Morgunblaðið - 03.10.1976, Blaðsíða 18

Jg MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 3. OKTÓBER 1976
Að
virkla
vlndlnn
r'.
, ■MtÆsmk
■
'V' -A /''if/
árar 70 hæða vindvélar á hafi úti gætu framleitt
egilegt rafmagn fyrir 10.000 manna þorp.
Vindmylla á húsi Henry Crews framleiðir nægilegt raf-
magn til að fullnægja orkuþörf heimilisins.
Hí'inismarkaðsvprií á bcns-
íni hefur sem kunnugt
er margfaldazt að undan-
föii.u, og ovissa er um tramboð
á olíu vegna alþjóðlegra stjórn-
málaátaka. I ýmsum heimshlut-
um standa fyrirtæki og heimili
frammi fyrir vaxandi hættu á
alvarlegum orkuskorti. í
Bandaríkjunum hefur Orku-
rannsóknar- og orkuþróunar-
stofnunin (ERDA) hafið ákafa
leit að nýjum orkugjöfum —
t.d. frá sólinni, frá hafstraum-
um, frá jarðhita — og ekki sízt
frá vindinum.
Á 19. og 20. öld gátu gamlar
vindmyllur ekki keppt við
ódýra olíu, og gufu- og benzín-
vélarnar. Um heim allan voru
vindmyllur rifnar eða þeim
breytt til annarra nota. En hinn
endurnýjaði áhugi bandariskra
stjórnvalda á vindorkurann-
sóknum speglast ekki hvað sízt
í auknum fjárveitingum til
þeirra, en þær hafa hækkað úr
200.000 dollurum árið 1972 í 12
milljónir dollara árið 1976.
Nálægt 50 vindorkuathuganir
eru nú styrktar af ríkisfé i
Bandaríkjunum.
Þá má geta þess að hin virta
Tæknistofnun Kaliforniu hefur
nú byrjað kennslu í „vind-
mylluverkfræði", og Ríkis-
háskólinn i Nýju Mexicó hyggst
halda námskeið í viðgerðum á
gömlum vindmyllum. Enn þann
dag i dag eru um 150.000 gaml-
ar vindmyllur um gervöll
Bandarfkin, og eru þær einkum
notaðar til að dæla vatni.
Hugsanlegt er að um 50,000
gamlar vindmyllur til viðbótar
geti hafið starfsemi að nýju
eftir viðgerðir, að því er talið
er.
Hins vegar er nú verið að
gera teikningar að nýrri kyn-
slóð vindmyllna i hinum ýmsu
rannsóknarstöðvum og háskól-
um. Ef þetta starf ber tilætlað-
an árangur munu vindmyllur
þessar geta framleitt ótak-
markað rafmagn. Henry Clews,
verkfræðingur einn i Maine,
sem selur vindorkurafla til
heimilisafnota, segir: „Fólk
sem þarf að borga 150 dollara á
mánuði í orkureikninga hefur
vitaskuld mikinn áhuga á vind-
myllum." Hann fær þúsund
fyrirspurnir um tæki þessi
hvern mánuð, en fáar þeirra
leiða hins vegar til sölu.
„Fólk hugsar kannski með
sjálfu sér að það myndi fegið
verja þúsund dollurum til þess
arna og vera svo laust,“ segir
Crews. „En í dag yrði upphæðin
sem borga þyrfti nær 10.000
dollarar." Verð á vindorkuraf-
ölum fer hækkandi. Flestir
þeirra koma frá Ástralíu eða
Evrópu, en það er ekki fyrr en
nýverið að Bandaríkjamenn
hafa að nýju sett á markað
vélar sem geta framleitt orku
fyrír heimili.
Vindmyllur geta jafnvel
komið að notum við olíuleit.
Olíuleitarmenn á Mexikóflóa
hafa komið fyrir litlum eins til
tveggja metra vindhverflum
(túrbínum) til að sjá borpöll-
um úti á sjó fyrir raforku. Á
fjarlægum stöðum eins og
Hawaii eða Aljútaeyjum, þar
sem flytja verður inn oliu en
vindurinn gnauðar af miklu ör-
læti, geta vindraflar haft miklu
hlutverki að gegna. Vísinda-
menn á þessu sviði eru á hinn
bóginn sammála um það að
vindraflar muni ekki hljóta al-
menna útbreiðslu fyrr en unnt
verður að lækka verðið.
Bandarlska geimvísinda-
stofnunin (NASA) hefur lagt
út í nokkrar mikilvægar orku-
rannsóknir auk geimkönnunar-
áætlana sinna. Ronald L.
