Morgunblaðið - 02.11.1976, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. NÓVEMBER 1976
Nýir siðir og
nýir herrar á
Bandaríkjaþingi
eftir kosningar
SEGJA má að undirbúningur
að kosningum til Bandaríkja-
þings hafi fallið mjög I skugg-
ann af forsetakosningunum
sem fram fara I dag, en hvernig
svo sem forsetakosningarnar
fara er óhætt að fuliyrða, að
hinn nýkjörni forseti fær nýja
menn og breytt viðhorf að
kljást við þegar þingið verður
annars vegar.
Almennt er við þvf búizt, að
demókratar hafi áfram forystu
á þingi, enda þótt Ifkur bendi
til að ekki verði sú forysta jafn-
eindregin og verið hefur að
undanförnu.
I kosningabaráttunni hefur
Ford mjög haldið þvf á loft, að
með beitingu neitunarvalds
síns hafi hann sparað banda-
riskum skattgreiðendum um
niu milljarða dala, en á árinu
1976 einu hefur forsetinn beitt
neitunarvaldi 15 sinnum. Fari
svo að forsetinn verði endur-
kjörinn má búast við því, að
samskipti þingsins og Hvíta
hússins verði stirð áfram.
Jimmy Carter hefur heitið
því að bæta samskipti þingsins
og stjórnarinnar nái hann kjöri,
en áform hans um miklar breyt-
ingar á stjórnarstörfunum
munu þó að líkindum verða
honum til nokkurs trafala 1
þessu sambandi.
Hvort sem Ford verður áfram
húsbóndi í Hvíta húsinu eða
Carter nær kjöri er ljóst, að
nýir herrar verða í öndvegi i
báðum deildum Bandaríkja-
þings.
Leiðtogi repúblíkana 1
öldungadeildinni, Hugh Scott,
og leiðtogi demókrata þar, Mike
Mansfield, hafa báðir dregið sig
í hlé. Tveir þingmenn eru lík-
legir til að taka við af Mans-
field, — annars vegar Robert
Byrd frá Vestur-Virginíu eða
Hubert Humphrey, fyrrverandi
varaforseti, nú öldungadeildar-
þingmaður fyrir Minnesota.
Hubert Humphrey hefur átt
við veikindi að stríða að undan-
förnu og gekkst nýlega undir
uppskurð vegna krabbameins í
þvagfærum. Hann kom sterk-
lega til greina sem frambjóð-
andi demókrata í forsetakosn-
ingunum, og nú veltur það á
heilsufari hans hvort hann get-
ur tekizt á hendur hið erfiða
hlutverk leiðtoga flokksins á
þingi.
Robert Byrd hefur verið
hægri hönd Mike Mansfields.
Framan af þótti hann nokkuð
íhaldssamur, en á siðari árum
hefur hann færzt nær miðju
flokksins.
Sjónarsviptir verður að Hugh
Scott á þingi, og vlst er að eng-
inn þeirra þriggja öldunga-
deildarþingmanna repúblík-
ana, sem líklegastir eru til að
taka við leiðtogahlutverki hans,
er jafnlitríkur og hann, en
Scott er maður vinsæll og fynd-
inn. Repúblikanarnir þrir, sem
einkum eru nefndir í sambandi
við leiðtogastöðuna eru Howard
Baker frá Tennessee, Robert
Griffin frá Michigan og John
Tower frá Texas. Hinn síðast-
taldi er einn helzti málsvari
hægri sinna í þingflokknum, en
Baker kom mjög til greina sem
frambjóðandi repúblikana i
varaforsetaembættið.
Carl Albert lætur nú af störf-
um forseta fulltrúadeildarinn-
ar, og allt bendir til þess að
James Buckley (efri myndin)
og Patrick Moynihan, sem leiða
saman hesta sfna 1 New York.
eftirmaður hans verði Thomas
O’Neill, demókrataþingmaður
frá Oklahoma. O’Neill er maður
fylginn sér, og þykir mun harð-
skeyttari í störfum slnum og
afstöðu en Carl Albert, sem
hefur lagt áherzlu á mála-
miðlunarlausnir þegar því hef-
ur verið við komið.
Enda þótt flest bendi til þess,
að O’Neill verði eftirmaður Al-
berts er ljóst, að hnossið hrepp-
ir hann ekki átakalaust, því að
ýmsir þingmenn demókrata
hafa á því augastað.
I báðum þingdeildum munu
losna margar áhrifastöður eftir
kosningarnar, þar á meðal for-
mennska I ýmsum meiriháttar
nefndum. Venja er að slikar
stöður skipi gamalreyndir þing-
menn I samræmi við aldur og
reynslu, og ekki er búizt við þvi
að brugðið verði út af þeirri
hefð nú fremur en endranær.
