Morgunblaðið - 02.11.1976, Blaðsíða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. NÓVEMBER 1976
Landhelgismálið á Alþingi:
Óslóarsamningurinn
styrkti stöðu okkar
— sagði Geir Hallgrímsson
SAMEINAÐ þing vísaði sl. föstudag til utan-
ríkismálanefndar tillögu til staðfestingar á svo-
kölluðu Öslóarsamkomulagi, sem fól í sér
takmarkaðar veiðiheimildir frá 1. júní — 1.
desember 1976, Bretum til handa, en að öðru
leyti viðurkenningu þeirra á útfærslu okkar í
200 mílna fiskveiðilögsögu. Miklar umræður
urðu á Alþingi um málið, er stóðu í tvo dag-
parta. Einar Ágústsson, utanríkisráðherra,
mælti fyrir tillögunni, en tveir aðrir ráðherrar,
Matthías Bjarnason, sjávarútvegsráðherra, og
Geir Hallgrímsson, forsætisráðherra, tóku og
þátt í umræðunni. Hér á eftir verður rakinn
efnisþráður úr ræðu forsætisráðherra, fyrri
umræðudaginn, en umræðurnar í heild raktar
lauslega síðari daginn.
fyrir yfirlýs-
Betri staða á öllum
sviðum eftir en fyrir
óslóarsamkomulag.
Forsætisráðherra, Geir Hall-
grímsson, sagði m.a.:
„I fyrsta lagi hefur það verið
gagnrýnt, að samningarnir og sú
till. til þál. um staðfestingu á sam-
komulagi við ríkisstj. Bretlands
um takmarkaðar veiðar breskra
togara skuli ekki hafa verið Iögð
fyrir Alþ., áður en hún kom til
framkvæmda og Alþ. sérstaklega
saman kvatt af
því tilefni. Það
er þó þessum
hv. þm. Ijóst, að
allir þm. stjórn-
arflokkanna
munu vera fylgj
andi þessum
samningum og
jafnvel liggja
ingar frá a.m.k. einum þm.
stjórnarandstöðunnar, sem fellur
á sama veg. Það er því enginn vafi
á því, að þessir samningar voru
byggðir á þingmeirihl. og það
verulegum þingmeirihl.
1 annan stað hygg ég, að það
verði ekki dregið í efa með nokkr-
um rökum, að ekkert í þessum
samningum er þess eðlis, að ís-
lendingar hafi ekki betri stöðu
eftir gerð þeirra en áður. Hér
hefur engu verið fórnað, en í raun
og veru allt orðið okkur til
ávinnings. Enda hefur verið sagt,
að þessir samningar, sem gerðir
voru í Osló, séu einhver mesti
stjórnmálasigur, sem íslendingar
hafi unnið.
Það er dregið í efa að vísu af
þessum hv. þm., (Lúðvík Jóseps-
syni) að í samningunum felist
viðurkenning Breta á útfærslunni
í 200 mílur, en í 10. lið samnings-
ins segir:„Eftir að samningurinn
fellur úr gildi, munu bresk skip
aðeins stunda veiðar á því svæði,
sem greint er í hinni íslensku
reglugerð frá 15. júlí 1975 í
samræmi við það, sem samþykkt
kann að verða af tslands hálfu.“
Þeir hv. þm„ sem hér töluðu
áðan, sögðu í vor, að í samningun-
um fælist loforð um áframhald-
andi veiðar Breta hér við land. En
nú segja þeir, að það sé ýmist
óþarfi að tala við Breta eða það sé
það eitt við þá að segja, að þeir
geti enginn veiðiréttindi fengið
hér víð land. í síðast nefndu
urrimælunum felst einmitt
játning þeirra sjálfra á því, að í
samningunum er um fullkomna
vióurkenningu Breta að ræða á
200 milna fiskveiðilögsögu okkar.
Þjóð lofar ekki að hlíta fyrirmæl-
um annarrar þjóðar nema hún sé
þar með að viðurkenna yfirráð
hennar á viðkomándi sviði. Og
það er einmitt það, sem bretar
gera með þessu samningsákvæði.
