Morgunblaðið - 14.07.1974, Síða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. JULI 1974
® 22*0*22*
RAUÐARÁRSTÍG 31
V ___.________
LOFTLEIOIR
BÍLALEIGA
CAR RENTAL
21190 21188
IOFTLEIÐIR
i.__________
Æbílaleigan
felEYSIR
CAR RENTAL
24460
í HVERJUM BÍL
PIOIMŒGIR
ÚTVARP OG STEREO
KASSETTUTÆKI

Bílaleiga
CAR RENTAL
Sendum
41660 - 42902
Ferðabílar hf.
Bilaleiga S—81260
5 manna Citroen G.S fólks og
stationbilar 1 1 manna Chervolet
8—22 manna Mercedes-Benz
hópferðabilar (með bilstjórn)
SAFNAST ÞEGAR
SAMAN
^ SAMVINNUBANKINN
Einangrun
Góð plasteinangrun hefur hita-
leiðnisstaðal 0,028 til 0,030
kcai/mh. °C, sem er verulega
minni hitaleiðni, en flest önnur
einangrunarefni hafa, þar á
meðal glerull, auk þesssem plast
einangrun tekur nálega engan
raka eða vatn i sig. Vatnsdrægni
margra annarra einangrunarefna
gerir þau, ef svo ber undir að
mjög lélegri einangrun. Vér
hófum fyrstir allra hér á landi,
framleiðslu á einangrun úr plasti
(polystyrene) og framleiðum
góða vöru með hagstæðu verði.
Reyplast hf.
Ármúla 44 — sími 30978.
Lýðháskólinn
í Skálholti
Eitt hið raunalegasta, sem ég
minnist sem vonbrigða úr
mínum ferðum, var fyrsta
koma mín í Skálholt.
I draumi breiðfirzkra kota-
krakka var það konungsriki eða
öllu heldur kóngsgarður
Islands.
En þarna fannst mér allt
niðurnítt og nær í rústum,
túnið mosaþemba og kirkjan
kotungsleg.
Þetta var víst á þeim tímum,
sem aumlegast var þar og
staðurinn eins og sagt er um
einhvern stað I Biblíunni
„viðurstyggð eyðingar á
helgum stað“.
Svo hófust draumar um fagra
framtfð, síðan umræður, sam-
komur, samtök og samstarf.
Ein af minum fyrstu greinum
um kirkjuleg málefni var um
endurreisn Skálholts, og þá
sjálfsagt slíkur samsetningur
óskhyggju og rómantískrar
fjarstæðu, að ég man, að núver-
andi dómprófastur spurði ótta-
sleginn:
„Viltu ekki fara með biskup-
inn og allt saman austur í Skál-
holt?“
En samt fór það svo, að nú
þegar upprunnið er þjóð-
hátíðarár 1100 ára Islands-
byggðar, er flest hafið og sumt
fullunnið, sem óramenn fyrstu
endurreisnarátaka óskuðu þar:
Prestssetur, ný kirkja, með
eina fegurstu altaristöflu á
Islandi, kannski í heimi, nýaf-
staðnar og þó áframhaldandi
fornminjarannsóknir með dýr-
mætum uppgötvunum og nú
síðast skóli — meira að segja
lýðháskóli — þótt enn sé þar
enginn biskup.
En hann kemur seinna.
Já, það er kominn lýðháskóli
í Skálholti og um leið einn hinn
fyrsti eða fyrsti raunverulegi
lýðháskóli í sögu islands og þó
einkum íslenzku kirkjunnar.
Það má minna á, að lýðhá-
skólar eru eitt hið fegursta
skrautblóm í uppeldi frjálsrar
æsku um öll Norðurlönd og
eiga uppruna sinn að rekja til
hinna færustu uppeldis-
frömuða með stórmennið
danska Grundtvig í broddi
fylkingar.
Samt verður að segja, að lýð-
háskólinn f Skálholti er enn á
bernskuskeiði og fetar sín
fyrstu spor, raunar enn sem
tilraun við hið frumstæðustu
skilyrði að húsakosti og
kennslutækjum.
Samt er þarna einmitt skóla-
stjóri, sem telja má einn hinna
menntuðustu guðfræðinga
Islands nú, frábær námsmaður,
fjölhæfur kunnáttumaður og
frábær drengur að allra dómi,
sr. Heimir Steinsson.
En hvað er þá lýðháskóli? Er
það ekki einhver ósamhljóma
og úreltur tónn við allt skyldu-
námskerfið, sem nú þegar
þjakar fjölda unglinga, sem
hvorki skilja né meta, hvaða
gagn þeir hafa af skólagöngu?
Sumir skólar geta orðið verk-
smiðjur til framleiðslu múg-
hyggju.
Einmitt þetta er eitt og hið
helzta sérkenni lýðháskóla.
