Morgunblaðið - Sunnudagur - 29.09.2013, Blaðsíða 44

44 MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28.9. 2013
H
æstiréttur Íslands hefur stund-
um verið kallaður „Endastöð
íslenskra deilna“. Í því felst
ekki endilega að allt það sem
þaðan kemur sé hafið yfir allan
vafa. Aðeins hitt að lengra
verði ekki komist með deilumál sín. Við niðurstöðuna
verði að una, með gleðibragði eða súr.
Nýjar áfrýjunarleiðir?
Á síðustu árum hefur aðeins borið á því viðhorfi að
áfrýja megi dómum Hæstaréttar út fyrir landstein-
ana, svo sem til EFTA-dómstólsins í Lúxemborg eða
til Mannréttindadómstólsins í Strassborg. Þarna er
þó um oftúlkun að ræða. Alþingi samþykkti aðild að
EES m.a. í krafti álitsgerðar lögvísindamanna um að
samningurinn raskaði ekki fullveldi, hvað dóm-
stólaþáttinn varðaði og gengi því ekki gegn stjórn-
arskrá Íslands. Íslendingar geta vegna aðildar að
Mannréttindasáttmála Evrópu, sem þó stendur ekki
ofar íslenskum lögum, leitað álits Mannréttinda-
dómstólsins á niðurstöðum íslenskra dómstóla um
þætti sem undir dómstólinn falla. Með því er ekki
verið að áfrýja dómi Hæstaréttar í hefðbundnum
skilningi orðsins, enda stendur dómurinn hvað sem
niðurstöðu fyrrgreinds dómstóls líður. Á hinn bóginn
getur álit hans orðið til þess að íslenski löggjafinn
breyti lögum í framhaldinu. Eins getur dómurinn
beint því til íslenska ríkisins að íslenskum kæranda
verði greiddar bætur vegna ágalla sem hann hafi
goldið við meðferð íslenskra dómstóla. Einnig má
hugsa sér að niðurstaða Mannréttindadómstólsins
geti orðið innlegg í mat á óskum um að mál verði tek-
ið upp að nýju af íslenskum dómstólum.
Mikill dans fyrir dómstólum
Á þeim umbrotatímum sem þjóðin hefur lifað frá því
að íslenska bankakerfið féll í umróti alþjóðlegrar
kreppu hafa mörg veigamikil álitamál komið til kasta
dómskerfisins og langflest slíkra hljóta að ganga til
endanlegs úrskurðar í Hæstarétti. Auðvitað eiga all-
ar slíkar niðurstöður það sammerkt að skipta mjög
miklu fyrir hagsmuni þeirra sem takast á fyrir dóm-
stólnum. En í fjölmörgum tilvikum ná áhrifin langt
út fyrir þann ramma. Má nefna í því sambandi dóma
um Neyðarlögin, skuldbindingar í erlendum gjald-
miðlum, kosningar til Stjórnlagaþings og þar fram
eftir götunum, auk þess sem snertir beint eða óbeint
málefni tengd hinum föllnu fjármálastofnunum. Þessi
óvenjulega staða varð til þess að dómurum Hæsta-
réttar var tímabundið fjölgað verulega. Það er því
ótvírætt merki þess, að smám saman færist þjóðin
nær því sem tíðkaðist fyrir haustið 2008, að nú stefn-
ir í að brátt verði dómarar Hæstaréttar aftur níu að
tölu. (Þeim kann svo að fækka enn meir komi til nýtt
millidómstig, eins og boðað er í stjórnarsáttmála nú-
verandi ríkisstjórnar).
Óvænt frétt og feit
Morgunblaðið fer jafnan sparlega með 5 dálka fyrir-
sagnir á forsíðu sinni. Ein slík var þó þar efst á blaði
gærdagsins. Þar sagði: „Greiða ber út í krónum.“
Þessi 5 dálka fyrirsögn var þó fjarri því að hafa
nokkurn æsifréttabrag. En hún átti fullan rétt á sér
því enginn vafi er á að þessi dómur Hæstaréttar er
líklegur til að hafa verulega þýðingu. Fjölmiðlar voru
dálítið lengi að átta sig á að fallið hefði dómur í
Hæstarétti sem væntanlega myndi hafa víðtæka al-
menna þýðingu og setja mörg stórmál sem verið hafa
* Rétturinn virðist beinlínisleggja lykkju á leið sína til aðkoma þeim skilningi sínum til
skila sem birtist í fyrirsögn blaðs-
ins. Það er mjög mikilvægt að það
hafi verið gert.
Reykjavíkurbréf 27.09.13
Jökulgil við Landmannalaugar