg upp á sjálfa mig komin í út-
varpinu þótt ég hefði reyndar verið í
Leiklistarskóla Leikfélags Reykjavík-
ur. Það var frekar að það væri hnýtt
í mann, þannig að manni gat hrein-
lega liðið illa, og á þeim árum var
frekar lítið um uppbyggilega gagn-
rýni, það tíðkaðist bara ekki að fólki
væri hrósað. En þetta var bara
svona. Ég hugsa að það hefði hrein-
lega liðið yfir mann ef einhver hefði
komið með eitthvað mannlegt og
uppbyggilegt.“
Gerður hóf störf á auglýsingadeild-
inni og þegar hún hafði starfað þar í
um tvö ár bað Guðmundur Jónsson,
óperusöngvari og þáverandi fram-
kvæmdastjóri Ríkisútvarpsins, hana
um að taka að sér Lög unga fólks-
ins. Hún segir að þegar hún hafi
verið orðin öruggari með sig hafi
hún reyndar gjarnan spurt Guð-
mund ráða.
„Ég áleit hann snarvitlausan að
detta þetta í hug. Ég skrifaði bara
auglýsingar og útvarp og fólkið sem
sá um þá þætti var í mínum huga
hafið hátt yfir mig.“
Þrátt fyrir að vera hætt kemur
Gerður ekki inn í verslun öðruvísi en
fólk kveiki strax þegar hún talar.
„Æ, hvað er gaman að sjá þig og
svona líturðu þá út,“ heyri ég gjarn-
an og þykir vænt um. En það má
nefna í sambandi við það að tala að
það tekur fyrir röddina að þroskast
ogþetta heyrirðu söngvara segja.
Þetta gerist má segja allt í einu að
maður finnur til öryggis og getur
gert þetta án þess að það sé nokkur
áreynsla; þetta bara rennur. Það
skiptir miklu máli að láta sér líða
vel þegar maður talar og ekki vera
á útopnu eða standa á öndinni. Það
er líka mikilvægt að hafa einhvern í
huga sem þú ert að tala við, þá ertu
ekki einn og það er líka þægilegt og
gott. Um leið og þú færð góða
strauma þá eru allir vegir færir.“
Frekar að það væri
hnýtt í mann
„Það tekur tíma fyrir röddina að þroskast,“ segir Gerður G. Bjarklind.
Morgunblaðið/Ómar
Bæði Gerður og Broddi eru mjög skýr-mælt og kunna að nota þagnir. Radd-ir þeirra beggja eru blæbrigðaríkar,
en á þessi litbrigði getur stundum skort hjá
þeim sem tala opinberlega, ekki síst þegar
farið er með tilbúinn texta, og þau virðast
afslöppuð,“ segir Valdís Arnardóttir radd-
kennari um raddir þeirrar konu og þess
karlmanns sem sköruðu fram úr í vali á fal-
legustu röddunum; Gerðar G. Bjarklind og
Brodda Broddasonar.
„Rödd Brodda er djúp og svolítið hrjúf
og það er þessi vissi hrjúfleiki sem ég held
kannski að geri hans rödd eftirminnilega og
rödd Gerðar hefur mýkt og svolítinn söngl-
anda. Tjáning þeirra beggja er lifandi og
eðlileg, en stundum má greina vissa tilgerð
hjá fólki sem les í útvarpi og sjónvarpi. Þá
verða raddirnar oft fremur eintóna eða
mónótónískar, því þótt það megi kannski
greina blæbrigði í þeim eru það tilbúin blæ-
brigði sem hljóma ekki eðlilega.“
Tónninn drýpur
Valdís segir að bæði Broddi og Gerður búi
yfir þeim eiginleikum að draga hlustandann
að viðtækinu og láta honum líða vel. Það
einkenni lestur þeirra beggja að í upphafi
frásagnar sé sleginn nýr tónn. „Maður
heyrir það og sé setningin löng halda þau
tóninum uppi, hækka hann jafnvel örlítið og
við lok setninga drýpur tónninn örlítið og
þannig vita hlustendur að setningu er lokið.