Auk þess hafa Bretar siðan lýst
því yfir, að þeir muni beita sér
fyrir yfirlýsingu allra Efnahags-
bandalagsríkjanna um, að þau
muni færa fiskveiðilögsögu sína
út í 200 mílur á næstu áramótum
og ef þeim takist ekki að fá slíka
yfirlýsingu fram, lýsa yfir sjálfir
einhliða 200 mílna fiskveiðilög-
sögu. Þar með eru þeir búnir að
viðurkenna hana scm gildandi
alþjóðarétt, því að engin þjóð
getur staðið að aðgerð sem slíkri
nema hún telji hana vera lög-
mæta. Við erum sem sagt ekki
eingöngu búnir að fá fram viður-
kenningu Breta á okkar eigin 200
milna fiskveiðilögsögu, heldur
höfum við fengið Breta í lið með
okkur gagnvart öllum öðrum, sem
rétt okkar kunna að draga i efa og
efast um að 200 milna fiskveiði-
lögsaga sé lögmæt."
Siðan ræddi forsætisráðherra
um þá ávinninga, sem Oslóarsam-
komulagið fól i sér, viður-
kenningu samningsaðila á út-
færðri fiskveiðilandhelgi okkar,
verulegan samdrátt í afla hans,
viðurkenningu á friðunarsvæðum
— og islenzkum veiðireglum og
lok hættuástands á miðunum, auk
viðskiptasjónarmiða. Viður-
kenning Breta á einhliða rétti
okkar eftir 1. desemb. nk.
auðveldar okkur að ræða hugsan-
leg gagnkvæmnissjónarmið, þar
sem endanleg ákvörðun er
ótvírætt okkar og okkar ein \a. Þá
ræddi hann þróun mála á haf-
réttarráðstefnunni og þá styrktu
stöðu, sem Óslóarsamningurinn
hefði veitt okkar á þeim vett-
vangi, ekki sizt varðandi
ótvíræðan rétt strandríkis. Enn-
fremur ræddi forsætisráðherra
þá mótun fiskveiðistefnu EBE,
sem á döfinni er og líkur, sem
væru á óskum af þess háifu um
viðræður í þeim efnum. Enn sem
fyrr væri það okkur þýðingarmik-
ið að geta komið sjónarmiðum
okkar á framfæri, fiskifræði-
legum rökum og efnahagslegum,
auk þess sem rétt væri að hlýða á,
hver boð aðrar þjóðir hefðu að
gera. Við verðum að meta fram-
vinduna og marka stefnu okkar í
ljósi þess, hvað er bezt í samræmi
við hagsmuni lslands í bráð og
lengd, sagði forsætisráðherra að
lokum.
Mestu máli skiptir,
hvað gerist eftir 1.
desember nk.
Efnisþættir í máli Lúðvfks
Jósepssonar (Abl) vóru þessir
helztir:
1) Óviðeigandi
er að standa
þann veg að af-
greiðslu þessa
máls (staðfest-
ingu Alþingis á
samningum við
Breta frá 1.
júní sl. til 1.
desember nk), að gengið var fram
hjá Alþingi, þegar samningsgerð
fór fram, og staðfestingar þess þá
fyrst leitað, er samningtiminn er
nær útrunnin. Vera má að dæmi
slíkrar málsmeðferðar finnist,
byggðri á vitneskju um meiri-
hlutafylgi á Alþingi, en það rétt-
lætir engan veginn að taka slíka
málsmeðferð upp sem fasta reglu.
2) Samkomulagið, sem gert var
í Ósló, fól ekki einvörðungu í sér
umsamdar veiðiheimildir til
Breta, heldur framlengingu á
samningunum við V-Þjóðverja,
sem þá voru lausir orðnir. Það er
því fjarstætt að tala um Oslóar-
samninginn sem stórkostlegan
íslenzkan sigur.
3) Engin formleg viðurkenning
felst af Breta hálfu í Óslóar-
samningum á ótvíræðum rétti
okkar til 200 mílnanna, enda
knýja þeir nú á dyr um nýjar
samningaviðræður.
4) Rétt kann að vera að ræða
við EBE-ríki, en aðeins á þann
hátt, að afstaða okkar sé fyrir-
fram skýrt mörkuð á þá leið, að
við höfum eins og er og við núver-
andi stofnstærð nytjafiska okkar
um ekkert að semja og EBE-ríki
ekkert að bjóða, sem réttlæti
samninga.
