Morgunblaðið - 09.03.1976, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 9. MARZ 1976
27
— Fórnarvika
Framhald af bls. 16
sama hátt og aðrar manneskjur.
Loks á samfélagið að tryggja
hinum vangefnu sama fjárhags-
lega og félagslega öryggið og
öðrum sem þjóðfélagið sér fyrir
er veitt.
Um eðlileg þroskastig segir
Bengt Nirje:
„Normalisering þýðir einnig
að vangefnir einstaklingar hafi
möguleika á að ganga í gegnum
hin eðlilegu þroskastig lífsins:
a. Vangefið barn á að alast upp
í hlýju umhverfi sembýðurupp
á þroskandi reynslu og andlegt
jafnvægi. Andlegaog líkamlega
fötluð börn hafa geysilega
mikla þörf fyrir örvun — mikla
örvun — sem aukið getur þekk-
ingu þeirra og færni. I þeim
tilvikum sem barnið getur ekki
búið heima hjá sér er þetta
sérstaklega mikilvægt. Við eðli-
legar aðstæður lifir lítið barn í
heimi sem sérstaklega er út-
búinn fyrir það og fáir einstakl-
ingar ala það upp og verða
barninu mjög mikils virði. A
vistheimilum fyrir vangefin
börn er það mikilsvert að þau
njóti umönnunar sama starfs-
fólks í eins ríkum mæli og unnt
er, því að á þann hátt einan er
hægt að gefa barninu grund-
vallaröryggi og möguleika til að
skynja þá sem ganga því í for-
eldra stað sem slíka. Reynst
hefur næstum ómögulegt að
fullnægja þessum lífsnauðsyn-
legu þörfum á stórum hælum
þar sem fólk er á ýmsum
aldursstigum. Þess vegna er
alrangt að láta vangefin börn
búa á stofnunum sem einnig
eru fyrir fullorðna.
b. Börn og unglingar á skóla-
aldri lifa oftast nær lífi, sem
kemur til móts við sérstakar
þarfir þeirra. A þessum aldri er
þroskinn geysimikill og hraður.
Þetta er mikilvægt timabil.
Börnin verða að kynnast skap-
gerð sinni og hæfileikum. Þau
verða að skilja sjálft sig um leið
og þau byggja upp sjálfstraust,
sem verður þeim leiðarljós í
lífinu eftir að náminu lýkur. A
þessu tímabili er einnig það
sem gerist utan veggja skólans
mikilvægt fyrir persónulegan
þroska þeirra og sem andleg
örvun. Vangefin börn og ungl-
ingar á skólaaldri eiga þess
vegna alls ekki að búa í lokuðu
umhverfi með fullorðnum
vangefnum einstaklingum, því
að félagsþroski þessa unga
fólks verður að mótast í sam-
skiptum við eðlilegt líf fremur
en í afbrigðilegu umhverfi að
svo miklu leyti sem það er
mögulegt.
c. Að verða fullorðinn er oft
erfitt fyrir hinn vangefna. Það
tekur lengri tíma en hjá öðru
fólki og öryggisleysió er meira
Sjálfsmynd hinna vangefnu er
oft brengluð eða trufluö. Þeir
eru ekki alltaf viðurkenndir,
meðhöndlaðir og virtir sem
fullorðið fólk. Viðmót annarra í
þeirra garð hefur mjög mikla
þýðingu, hvort sem um er að
ræða foreldra, ættingja, starfs-
fólk á stofunum eða almenning.
Vangefnir eiga því að fá að
verða varir við þá breytingu
sem fylgir því aö verða full-
orðinn með breyttum
umhverfisaðstæðum og breytt-
um lífsháttum. Eins og það er
eðlilegt fyrir börn að búa hjá
foreldrum sínum þá er einnig
eðlilegt fyrir úngt fólk að flytja
að heiman og læra að standa á
eigin fótum eins og mögulegt
er. Þess vegna er rangt að láta
fullorðið, vangefið fólk búa
með börnum og unglingum því
að það minnir hið vangefna
fólk stöðugt á að það sé öðru
vísi en annað fullorðið fólk og
litið sé á það sem börn. Þjálf-
unaráætlanir fyrir vangefna
unglinga og fullorðna eiga að
stuðla að því að gera þessa
einstaklinga eins sjálfbjarga og
sjálfstæða og mögulegt er hvað
snertir hinar persónulegu
daglegu lífsvenjur. Einnig á að
stuðla að því að þroska hina
félagslegu hæfni þannig að
þeim sé kleift að taka þátt í
félagslífi að svo miklu leyti sem
þeir vilja og geta.
d. Þegar ellin færist yfir og fólk
getur ekki lengur unnið eru
tengsl við þá hluti sem gefa
lifinu tilgang og innihald mikil-
væg. Einnig er þá mikilvægt að
búa í umhverfi sem fólk þekkir
og vera nálægt vinum og
kunningjum. Þess vegna á
gamalt, vangefið fólk að búa
nálægt stöðum þeim sem það
hefur búið á meðan það lifði
manndómsárin ef það getur
ekki búið lengur á sama stað og
áður."