Þetta gera þau á fínlegan hátt og ég held að
það veiti hlustendum ákveðna öryggiskennd
að finna fyrir þessum „strúktúr“ í lestr-
inum.“
Til eru aðferðir sem notaðar eru við radd-
greiningu og hægt er að skoða hvað liggur
líffræðilega að baki raddbeitingu og þar með
þeim hljómi sem rödd einstaklingsins hefur
og það sama má segja um framsögnina.
Þetta gera fagaðilar í misjöfnum tilgangi.
Fólk í Valdísar fagi notar tæknina til þess
að leiðbeina einstaklingum sem vilja eða
þurfa að bæta raddbeitingu sína og/eða
framsögn starfs síns vegna, en talmeina-
fræðingar og læknar skoða og vinna með
raddmein. Aðrar fagstéttir sem þurfa að
hafa mikla þekkingu á rödd eru til dæmis
leikarar, því ef leikarar vilja til að mynda
breyta rödd sinni fyrir hlutverk er gott fyrir
þá að vita hvað liggur að baki hljóðmynd-
uninni svo þeir geti skapað karakter með
rödd sem er ólík þeirra eigin, án þess þó að
skaða eða þreyta sína eigin rödd. Góð tækni
á sviði raddbeitingar gefur fólki svigrúm til
sköpunar.
„Það er hægt að brjóta framburðinn hljóð-
fræðilega niður og nota greiningartækni til
þess að lýsa einstökum eiginleikum radd-
arinnar, en svo getur fólk orðið ósammála
þegar það þarf að lýsa rödd í heild sinni því
þá er það oft persónubundið álit fólks sem
getur staðið í vegi fyrir hlutlausu mati.
Þannig að skilgreining á rödd, að minnsta
kosti það hvort rödd er falleg, er mjög oft
lituð af smekk fólks.“
Nefmælt fólk stundum sagt vont
En hvað er það sem gerir rödd óáheyrilega?
„Rödd sem einhverjum þykir óþægileg eða
óáheyrileg gæti verið rödd sem er mjög ein-
tóna, þar sem fáir tónar eru notaðir og lítið
um blæbrigði. Það er kannski hægt að líkja
því við það að vera lengi í bifreið sem keyrir
alltaf á þrjátíu. Maður getur ímyndað sér
slíka ferð, maður yrði fljótt leiður og færi að
hugsa um eitthvað annað. Oftast missir fólk
þráðinn við að hlusta á mjög eintóna tal, þar
sem lítil blæbrigði eru í tón og hrynjandi.
Hins vegar getur það þjónað tilgangi að
beita röddinni þannig, eins og ef maður vildi
róa, sefa eða svæfa einhvern og dáleiðarar
nota gjarnan eintóna tal. Þá má líka nefna
raddir sem eru mjög spenntar en þær raddir
geta orðið mjög háar bæði í tónhæð og
hljóðstyrk. Börn gætu lýst þessum röddum
sem vondum eða skrækum því þær verða
hvellar og háar og það einkennir meðal ann-
ars raddir sem óþægilegt er að hlusta á og
eiga líka á hættu að verða fyrir skaða. Þá
má einnig nefna að nefmælgi fer oft illa í
fólk enda fylgir nefmælgi hvellur hljómur í
röddinni sem oft er frekar ósjarmerandi, en
sem berst vel í stóru rými og getur þar með
þjónað tilgangi við viss tækifæri.“
Þetta segir raddsérfræðingurinn
Valdís Arnardóttir segir að það sem Broddi
Broddason og Gerður G. Bjarklind hafi fram yfir
marga þuli í sjónvarpi og útvarpi séu eðlileg blæ-
brigði en oft hættir fólki til að vera með form-
úlukennd blæbrigði í lestri.