Aðalatriðið er, hvað gerist eftir
1. desember nk. 1 því efni vantar
ríkisstjórnina stefnufestu og
stefnumörkun og þar þarf þing og
þjóð að veita nægilegt aðhald.
Sigur í þjóðarsögu.
Innlegg Tóm-
asar Árnasonar
(F) í umræðuna
hyggðist á eftir-
farandi rök-
seindum, m.a.:
1) Með Öslóar-
Síáiiirv omulaginu
skuldbundu
Bretar sig til að að veiða ekki
innan 200 mílna markanna eftir 1.
desember nk. nema að fengnu
leyfi tslendinga. Hér er um ótví-
ræða efnislega viðurkenningu að
ræða á fullum yfirráðarétti
lslendinga yfir 200 mílna lögsögu
og hún er stærstur sigur okkar í
landhelgisbaráttunni. Vitnaði
hann í því efni í brezk blöð sem
staðhæfðu, að Bretar hefðu beðið
endanlegan ósigur í landhelgis-
átökum við Islendinga.
2) Samningsdrögin voru rædd í
þingflokkum, landhelgisnefnd og
utanríkismálanefnd. Ljóst var að
mikill meirihluti þingmanna var
AIÞinGI
þeim samþykkur. Þar af leiðir að
óþarft var að kalla þing saman
(úr fríi), enda mörg fordæmi
fyrir því að leita samþykkis
Alþingis eftir á, þegar fyrirfram
er vitað um meirihlutafylgi, sem í
þessu tilfelli er yfirgnæfandi.
3) Það er ekki einungis rangt,
heldur og hættulegt, þegar
islenzkir þingmenn túlka sam-
komulagið á þá lund, að Bretar
hafi ekki viðurkennt islenzkan
yfirráðarétt yfir 200 milunum.
Slík túlkun er ekki i þágu
íslenzkra hagsmuna, og ber að
víta hana.
Engar viðræður
ákveðnar.
Einar Agústs-
son, utanríkis-
ráðherra, mót-
mælti enn
fréttaflutningi
þess efnis, að
viðræður við
EBE-ríki væru
ákveðnar 3. nóv-
ember. Formlegar óskir um við-
ræður hefðu enn ekki borizt. Við
þeim mætti hinsvegar búast og þá
yrði afstaða til þeirra tekin.
Enskur og íslenskur
texti samkomulags.
Benedikt
Gröndal (A)
gerði saman-
burð á texta 10
gr. samnings á
fslenzku og
ensku máli og
taldi, að þar
væri blæbrigða-
munur á. 1 enska
ekki um eins ótvírætt orðalag að
ræða að sínu mati.
Ekki formleg
viðurkenning
Lúðvík Jósepsson (Abl.) itrek-
aði enn að ekki væri um formlega
viðurkenningu að ræða í Óslóar-
samkomulaginu á fullum íslenzk-
um rétti. Hinsvegar vildi hann á
engan hátt draga úr gildi óform-
legrar viðurkenningar í orðsend-
ingum milli ríkisstjórnanna, sem
einmitt þyrfti að fylgja fast eftir.
Valdið og ákvörðunar-
rétturinn okkar.
Geir Hallgrímsson, forsætisráð-
herra, sagði m.a. efnislega eftir
haft. Ef einhver blæbrigðamunur
er á íslenzkum og enskum texta
10 gr. samningsins, sem ég sé
raunar ekki, þá er íslenzki textinn
ótviræðari. Það hefur komið fram
í máti Lúðvíks Jósepssonar hér á
Alþingi, að eðlilegt sé að Bretar,
eða aðrir, geti farið fram á við-
ræður við islendinga um hugsan-
Iegan gagnkvæman veiðirétt, er
núgildandi samningur rennur út.
Verði óskað eftir viðræðum við
íslenzka rikisstjórn um veiðirétt
innan 200 milna, þá er valdið
okkar m.a. skv. viðurkenningu í
Óslóarsamkomulaginu, að slík
beiðni viðræðu undirstrikar þann
rétt. 1 samkomulaginu felst, að
mínu mati, ótvíræð og formleg
viðurkenning, sem rangt er að
efast um.