Og Bengt Nirje lýkur hinni
gagnmerku lýsingu sinni á
„normaliseringu" þannig:
„Normalisering" hefur mikla
þýðingu, ekki aðeins fyrir hinn
vangefna heldur einnig fyrir
almenning, fyrir þá sem annast
þroskahefta og fyrir foreldra
þeirra.
Þegar stofnanir fyrir vangef-
in börn eru mótaðar og staðsett-
ar þannig að þær séu álitnar
heimili fyrir börn og reknar
sem slíkar, þegar þjálfunar-
skólar fyrir vangefin börn eru
komnir inn í hið almenna skóla-
kerfi og þegar farið er að líta á
heimili þar sem fullorðnir van-
gefnir einstaklingar búa innan
um hinn almenna borgara sem
venjuleg heimili fyrir fullorðið
fólk og byggja þau upp sem
slík, þá koma bein og óbein
sambönd við samfélagið til með
að gera afstöðu almennings til
hinna vangefnu eðlilega. Ein-
angrun og aðskilnaðarstefna
nærir fáfræðina og fordómana,
en hópblandanir og aðlögun
vangefinna að eðlilegum lifnað-
arháttum bætir skilning og öll
eðlileg mannleg samskipti.
Þetta er í rauninni grundvöllur
þess, að nokkur einstaklingur
geti aðlagast samfélaginu.
Normalisering á umhverfi
hinna vangefnu gerir einnig
starfsaðstöðu þeirra sem annast
þá eólilegri. Gæslufólkið skynj-
ar hinn vangefna, hlutverk
hans og sitt eigið hlutverk á allt
annan hátt. Þetta gerir einnig
það að verkum, að þetta starfs-
fólk verður litið öðrum augum í
samfélaginu. Það verður virt-
ara sem þjóðfélagshópur og fær
aukið sjálfstraust, sem óhjá-
kvæmilega leiðir til betri vinnu
og meiri árangurs.
Þegar sett hafa verið á fót
vistheimili (várdhem), útveg-
aðar íbúðir handa vangefnu
(inackorderingshem) og komið
á laggirnar frambærilegum
skólum, allt með eðlilegri stað-
setningu í normal umhverfi,
þegar einnig er búið að koma
upp dagheimilum, afþreyingar-
iðjuheimilum og vernduðum
vinnustöðum, þá geta foreldrar
hins vangefna valið honum stað
f samræmi við þarfir hans og
fjölskyldunnar. Valið verður
frjálslegra og óþægindalaust i
stað þess að vera angistarfullt
og þvingað val' á milli þess
ómögulega og óhugsanlega.
Því betur sem þeir starfs-
menn samfélagsins, sem
ákvarðanir taka um vistun og
uppeldi þroskaheftra, kynnast
þeim, þeim mun auðveldara
verður það fyrir þá að komast
að niðurstöðum sem leiða til
markvissra og árangursríkra
uppeldis- og þjálfunaráætl-
ana. “
Heimilispóst-
ur Grundar
A ELLIHEIMILINU Grund er
gefið út mánaðarrit. Blað þetta
heitir Heimilispósturinn og er
fyrir vistfólk og starfsfólk stofn-
unarinnar. Þetta rit hefir komið
út í mörg ár, vandað að efni og
frágangi, og teldi ég mikils virói
að greinar þess kæmu almenningi
fyrir sjónir. En ekki mun upplag
vera mikið. Forstjóri heimilisins,
Gísli Sigurbjörnsson, hinn
sívökuli baráttumaður fyrir hag
hinna öldruðu og lands og þjóðar
yfirleitt, sér um blaðið og ritar i
það margar mjög athyglisverðar
greinar. Gísli er löngu þjóðkunn-
ur maður fyrir störf sín og vak-
andi áhuga á öllu því sem betur
má fara í þjóðlifi okkar.
Mér barst nýlega í hendur 134.
og 135 tbl. Heimilispóstsins og
þar las ég margt athyglisvert.
Þess er þar minnzt í tilefni aldar-
afmælis séra Sigurbjörns Á.
