Morgunblaðið - 02.11.1976, Blaðsíða 22

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. NÓVEMBER 1976
22
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Misrétti í kjör-
dæmismálum
Aundanförnum misserum
hafa við og við komið fram
raddir um, að nauðsynlegt væri
að gera einhverjar lagfæringar
á kosningalögum til þess að
jafna það misrétti, sem smátt
og smátt hefur orðið milli kjör-
dæma, þegar svo er komið, að
fjórum sinnum fleiri kjósendur
standa á bak við hvern þing-
mann í Reykjaneskjördæmi en
á Vestfjörðum, svo að dæmi sé
nefnt.
Morgunblaðið birti á sunnu-
daginn var svör nokkurra
einstaklinga í öllum kjördæm-
um landsins við spurningum
um hugsanlegar breytingar á
kosningalögum. Með kjör-
dæmabreytingunni 1959 tókst
að leiðrétta að verulegu leyti
óþolandi misrétti, sem upp var
komið vegna ranglátrar og
úreltrar kjördæmaskipunar. Frá
því að sú breyting var gerð, eru
senn liðnir tveir áratugir og á
þessu tímabili hefur sú breyt-
ing orðið á íbúafjölda einstakra
kjördæma, að hróplegt misrétti
er bersýnilega komið upp. Því
verður bezt lýst, með því að
vitna í upphafsorð Gísla Jóns-
sonar, menntaskólakennara á
Akureyri, í svari við spurning-
um Morgunblaðsins er hann
segir: „Við síðustu Alþingis-
kosningar voru atkvæði á bak
við þingmenn einstakra kjör-
dæma sem hérsegir: Reykjavík
4494, Reykjanes 4613,
Vesturland 1567, Vestfirðir
1119, Norðurland vestra
1207, Norðurland eystra
2235, Austurland 1393 og
Suðurland 1775. Úthlutun
uppbótarsæta haggaði þessu
ekki til stórra muna. Að vísu
komu fjögur uppbótarsæti úr
Reykjavík, þrjú af Reykjanesi
en líka tvö af fámennasta kjör-
dæminu, Austfjörðum. Nú er
það svo, að eitthvert misræmi
af þessu tagi verður ekki fyrir-
byggt og getur meira að segja
verið réttlætanlegt að vissu
marki. En ég sé engin haldbær
rök fyrir því, að atkvæði úr
Reykhólasveit eða á Suðureyri
hafi fjórfalt vægi á við atkvæði
frá Höfnum eða Vatnsleysu-
strönd né heldur að atkvæði frá
Húsavík eða Akureyri skuli vera
hálfu léttvægara en atkvæði frá
ísafirði eða Bolungarvík. Fyrir
mér er höfuðatriði að atkvæði
fólks vegi sem jafnast hvar sem
það er búsett, en misvægi á
borð við það sem ég tók dæmi
um, er ekki nýtt af nálinni og
hefur raunar aldrei verið komizt
nálægt því að jafna það, nema
fyrst eftir kjördæmabyltinguna
1959 "
Athyglisvert er að misræmið
er mest milli kjósenda á Vest-
fjörðum og Reykjaneskjördæmi
og að sá Vestfirðingur sem þátt
tók í þessum umræðum á síð-
um Morgunblaðsins á sunnu-
daginn tekur undir með öðrum
um að þetta misrétti þurfi að
leiðrétta. Jón Páll Halldórsson,
framkvæmdastjóri á ísafirði,
sagði: „Aftur á móti hefur rétti-
lega verið bent á verulegt
ósamræmi í tölu kjósenda, sem
stendur á bak við hvern þing-
mann. í Reykjaneskjördæmi
voru 4494 kjósendur á hvern
kjördæmakosinn þingmann, en
1 1 1 9 í Vestfjarðakjördæmi. Er
hér óneitanlega um sláandi
mismun að ræða, sem eðlilegt
verður að teljast að verði
leiðréttur að einhverju leyti."