Þegar Óslóarsamkomulagið var
gert var það af sumum túlkað sem
hliðstæða landráða. Nú telur Lúð-
vík að efnisþættir samkomulags-
ins, út af fyrir sig, skipti ekki
máli, heldur hitt, sem gerist eftir
samningslok. Óslóarsamkomu-
lagið undirstrikar hinsvegar is-
lenzkan rétt eftir samningslok,
þann veg að viðurkenning Breta,
sem í því felst, hefur framtiðar-
gildi eftir að samningurinn fellur
úr gildi. Á þeim grundvelli kunna
að fara fram viðræður, án nokk-
urra skuldbindinga af okkar
hálfu, þar sem matsatriði verða
látin ráða ferð, eftir því sem ís-
lenzkir hagsmunir segja til um.
Ekki Bretar —
heldur EBE.
Jón Armann Héðinsson (A)
vitnaði til orða brezkra ráðherra,
sem væru á þá lund, að ekki
þyrfti að reikna með viðræðum
við Breta, heldur EBE fyrir
þeirra hönd. Ég studdi Óslóar-
samninginn i
þeirri trú, að
öllum erlendum
veiðiheimildum
lyki, er gildandi
veiðisamningar
renna út. Að
brezkum veið-
um lyki á full-
veldisdegi, 1. desember nk. Jón
Ármann deildi og á sjávarútvegs-
ráðherra fyrir flotvörpuheimildir
til ákveðins landshluta, eins og
hann orðaði það.
Flotvarpan.
Matthías
Bjarnason, sjáv-
arútvegsráð-
herra, sagði það
rangt hjá Jóni
Ármanni að flot-
varpa væri
bundin við
veiðiskip í
ákveðnum landsfjórðungi. Um
hana giltu að vísu ákveðnar regl-
ur, sem nauðsynlegt væri, en
veiðiskip skráð í öllum landsfjórð-
ungum hefðu verið gerð út á þess-
ar veiðar.
Ráðherra, vék að Óslóarsamn-
ingunum sem tryggði íslenzk yfir-
ráð að fullu eftir 1. desember nk.
Ef viðræður yrðu upp teknar yrðu
þær fyrst og fremst kynningarvið-
ræður, þar sem fram kæmi, hvað
aðrar þjóðir hefðu okkur að
bjóða. Það yrði síðan að skoða út
frá íslenzkum hagsmunum, og
þeim einum.
Samanburður við
samningana 1973.
Guðlaugur Gíslason (S) gerði
samanburð á Óslóarsamningun-
um og fyrri samningum við Breta,
frá í nóvember 1973, í tíð þáver-
andi sjávarútvegsráðherra. Hvort
sem litið væri
á veiðimagn
(veiðitíma og
friðunarsvæði )
eða viðurkenn-
ingu á íslenzk-
um rétti kæmi í
ljós, að íslenzkir
hagsmunir væru
mun betur tryggðir í Óslóarsam-
komulaginu. Ef Lúðvík Jósepsson
hefði lagt samningsdrög lík þeim
sem fælust í Oslóarsamningunum,
fyrir Alþingi á haustdögum 1973
hefði hver einasti þingmaður
greitt þeim atkvæði.
200 mílna
lögsaga EBE.
Þórarinn Þórarinsson (F) sagði
m.a. að Bretar hefðu tekið það
fram við samningsgerð i Ósló, áð
þetta væri síð-
asti samningur-
inn sem þeir
gerðu við Is-
lendinga. Þeir
hefðu aldrei
farið fram á
framlengingu
samningsins.
Þvert á móti hefðu þeir tek-
ið fram að næsti leikur væri
Efnahagsbandalagsins. Þeir
reyndu að fá það ákvæði inn í
Óslóarsamninginn, að rætt skyldi
við EBE er hann rynni út. Þessu
neituðu íslendingar staðfastlega.
Engu að síður tel ég rétt að hlýða
á mál bandalagsins. Það er hins
vegar skoðun mín að forsenda
þess að hægt sé að ræ'ða i alvöru
við Efnahagsbandalagið
hafi áður tekið sér
veiðilögsögu, j .....
að sér 200 mi , iskveiði’”
Að lokinn:
ályktunartillögu
innar vísað til uiaiu ,.-usmála-
nefpdar með 33 samhlj. at-
kvæðum.