Hann er frjáls og aðeins eða
fyrst og fremst handa þeim,
sem hafa áhuga, vilja læra og
velja frjálst og helzt af eldmóði
það, sem þeir ætla að læra. Þar
er ekki fjöldaframleiðsla með
vissu vörumerki.
Hann er byggður á tveim
meginhornsteinum: þjóðlegum
og kristilegum menningararfi.
Takmarkið gæti vafalaust
falizt f hugtakinu: Kristinn
Islendingur. En þar mun ein-
mitt ein hin fegursta hugsjón á
Fróni.
Lýðháskóli setur manninn,
persónuleika hans sem ein-
staklings ofar öllu. Hann
stefnir því brott og harla hátt
frá múgmennsku þeirri, sem
því miður einkennir nútíma
kynslóð einnig hér á Islandi.
I lýðháskóla er ekki spurt um
aldur nemandans. Þar er ein-
mitt fullorðinsfræðsla, sjónar-
hóll með útsýni til allra átta,
ekki sízt skáldlegra hæða og
þess alls, sem eflir manngildi.
Þar er ekkert mannlegt látið
óviðkomandi í orðsins fyllstu
merkingu. Maðurinn er þar
bæði viðfangsefni og takmark í
sjálfu sér.Og próf eru þvf óþörf.
Þú ert sjálfur þitt prófblað,
hvert sem þú ferð og hvað sem
þú gjörir eftir að skólavist
lýkur í lýðháskóla.
Helgi Iffsins — mannhelgi
og persónufrelsi hefur jafnan
verið kjörorð lýðháskólanna.
Hér hefur meira verið rætt
um lýðháskóla almennt, eins og
hugsjón þeirra var túlkuð í
Kennaraskóla Islands af braut-
ryðjendum þar á morgni aldar
og fyrstu áratugum.
En þvf minni ég á þetta hér,
að sannarlega skulum við á
þessu þjóðhátfðarári muna það
til varðveizlu ókominna ára,
sem bezt er og dýrmætast,
óskirnar, sem rættust til heilla,
draumana, sem urðu að veru-
leika, sem varpar ljóma yfir
endurreisn Islands.
Þar verður Skálholt einmitt
fremst í flokki, biskupssetur,
menntasetur að fornu, en nú
fræðasetur sannra mennta, þar
sem mannrækt er stunduð og
verður stunduð um framtíð
alla.
Væri ég yngri að velja mér
nám, veit ég hvert spor mín
lægju.
Megi prestinum unga Heimi
Steinssyni takast að gera Skál-
holt að nýju menntasetri mann-
ræktar, manngildis og mann-
dóms í anda Krists, sönnum lýð-
háskóla.
Þórir S. Guðbergsson:
Áfengisneyzla unglinga
— ábyrgð foreldra og meðborgara
I fyrri grein þessa efnis var
nokkuð rætt um þann mikilvæga
þátt uppeldis, sem felst í þessum
þremur orðum: alúð, öryggi og
umhyggja.
Það hefur aldrei verið vanda-
laust að ala upp börn og við þurf-
um því oft á hjálp að halda, styrk
og leiðbeiningu frá þeim, sem
betur vita en við og hafa e.t.v.
langa reynslu að baki. Foreldrar
þurfa þvf sífellt að vera á verði og
vera viðbúin að ræða vandamálin
við börn sfn og gefa sér góðan
tíma til þess.
En oft fer það svo, að
foreldrarnir koma ekki auga á
vandamálin, sem eru að skapast
og þá þurfa einhverjir aðrir aðilar
að geta bent þeim á það, sem
miður fer eða betur mætti fara.
ÞATTUR skólans.
Margir foreldrar leggja næstum
alla ábyrgð á skólann — stundum
t.þ.a. afsaka sjálfa sig og flýja
vandamálin, stundum í ör-
væntingu, af því að þeir hafa
misst tökin á börnum sínum og
hafa uppgötvað það, en geta
ekkert gert, að því er þeim finnst.
Agavandamál fara að vísu
vaxandi í skólunum, en óréttlátt
er þó að skella allri skuldinni á
skólana, eins og nú er í pottinn
búið. Nemendurnir eru aðeins
2—4 klukkustundir í skólanum á
dag, allan hinn hlutann dvelst
nemandinn utan skólans, þar sem
kennari eða skólayfirvöld geta
lítið sem ekkert fylgzt með hon-
um. Þann tíma, sem nemandinn
dvelst f skólanum fer nær allur
skólatfminn í kennslu hinna ýmsu
greina án beinna félagslegra eða
uppeldislegra áhrifa. En hér
erum við komin að mjög mikil-
vægum þætti, sem of oft hefur
gleymzt í hlutverki skólanna, og
verður nánar minnst á það
nokkru síðar f þessari grein.