í svörum þeirra, sem Mbl.
leitaði til, komu bæði fram
sjónarmið um skammtima
lausn á því misrétti, sem
skapazt hefur frá því 1959 og
hins vegar um framtíðarskipan
kjördæma i landinu. Voru sum-
ir þeirra skoðunar, að taka ætti
upp einmenningskjördæmi,
aðrir að það fyrirkomulag, sem
ríkir i V-Þýzkalandi og segja má
að miði að því að sameina kosti
einmenningskjördæma og hlut-
fallskosninga, væri heppi-
legast. Grundvallarbreyting á
kjördæmaskipuninni á hvern
veg, sem menn vilja að hún
verði, getur tæpast verið alvar-
lega á dagskrá fyrir næstu
kosningar. ítarlegri umræður
þurfa að fara fram um hana en
orðið getur á þeim tiltölulega
skamma tíma, sem er til næstu
reglulegu Alþingiskosninga.
Hitt sýnist augljóst að gera
megi ráðstafanir fyrir næstu
þingkosningar til þess að bæta
úr því misrétti, sem orðið hefur
frá árinu 1959. Sjálfsagt er
hægt að gera það með ýmsum
hætti. Jóhann Petersen,
skrifstofustjóri í Hafnarfirði,
setur fram eina skoðun í því
sambandi þegar hann segir:
„Sé litið til skammtímaaðgerða
finnst mér það eitt koma til
greina að fjölga kjörnum full-
trúum fólksins í þessum tveim-
ur kjördæmum (þ.e. Reykjavík
og Reykjaneskjördæmi) Ekki tel
ég þó líklegt, að það teljist
hyggileg ráðstöfun að fjölga
alþingismönnum, ekki sízt þar
sem aðbúnaður þingsins er
hvergi í takt við tímann eins og
er. Fjölgun þingmanna þessara
tveggja kjördæma yrði því að
vera á kostnað uppbótarsæta,
þar sem seint mundi fást
þingmeirihluti fyrir fækkun
þingmanna strjálbýlisins enda
ekki eftirsóknarvert í sjálfu
sér."
Sjálfsagt eru til fleiri leiðir til
þess að ná eðlilegum jöfnuði á
ný milli landshluta en sú, sem
Jóhann Petersen bendir á.
Aðalatriðið er, að menn fari að
huga að þessum breytingum,
svo að þær geti tekið gildi,
þegar kemur að næstu
kosningum.
Hér er um réttlætismál að
ræða, sem á að vera hægt að
leysa án þess að á nokkurn sé
hallað. Tilgangur með slíkri
leiðréttingu á eingöngu að vera
sá að ná sama jöfnuði og ríkti
við upphaf hinnar nýju kjör-
dæmaskipunar 1959, en ekk-
ert umfram það og alls ekki að
halla á hinar dreifðu byggðir
landsins á nokkurn hátt frá því
sem þar var. En rétt skal vera
rétt og hér þarf að verða
breyting á.
Úlympiuskákmótið í Haifa:
TVEIR S/GRAR
OG EIJT TAP
UM HELGINA
Haifa 1. nóvember, einka-
skeyti til Mbl. frá Einari S.
Einarssyni og Braga Halldórs-
syni:
ISLAND sigraði Austurrfki
með 214 vinningi gegn 144 f 7.
umferð Ólympíuskákmótsins (
kvöld. Guðmundur Sígurjóns-
son sigraði Robatsch glæsilega
á 1. borði en jafntefli gerði
Helgi Ólafsson við Duckstein á
2. borði, Björn Þorsteinsson
gerði jafntefli við Holzt á 3.
borði og Magnús Sólmundsar-
son gerði jafntefli við Rohl á 4.
borði. tsland er núna í 8. sæti
með 16 vinninga en Hol-
lendingar eru I efsta sæti með
20 vinninga. Hollendingar
unnu fsraela 3:1 f kvöld,
Bandarfk.'n og England gerðu
jafntefli 2:2, Þýzkaland hafði
244 vinning á móti Spánverja
og ein skák fór f bið. Þetta voru
úrslit helztu leíkja f kvöld.
5. UMFERÐIN, GUÐMUNDUR
BUINN að fa nóg af JAFN-
TEFLUM
I 5. umferðinni á laugardag-
inn mættu Islendingar Chile-
mönnum og sigruðu þá með 2'A
vinningi gegn l'A eftur langa og
harðvítuga baráttu.