Thomas sem stjórnar rannsókn-
um á vindorku í Lewisrann-
sóknastöð NASA í Cleveland
segir: „Vindurinn er að vísu
ókeypis en ekki vélarnar sem
eiga að nýta hann.“ Þótt vind-
orkurannsóknirnar í Cleveland
fari ekki hátt og láti litið yfir
sér er NASA engu að síður fúl-
asta alvara með þeim. Stofnun-
in telur að árið 2000 gætu
vindraflar fullnægt allt að
5—10% raforkuþarfar banda-
rísku þjóðarinnar.
NASA bindur vonir sínar við
100 kW tilraunavindrafal á
Plum Brook-tilraunasvæðinu í
Ohio. Hin tvö grönnu skrúfu-
blöð hans spanna 38 metra, og
snúast á 100 kílówatta rafali.
Hugsanlegt er talið að rafall
þessi geti séð um 30 heimilum
fyrir raforku. Viðleitnin til að
lækka kostnað við vindrafla
hefur knúið menn til að gera
ýmsar tilraunir með útlit og
lögun vindmyllna. I Langley-
rannsóknastöð NASA í
Virginíu er þannig verið að
reyna eina gerð af vindmyllum
sem minnir á hin ávölu blöð
eggjaþeytara sem stendur upp-
réttur. Og John Strickler flug-
vélaverkfræðingur sem er að
byggja sér hús nálægt Seattle í
Washington-ríki hyggst fá
raforku frá tveimur vindraföl-
um, og segir hann að fjölda-
framleiddir myndu slíkir raflar
ekki kosta meir en stórt lita-
sjónvarp. Og áfram mætti telja
ýmsar útgáfur af þessum orku-
framleiðslutækjum.
En hvaða útgáfa virðist lík-
legust til að tryggja sig í sessi?
Því getur enginn svarað á þessu
stigi, en vindorkurannsókna-
menn við Ríkisháskólann í
Oklahoma veðja á SST (Super
Speed Turbine) sem líkist
einna helzt risavaxinni útgáfu
af hjóli reiðhjóls, og reyndar
var það einmitt þaðan sem hug-
myndin kom. Hjól SST eru með
léttum álblöðum sem fest eru
við hjólspæla og bregðast rétt
við vindbreytingum. Enn er þó
sá vandi óleystur hvernig unnt
verði að „geyma“ vindorkuna
til notkunar í logni. Því er þó
spáð að lausn finnist á þessu
innan fárra ára.
Prófessor William E.
Heronemus við Massachusetts-
háskóla hefur áhuga á beizlun
vindorkunnar á hafi úti, þar
sem reistir yrðu hundruð hárra
vindturna. Þessir turnar (sjá
meðfylgjandi teikningu)
myndu rlsa upp úr haffletinum
og efst yrðu þrír vindraflar, 60
metra að fermáli hver. 13000
slíkir vindturnar gætu risið
undan strönd Nýja-Englands,
að áliti Heronemus, til að fanga
hina ríkjandi vestanvinda á
þessu svæði. Sumir yrðu reistir
á hafsbotninum, aðrir yrðu
fljótandi. Raforkan frá vindraf-
ölunum yrði leidd í eins konar
neðansjávarrafstöðvar og þar
notuð við framleiðslu vetnis.
Síðan yrði vetnið flutt til lands
eftir pípum á hafsbotni.
Heronemus telur að þetta kerfi
geti framleitt 2'A sinnum meira
rafmagn en fylkin í Nýja-
Englandi notuðu á sfðasta ári,
og kostnaðurinn yrði 45%
minni en kostnaður við bygg-
ingu kjarnorkuvera með sömu
afkastagetu.
En myndi ekki slík turnaröð
á hafi úti stinga í augun? Og
annað vandamál sem nauðsyn-
legt er að finna svar við er
hvort þúsundir slíkra vind-
turna gætu hægt svo mikið á
vindhraðanum aó það gæti haft
umtalsverð áhrif á veðurfar.
Sérfræðingar telja þó að ekki
séu miklar líkur á því. Og fleiri
áhyggjuraddir hafa heyrzt frá
fuglavinum, sem benda á að
vindturnarnir og blöð þeirra
gætu haft skaðsamleg áhrif á
flug farfugla.
