Morgunblaðið - 28.09.1975, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. SEPTEMBER 1975
7
Sr. BOLLI
GÚSTAFSSON
i Laufási:
HINN kunni, danski nóbelshöf-
undur, Jóhannes V. Jensen, reit
mikið skáldverk, er hann
nefndi „Den lange rejse“ —
Langleiðir. Þar rekur hann þró-
unarsögu mannkynsins I skáld-
söguformi. Hér á landi er kunn-
astur sá hluti verksins, sem ber
heitið Jökulinn. Haft er eftir
höfundinum, að hann hafi vilj-
að skrifa sköpunarsögu mann-
kynsins að nýjum hætti til að
andmæla sköpunarsögu I.
Mósebókar. Hér liggur kenning
Darwins, „Um uppruna tegund-
anna“, til grundvallar. Hún er
færð f listrænan búning, eða
eins og íslenzkur þýðandi bók-
arinnar, Sverrir Kristjánsson,
orðar það: „Jökullinn er hin
heiðna, vísindalega sköpunar-
saga mannkynsins." En nú ber
þess að gæta, að háþróuðum
visindum ofanverðrar 20. aldar
hefur eigi reynzt kleift að
sanna þá kenningu Charles
Darwins, að maðurinn sé af öp-
um kominn. Afleiðing þeirra
hugmynda, er fram komu hjá
honum og fleiri vísindamönn-
um, og sem Johannes V. Jensen
setur fram af skáldlegum inn-
blæstri, hefur því miður orðið
sú, að fjöldi manna er sviptur
fótfestu. Ráðvilltir hafa þeir
læitað í ýmsar áttir til að höndla
heilbrigða lífsstefnu, en forðast
þá hreinu trú, sem veitt hefur
gengnum kynslóðum kjark til
þess að lifa og bjartastar vonir,
ekki síst þeim, sem áttu mestu
andstreymi að mæta. Þá leið
dæma þeir óraunhæfa og hald-
lausa, likja henni við ópíum.
Johannes V. Jensén leggur
áherzlu á það, að kuldi ísaldar-
innar hafi gert mönnum tvo
kosti, að halda undan, elta hit-
ann og lifa skynlausri tilveru
dýranna eða sækja gegn kuld-
anum, glfma við hann, feta sig
áfram á torleiðinu frá dýri til
manns. Það eru gamalkunn
sannindi, að áreynsla er öllum
nauðsynleg, hvort heldur er lfk-
amleg eða andleg. Ef maðurinn
vanrækir hugsunina og skortir
allan metnað eða löngun til að
nema og hugleiða, þá stendur
hann skynlausri skepnunni lítt
framar. Johannes V. Jensen
hefði aldrei orðið frábær rithöf-
undur, þrátt fyrir góðar gáfur,
án þeirrar nauðsynlegu and-
legu áreynslu. Unnt er að gjöra
þessa umræddu sögu hans að
jákvæðri líkingu í kristinni
hugvekju, þvi hún getur hæg-
lega endurspeglað líf þess
manns, sem gengur við hliðina
á Kristi. Hver sá, sem það hefur
gjört og gjörir ennþá, hann
heyr daglegt stríð sem þeir, er
leituðu á kalda norðurslóð brott
úr paradís frumskógarins.
Hann verður að feta sig áfram
torleiðina, ekki frá dýri til
manns, heldur frá dauða til lífs.
Jökullinn blasir við fjölmörg-
um, sem vilja i sannleika vera
lærisveinar Krists og kulda-
strokur fyrirlitningar og andúð-
ar standa oft af hjarnbreiðum
hans. Án reynslu öðlast enginn
lifandi, kristna trú og enginn
„Við
hliðina
á
Kristi”
varðveitir þá trú lifandi nema
reyni á hann f daganna rás.
Hrikaleg og sannfærandi er frá-
sögn skáldsins af aðförum
Drengs, er hann glímir við þá
þraut að kveikja eld með þvi að
höggva tinnu. Fyrsta tilraun
hans til þess að ná valdi á þessu
lýsandi, vermandi afli. Hann
skortir hvorki þrek né þolin-
mæði. Dögum, vikum og mán-
uðum saman vann hann að til-
raunum sínum með tröllslegum
tilburðum og gafst aldrei upp,
enda þótt ættmenni hans væru
farin að álfta hann vitskertan.