Meðal þeirra þingmanna, sem
ekki verða I kjöri að þessu
sinni, eru Wilbur Mills þing-
maður demókrata frá Arkans-
as, fyrrum formaður fjármála-
nefndar Bandaríkjaþings, en
nektardansmærin Fanne Fox
varð honum að falli. önnur
þokkadís, Elizabeth Ray, ásak-
aði Wayne Hays, demókrata-
þingmann og fyrrum formann
stjórnarnefndar þingsins, fyrir
að hafa greitt sér laun fyrir
hvílubrögð af almannafé, og
enda þótt Hays hafi staðfast-
lega neitað þessu, verður hann
ekki I framboði.
I kosningunum er barizt um
öll sæti I öldungadeildinni, sem
eru 435 að tölu, og 33 sæti af
100 I fulltrúadeildinni. Viður-
eign frambjóðendanna I New
York — James Buckley, þing-
manns repúblíkana, og Patricks
Moynihan fyrir demókrata, hef-
ur vakið hvað mesta athygli I
kosningabaráttunni. Moynihan
var áður sendiherra Bandarlkj-
anna hjá Sameinuðu þjóðunum
og verður skelegg frammistaða
hans á þeim vettvangi lengi I
minnum höfð. Moynihan keppti
um framboðið við Bellu Abzug
öldungadeildarþingmann, og
eftir sigur hans 1 þeirri viður-
eign var ljóst, að engin kona
mun eiga sæti 1 öldungadeild-
inni næsta kjörtlmabil.
, ,Stígvélahælar
þjódfélagsins”
NÝTT sænskt leikrit verður
frumsýnt á Litla sviði Þjóðleik-
hússins á þriðjudag. Höfundur
leikritsins er Per Olov Enquist,
en hann hlaut bókmenntaverð-
laun Norðurlandaráðs árið
1969. Á íslenzku hefur leikritið
hlotið heitið Nótt ástmeyjanna,
en það heitir á frummálinu
„Tribadernas natt“. Það fjallar
um rithöfundinn og leikrita-
skáldið Ágúst Strindberg og
fyrsta hjónaband hans með Siri
von Essen. Tribada er orð kom-
ið úr grísku og þýðir lesbia, en I
leikritinu heldur Strindberg
því fram að eiginkona hans eigi
vingott við danska stúlku. Leik-
ritið gerist I Dagmarleikhúsinu
I Kaupmannahöfn árið 1889, og
er verið að æfa einþáttung eftir
Strindberg en lítið verður úr
þeirri æfingu þar eð skáldið
kemur I heimsókn. Eiginkona
Bessi Bjarnason, Erlingur Gfslason og Edda Þórarinsdóttir 1 hlutverkum sfnum Ljósm. Friðþj.
Helga Bachmann leikur Siri von Essen, eiginkonu Strindbergs.
hans fer einmitt með aðalhlut-
verkið og fer æfingatlminn I
uppgjör á milli hjónanna.
Deiluefni þeirra eru mál, sem
enn eru I brennidepli, jafnrétti
kynjanna, sjálfstæði konunnar
og staða karlmannsins I ljósi
þessara hluta. Sjálfum hefur
höfundinum, Per Olov Enquist,
farizt svo orð um persónur leik-
ritsins: „Öll bera þær með sér
förin eftir stígvélahæla þjóðfé-
lagsins I tílfinningum slnum.
Þær vita I rauninni alls ekki
sitt rjúkandi ráð en allar vilja
þær samt taka áhættuna.”
Helgi Skúlason leikstýrir, en
þetta er fyrsta verkefni hans
sem leikstjóra I Þjóðleikhús-
inu. „Mér þykir það afskaplega
gaman,” svaraði hann aðspurð-
ur um hvernig honum llkaði.
„Þetta er svo intressant leikrit
og maður er alveg upptendrað-
ur yfir þvl að vinna með svona
góðu fólki. Annars er þetta
meiri munur fyrir Helgu, sjálf-
ur var ég jú hérna á árunum
1956 til ’60. En hún hefur að-
eins einu sinni áður leikið I
Þjóðleikhúsinu, gestaleik I
verki eftir Agnar Þórðarson
fyrir all mörgum árum. Við er-
um bæði sérstaklega hrifin af
Litla sviðinu og nálægðinni við
áhorfendur, hún er jafnvel
meiri en i Iðnó.
Helga Bachmann fer með
hlutverk Siri von Essen en
Erlingur Gfslason leikur
Strindberg. Edda Þórarins-
dóttir leikur vinkonu Siri, og
Bessi Bjarnason og Sigmundur
Örn Arngrímsson leika til
skiptis fjórða hlutverkið,
leikarann Viggo Schiwe, Birgir
Engilberts gerði leikmynd og
búninga og Stefán Baldursson
þýddi leikritið.
Að sögn Helga Skúlasonar
var leikritið frumsýnt I
Dramaten-leikhúsinu I Stokk-
hólmi I september I fyrra og þá
einmitt á litla sviði þess líka.
Reyndar varð síðar að flytja
það á aðalsviðið vegna gífur-
legrar aðsóknar. Þá sakar ekki
að geta þess að leikritið hefur
m.a. verið selt vestur um haf, á
Broadway, og þar fer kvik-
myndaleikarinn Jack Nicholson
með aðalhlutverkið.