Morgunblaðið/Rósa Braga
Arngrímur F. Haraldsson
verkefnastjóri
Árni Heimir Ingólfsson
tónlistarfræðingur
Bergþóra Magnúsdóttir
búningahönnuður
Birna Anna Björnsdóttir
rithöfundur
Bjarni Baldvinsson
töframaður
Edda Björg Eyjólfsdóttir
leikkona
Eiður Svanberg Guðnason
fyrrverandi sendiherra, ráðherra
og fjölmiðlamaður
Elva Dögg Melsteð
skipulagsstjóri
Eygló Harðardóttir
félags- og húsnæðismálaráðherra
Fjalar Þorgeirsson
íþróttamaður
Friðrik Þór Friðriksson
kvikmyndaleikstjóri
Greipur Gíslason
viðburðastjóri
Grétar S. Sigurðarson
íþróttamaður
Guðrún Nordal
forstöðumaður Stofnunar Árna
Magnússonar í íslenskum fræðum
Gunnar Hansson
leikari
Hjörtur Hjartarson
fréttamaður
Hulda Þórisdóttir
sálfræðingur
Iðunn Steinsdóttir
rithöfundur
Jóhannes „Jói“ Ásbjörnsson
Hamborgarafabrikunni
Jón Gunnar Geirdal
markaðsmaður
Jón Viðar Jónsson
gagnrýnandi
Jón Axel Ólafsson
útgefandi
Jón Jósep Snæbjörnsson
tónlistarmaður
Jónas Þórir Þórsson
orgelleikari
Kristjana Stefánsdóttir
djasssöngkona
Kristófer Dignus
kvikmyndaleikstjóri
Linda Vilhjálmsdóttir
rithöfundur
Oddgeir Einarsson
lögfræðingur
Óttar Guðnason
kvikmyndatökumaður
Margrét Pála Ólafsdóttir
hugmyndasmiður
Hjallastefnunnar
Ragnar Bragason
kvikmyndaleikstjóri
Ragnheiður Gröndal
tónlistarkona
Richard Scobie
kvikmyndagerðarmaður
Salka Guðmundsdóttir
skáld og þýðandi
Sesselja Thorberg
innanhússráðgjafi
Sigríður Ásta Árnadóttir
textílhönnuður
Sigríður Heimisdóttir
iðnhönnuður
Sigríður Víðis Jónsdóttir
kynningarstjóri og fjölmiðla-
fulltrúi UNICEF
Sigurjón Kjartansson
gamanleikari og handritshöf-
undur
Silja Aðalsteinsdóttir
ritstjóri
Skjöldur Sigurjónsson
stórkaupmaður
Unnur Eggertsdóttir
söngkona
Úlfur Eldjárn
tónskáld
Vala Matthíasdóttir
fjölmiðlakona
Vera Sölvadóttir
kvikmyndaleikstjóri
Viðar Eggertsson
leikstjóri
Víkingur Heiðar Ólafsson
píanóleikari
Yrsa Sigurðardóttir
rithöfundur
Þorbjörg Helga Vigfúsdóttir
borgarfulltrúi
Þórunn Sigurðardóttir
leikstjóri og fyrrv. stjórnandi
Listahátíðar
Örlygur Smári
tónlistarmaður
LISTI ÁLITSGJAFA
Þegar hefja á vinnu með röddina er gott að teygja
á vöðvum og hita röddina. Hér eru nokkur grunn-
atriði góðrar raddbeitingar sem Valdís Arnar-
dóttir raddkennari tíndi saman, bæði er varða
rétta líkamsstöðu og öndun. Nánari leiðbeiningar
má finna inni á vefsíðunni rodd.is.
 Standið með fætur aðeins í sundur.
 Festið ekki hnén í liðnum. Þau eiga að geta rokk-
að aðeins til.
 Festið ekki mjaðmir. Leitið eftir að ekki hvíli
spenna í þeim með því að hreyfa þær aðeins til.
 Mjaðmagrind á að vera í réttstöðu, hvorki vísa
fram eða aftur.
Lyftið höndum eins hátt til lofts og þið getið og
haldið þeim þannig í um það bil hálfa mínútu. Þessi
æfing teygir á mitti og réttir brjóstkassa. Þar með
gerir hún öndun auðveldari
 Geispið alltaf þegar þið hafið þörf fyrir það. Það
er vandamál þess sem er að tala hvort hann/hún
tekur það til sín.
NOKKRAR ÆFINGAR FYRIR RÖDDINA