Gíslasonar hver stórvirki voru
unnin þegar Elliheimilið var
byggt og hverjir lögðu þar braut-
ina. Þar rita bæði Jón Gunnlaugs-
son fv. stjórnarráðsfulltrúi og
Gísli Sigurbjörnsson forstjóri
nokkrar endurminningar. Mér
þykir rétt að taka hér upp nokkur
atriði úr þessum minningum til
að lofa fleiri að njóta þeirra.
„Sagan um Grund er saga um
hugsjónamenn sem tókust á við
vandann og þeir báru málið fram
til sigurs. Grund við Kaplaskjóls-
veg var lítið Irús en þó voru þar
20—25 vistmenn og vissulega var
plássið lítið en þörfin — eða
réttara sagt neyðin — var mikil
en reynt var að bæta úr. Áfram
var haldið og stórhýsi reist við
Hringbraut ög var það hús tekið
til notkunar fyrir aldrað fólk i
sept. 1930. Um sumarið dvöldust á
Grund Vestur-lslendingar sem
komu hingað til lands vegna
Alþingishátiðarinnar.
Bygging Grundar var stórkost-
legt átak á þeim tímum, þurfti
dug og þrek til að koma því í höfn
— en það höfðu þeir allir — frum-
herjarnir, og annað sem mest var
um vert. Þeir vissu að þeir voru
að starfa fyrir hugsjón, hjálpa
fólkinu sem brautina hafði rutt
og nú var orðið ellilúið og mjög
vinafátt, átti sér athvarf í
ellinni. . ..“
Og enn segir Gísli: „Faðir okkar
tók þátt i kristilegu starfi,
bindindisstarfi, líknar- og
mannúðarmálum. Þáttur hans í
þessu öllu var mikill.. . Hann var
harðduglegur maður, einbeittur.
Reglusamur, svaraði bréfum
samstundis og kenndi okkur
hirðusemi. Hann vildi láta hlutina
ganga og honum var illa við leti
og ómennsku."
Þetta er áreiðanlega sannmæli
og undir þetta taka allir sem
kynni höfðu af séra Sigurbirni.
Ég hefi oft undrazt hve miklu
hann kom í verk. Hann var
sístarfandi og síleiðbeinandi og
trúin gaf honum kjark.
Hversu margir skyldu þeir vera
nú, hugsjónamennirnir, sem
gleyma sjálfum sér í að alheimta
daglaun að kveldi?
„Hann svaraði bréfum
samstundis. . .“ Nú svara menn
oft ekki bréfum nema þeir megi
til — hafi gagn af og ábata—.
Eg hefi áður bent á það í blöð-
um hver óvirðing það sé við menn
að svara ekki bréfum þeirra. Oft
kemur það sér illa. En það er nú
svo að á meðan þetta veldur
mönnum ekki óþægindum
sjálfum þá hafa þeir litlar áhyggj-
ur af því hvernig öðrum liður,
þeim sem bíða eftir svari.
„Hann tók þátt i kristilegu
starfi, bindindisstarfi, líknar- og
mannúðarmálum. “ Þetta þarf
ekki allt að tíunda því að kristi-
legu starfi fylgir áhugi á
bindindis- og liknarmálum. Þetta
fer allt saman. . . Og aldrei
hugsaði hann um hvað upp úr
þessu var að hafa. Ég minnist
þess að þegar leitað var til sr.
Sigurbjörns utan af landi um
biblíumyndir fyrir börn þá kom
fyrirgreiðslan strax og hvorki
heildsölu- né smásöluálagning.
Allt var gert eins auðvelt og ódýrt
og hægt var. Tvisvar þurfti ég að
leita til sr. Sigurbjörns út af við-
kvæmum vandamálum. Eg var
undrandi hve hann leysti fljótt og
vel úr þeim og geymi bréf hans
sem dýrgrip. Þá setti ég mig ekki
úr færi þá sunnudaga sem ég var i
Reykjavík að koma i messu til
hans. Þær voru svo persónulegar
og lifandi. Utvarpsmessur hans
voru eins. Menn lögðu hlustir við.
Þetta var allt svo einlægt.
Ég var að minnast á Heimilis-
póstinn og þá blessun sem hann
veitir þeim er lesa hann. Þar eru
margar athyglisverðar greinar og
erindi. I þessu hefti er erindi um
sjúkrahús í einkarekstri, —
athyglisverð grein. Og margt
annað er þarna á ferð enda fátt
eitt í mannlegum samskiptum
sem ekki ber þar á góma. Sá andi,
sem þar ríkir yfir, væri betur
kominn viðar um landið á þeim
breytinga- og öryggisleysistímum
sem nú eru.
Árni Helgason,
Stykkishólmi.
toí*5® í>9 & ®°,

. \\G~ - \ J.
L&ð^VfeXeð®’
I ofeXð'®
\Veð

FÁLKINN