En verkfræðingar og vísinda-
menn sem starfa á þessu sviði
eru sammála um það að vanda-
mál vindorkunnar séu yfir-
stíganleg. Og frá vindrafolum,
burtséð frá stærð þeirra eða
fjölda, kemur enginn geisla-
virkur úrgangur og nýta ekki
þverrandi náttúruauðlindir,
svo nefnd séu tvö helztu vanda-
mál af notkun annarra orku-
gjafa. Vindurinn hefur um
aldaraðir verið vinur mannsins
og lagt sitt af mörkum til að
gera líf hans þægilegra. Það er
skoðun margra að vindurinn
muni áður en langt um líður
gegna mikilvægu hlutverki á
því sviði á nýjan leik.
<úr liorizons USA).
Verda vindmyllur lausnin á raforkuskortinum?
— Afdrif . . .
Framhald af bls. 15
kjallara keisarahallarinnar eins
og lengst af var talið. Þær voru
fluttar á brott og lifðu mun
lengur en sagnfræðingar hafa
haldið.
Spurningin sem um fram allt
vekur áhuga er: hvað varð af
Anastasiu? Vitnisburðurinn frá
Perm gefur til kynna að eftir
flóttann og síðan handtökuna hafi
hún verið endanlega aðskilin frá
móður sinni og systrum. Það er
sérkennilegt að í síðustu fréttum
af fjölskyldunni er aldrei talað
nema um þrjár dætur. Ef
Anastasia hefur ferðast sérstak-
lega gæti það lika verið möguleiki
i því öngþveiti sem ríkti í Rúss-
landi á þessum tímum að henni
hefði gefist færi á því að komast
undan.
Konan Anna Anderson sem i
meira en hálfa öld hefur haldið
því fram að hún væri Anastasia
býr nú öldruð og í einveru i
Bandarikjunum. Lögmæti fram-
burðar hennar er tvírætt og i aug-
um almennings er hún sama ráð-
gátan og áður.
Málið um Romanovfjölskylduna
og þó sérstaklega um Anastasiu
er þvi enn opið og alls ekki til
lykta leitt.
— V-Þýzkaland
Framhald af bls. 1
Helmut Kohl, leiðtogi kristilegra
demókrata og þar með stjórnar-
andstöðunnar, og Franz-Josef
Strauss, leiðtogi kristilegra demó-
krata í Bæjaralandi, allir stjórn á
skapi sinu, en Hans-Dietrich
Genscher, leiðtogi frjálsra demó-
krata, sem aðild eiga að stjórn
Schmidts, var sá eini, sem hélt ró
sinni. Talið er, að þessi framkoma
Genschers geti jafnvel riðið
baggamuninn fyrir samsteypu-
stjórn jafnaðarmanna og frjálsra
demókrata. Meðal þess, sem
athygli vakti í sjónvarpsþættin-
um, var að Stauss hreytti út úr sér
þeirri spurningu, hvort Schmidt
væri með öllum mjalla, en Kohl
brigzlaði kanslaranum um mont.
S.l. föstudagskvöld héldu
jafnaðarmenn mikinn kosninga-
fund á knattspyrnuleikvanginum
í Dortmund, þar sem um 40 þús-
und manns voru saman komnir. Á
leið sinni til fundarins lenti
Helmut Schmidt i árekstri. 15 bif-
reiðar með leiðtogum jafnaðar-
manna voru á leið til fundarins,
og lentu sex þeirra í árekstri þess-
um, sem varð þegar einn hemlaði
skyndilega. Meðal bifreiðanna,
sem skemmdust var farkostur
kanslarans. Þrír slösuðust í
árekstrinum, en kanslarann sak-
aði ekki.
— Grænland
Framhald af bls. 2
hefðu hann verið á Dohrnbakka,
og siðan haldið suður á bóginn.
Því væri ekki útilokað að A-
Grænlandsþorskurinn væri upp-
haflega kominn frá íslandi. Seið-
in frá 1973 yrðu ekki kynþroska
fyrr en 1981 og ómögulegt að
leiða getur að því hvað af þeim
kæmi til baka til íslands sem kyn-
þroska fiskur.
I leiðangri Bjarna Sæmunds-
sonar var farið 100 mílur norður
fyrir Dohrnbanka til að kanna
nyrstu mörk þorskins en þar
fannst Htið af þorski. Þar fannst
fullvaxin loðna, en dreifð og ekki
í veiðanlegu ástandi. Á Dohrn-
banka varð vart við mikið af kol-
munna og fengu skipverjar á
Bjarna góð köst í flotvörpuna.
Sagði Sigfús Schopka að grund-
völlur væri fyrir veiðum á þessum
slóðum með flotvörpu, en meðal-
stærð kolmunnans væri um 23
cm.
Skipstjóri á Bjarna Sæmunds-
syni i þessari ferð var Sæmundur
Auðunsson.
AUCLVSINCASÍMINX ER:
22480
IRortttmblabib