Og svo keniur heillandi lýsing
af fögnuðinum, hinni taumlitlu
gleði, er eldsteinninn rétti var
fundinn og steinaldarfólkið gat
i fyrsta sinn séð við flöktandi
eldsbjarmann, hversu
umhorfs var í niðurgröfnum
heimkynnum þess. Þarna
endurspeglast Ieit kynslóð-
anna að ljósinu og einmitt
hinu æðra ljósi, sem frá er
greint í fyrsta kafla Jóhannes-
arguðspjalls. Sú leit hefur frá
öndverðu reynzt þeim torsótt
og við kunnum skil á sögu ein-
staklinga, þar sem greint er frá
þessari þrotlausu leit, í sorg og
gleði, oft varðaðri vonbrigðum,
en þegar settu marki var náð
ljómar fögnuður sigursins, sig-
urs í Kristi. Sígild er stórbrotin
lýsing heilags Ágústínusar f
Játningum af hrikalegri
reynslu hans á langri jökul-
göngu efasemda og villukenn-
inga. Kristinn maður finnur
glöggt, að hann er ekki einn á
þessari för og því stenzt hann
hverja raun, ef leitarþrá hans
verður ekki kæfð. Þar er eyðan
mikla i boðskap danska ritsnill-
ingsins, þegar hann heldur því
fram, að fyrir eigin mátt hafi
mannkynið unnið sigur á um-
hverfi sínu og sigrazt um leið á
sjálfu sér, breytzt, færzt til full-
komnunar. Þessi hroki og
sjálfsblekking eru ein höfuðor-
sök þeirrar upplausnar, sem
hefur gætt og gætir enn í aukn-
um mæli í siðmenntuðum heimi
þeirra augljósu vonbrigða og
uppgjafar, er birtist í ýmsum
ömurlegum myndum og ekki
síður f velferðarþjóðfélögum.
Þar eru fjölmargir, sem er inn-
anbrjósts líkt og forfeðrum
okkar fyrir nær 1000 árum,
þegar Æsir og Vanir, ruddaleg
skurðgoð og blótsiðir tóku að
blikna og glata helgi sinni við
dagsbrún þess nýja siðar, er
þeir höfðu óljósar spurnir af.
— I Rímblöðum Hannesar Pét-
urssonar er að finna lítið ljóð
sem mér virðist leiða glöggt í
Ijós þetta viðhorf þeirrar kyn-
slóðar, sem sér skurðgoð efnis-
hyggjunnar og trúarlegs
stefnuleysis riða til falls. Skáld-
ið kemur að Saurbæ á Hval-
f jarðarströnd og gengur að leiði
séra Hallgríms Péturssonar:
„Með hik mitt og efa,
hálfvolgu skoðun
hugsjónaslitur,
óljósu boðun
kem ég til þín,
að lágu leiði.
Hér lyftist önd þín ,
í vonbjart heiði.
Þú namst þau orð
sem englarnir sungu.
Þú ortir á máli
sem brann á tur.gu.
Óttinn fangstaðar
á þér missti.
Alnánd: þú gekkst
við hliðina á Kristi."
Hverju sætir að skáldið gerir
þessa játningu? Skáld, sem fyr-
ir einum áratug orti:
„Handan við lífið
bíður ekkert, ekkert.
Eggjárn dauðans sker sundur
grannan kveik
augna minna. I myrkrinu
tvnist ée.“
Áratug síðar blasir ný sýn
við skáldinu á heilögum stað,
opinberun sígildra sanninda:
„Óttinn fangstaður
á þér missti .
Alnánd: þú gekkst
við hliðina á Kristi."
An samfylgdar Jesú Krists
finnur maðurinn um síðir al-
gjöran vanmátt sinn, þegar á
hann reynir fyrir alvöru, en
hins vegar í trausti og trú á
Hann, Jesúm Krist, þá þreytir
hann göngu sína yfir hjarnið f
átt til sumardala eilffðarinnar,
brýzt ugglaus gegn stormum og
sterkviðri, því hann veit að son-
ur Guðs lífgar með anda sínum,
að í samfélagi við Hann öðlast
hann hlutdeild í eilffu lffi. „Því
eins og faðirinn uppvekur
dauða og lffgar þá, þannig Iffg-
ar og sonurinn þá, sem hann
vill. “ —
Glerullarhólkar
3/8” kr. 135/ pr.m.
1/2” kr. 152/ pr.m.
3/4” kr. 173/ pr.m.
1” kr. 188/ pr.m.
11/2” kr. 205/ pr.m.
H. Benediktsson hf. Suðurlandsbraut 4 Sími 38300
Nð ER m
UTSÖLU
MARKAÐURINN
í NÝJU HÚSNÆÐl
Afi
LAUGAVEGI 66
l sama huslvlð
hllðina á verzlun
okKar
Otrúlegt
vöruúrval
á frábærlega góðu
iii

| | Terelyne & ullarbuxur í miklu úrvali
Q Föt með vesti Pils og kjólar
] Bolir Stakir kvenjakkar
| | UFO0flauelisbuxur
ú er hægt að
gera reyfarakaup
Laugavegi 66, sími 28155