Algengasti fjöldi nemenda í
bekkjum er um 30 og kennari í
fullu starfi ber oftast ábyrgð á
tveimur bekkjum eða um 60
nemendum. Það liggur því f aug-
um uppi, að eins og nú er háttað
Síðari hluti
má heita ókleift fyrir kennara að
hafa bein persónuleg afskipti af
nemendunum og „meiri hlutinn"
verður yfirleitt að ráða ferðinni
og stefnunni.
Foreldrafundir og foreldra-
kvöld hafa gefizt misjafnlega. Oft
reynist það svo, að einmitt þeir
foreldrar, sem þyrftu á viðtölum
að halda, mæta ekki, en hinir,
sem eiga börn, sem talið er „allt í
lagi“ með mæta stundvíslega. En
einmitt þetta atriði getur að
nokkru lýst ástandinu eins og það
er, að nokkru leyti hvers vegna og
hver þarf á hjálp að halda. Það
liggur og í augum uppi, að
kennarar hafa heldur ekki tíma
og þeim er ekki heldur reiknaður
neinn tfmi til þess að heimsækja
heimili þessara nemenda, sem
eiga við einhvern vanda að stríða.
Hér verður eitthvað annað og
meira að koma til, ef vel á að vera.
Tilraun sú, sem gerð hefur
verið með 6 ára deildir f skólan-
um, hefur gefizt vel — en einmitt
með tilkomu þeirra ætti að vera
auðveldara að koma snemma auga
á vandamál nemendanna, og þvf
fyrr sem hægt er að hjálpa
nemendum þessum og heimilum
þeirra þeim mun betra.
Margt bendir til þess, að skól-
inn hafi sífellt stærra og veiga-
meiri hlutverki að gegna sem
uppeldisstaður og að því ber því
mjög að gæta bæði í menntun
kennara og allri framkvæmd
þessara mála með nýjum grunn-
skólalögum. Á þessu sviði þurfa
margir aðilar að hafa nána sam-
vinnu eins og t.d. kennarar, sál-
fræðideildir skóla, félagsmála-
stofnanir, barnaverndarnefndir
og aðrir þeir aðilar, sem inn f
málin kunna að fléttast, eins og
læknar hjúkrunarkonur o.s.frv.
Ef reyndin er sú, að vandamál
barnanna og unglinganna er ekki
síður vandamál foreldranna og
fjölskyldunnar og með-
borgaranna, verður að setja út
allar árar til lausnar vandans.
Margt er skrifað og skrafað um
þessi mál (og hver les t.d. greinar
Fjármálaráð-
herra USA til
Miðausturlanda
Washington 11. júlí, AP.
FJARMALARAÐHERRA Banda-
rfkjanna, William E. Simon, lagði
af stað til Miðausturlanda f dag,
og er aðalmarkmiðið með ferð
hans að treysta efnahagsleg bönd
Bandarfkjanna við Saudi Arabfu
og Egyptalands. Gangi ferð ráð-
herrans að óskum, er spáð
lækkun á heimsmarkaðsverði á
eins og þessa?)—en margir segja:
Hættið að ræða málin og hefjið
framkvæmdir. Yfirvöld, ríkis-
stjórn, ráðuneyti, borgar- og
sveitarstjórnir þurfa að sjá þau
vandamál sem fyrir hendi eru og
hafa vilja til þess að reyna að
leysa þau. Hvaða möguleikar hafa
þessir unglingar, sem hafa leiðzt
út á svokallaðar „villigötur" of-
drykkju og afbrota? — Foreldrar
hafa gefizt upp, skólarnir megna
ekki meira, vinirnir snúa við
þeim baki og nágrannarnir tala
illa um þá. Hver getur hjálpað
þeim? Eygja þeir von um skóla-
göngu, vinnu, eðlilegt lff, öruggi
og alúð?
Það þarf að styrkja þau vígi,
sem fyrir hendi eru með fleiri
góðum „hermönnum" fyrst og
fremst — og vera reiðubúin til
þess að byggja ný ef með þarf.
Þörfin er fyrir hendi.
Stavangri f júnf 1974.
Þórir S. Guðbergsson.
olfu, aukinni f járfestingu Araba f
vestrænum löndum og betri sam-
búð arabaríkja og Bandarfkj-
anna.
Simon mun einnig eiga viðdvöl
í ísrael og Kuwait og síðan kemur
hann við í Vestur-Þýzkalandi,
Frakklandi og Bretlandi, áður eri
hann heldur heimleiðis undir
mánaðamótin.
Með ráðherranum eru ýmsir
ráðgjafar stjórnarinnar um land-
búnað, fjármál, viðskiptamál, þró-
unar- og menntunarmál. Stefnt
mun að þvf, að Bandaríkin stór-
auki aðstoð sína við arabalöndin
með ráðgefandi og leiðbeinandi
þjónustu á þessum sviðum.