Guðmundur Sigurjónsson
beitti kóngsindverskri vörn á 1.
borði gegn Silva, sem elti jafn-
teflislegt afbrigði og elti drottn-
ingu Guðmundar um allt borð. í
miðtaflinu stóð allt f járnum og
útlit var fyrir friðsamlegt jafn-
tefli. En Guðmundur var búinn
að fá nóg af jafnteflunum og
tefldi áfram. Þegar skákin fór f
bið hafði Guðmundur unnið j
peð og vann hann sfðan bið-
skákina glæsilega f 62. leik.
Helgi Ólafsson hafði hvítt á
öðru borði og tefldi Reti-byrjun
gegn Donso. I miðtaflinu missti
Chilemaðurinn af leið til jafn-
teflis en Helgi gaf honum ekk-
ert færi á því að leiðrétta mis-
tökin og vann skákina í 39. leik.
A 3. borði tefldi Björn Þor-
steinsson við Frias og kom
spánski leikurinn upp. Björn
hafði betri stöðu til að byrja
með en lenti f tfmahraki. Þegar
biðskákin var tefld átti Björn
nokkra möguleika á jafntefli en
Frias tefldi af hörku og vann
skákina í 56. leik. Magnús Sól-
mundarson beitti enskum leik á
.4. borði gegn Scholz. Magnús
fékk betra tafl og þrengdi mjög
að andstæðingi sfnum, sem þó
varðist af hörku. I biðskákinni
hafði Magnús peði minna í
drottningaendatafli, en peðinu
hafði Magnús leikið af sér í
tímahraki. Enda þótt skákin
færi tvívegis í bið tókst Chile-
manninum ekki að ná vinningi
og jafntefli var samið f 96. leik.
Helztu úrslit í 5. umferð voru
þessi: Bandaríkin — Ástralía
4:0, England — ítalía 3:1,
Filipseyjar — Þýzkaland 3:1,
Holland — Noregur 4:0, Israel
— Danmörk 3lA:'A.
HÉR kemur skák úr 5. umferð-
inni:
Svart: Donoso (Chile)
Hvftt: Helgi Ólafsson
Reti-byrjun.
1. c4 Rf6 2. Rf3 c6 3. g3 d5 4. b3
Bf5 5. Bg2 e6 6. 0-0 Rbd7 7. Bb2
Be7 8. d3 h6 9. Rbd2 0-0 10. a3
a5 11. Dc2 Bh7 12. Bc3 He8 13.
Db2 Bf8 14. b4 axb4 15. axb4
Dc7 16. Hxa8 Hxa8 17. Hal Dd8
18. Rel Hxal 19. Dxal Bd6 20.
e4 dxe4 21. dxe4 e5 22. Rd3 Bg6
23. f3 Bc7 24. Rfl Db8 25. Bh3
Kh7 26. Re3 Dd8 27. Bf 1 De8 28.
c5 b6 29. Da7 Bb8 30. Db7 bxc5
31. bxc5 De6 32. Rcl Rg8 33.
Bc4 De7 34. Rd3 Dg5 35. Rfl
Rgf6 36. dxc6 Dh5 37. Rd2 Ba7
38. Dc7 Dg5 39. Dxa7 De3 40.
Kg2 og svartur féll á tíma, en
sfðustu leikina hafði hann
þurft að leika f miklu hasti,
eins og reyndar sjá má á skák-
inni.
6. UMFERÐIN, TAP GEGN
ASTRALlU
I sjöttu umferðinni á sunnu-
daginn tefldu tslendingar við
andfætlinga sína, Astralíu-
menn. Fóru leikar svo að
Ástralfumenn hlutu 2'A vinning
en Islendingar 114 vinning.
Guðmundur tefldi við alþjóð-
lega meistarann Jamieson á 1.
borði og tefldi hann Pirc-vörn.
Skákin varð aðeins 20 leikir og
sömdu kapparnir þá jafntefli.
Guðmundi yfirsást peðsvinn-
ingur f 17. leik og þegar jafn-
tefli var samið, hafði Astralíu-
maðurinn heldur rýmri stöðu.
En hann hafði sýnt það, að
hann stefndi að jafntefli og
þáði það með þökkum. Hefgi
hafði hvítt gegn Fuller á 2.
borði og beitti enskum leik.
Honum urðu snemma á mistök
sem kostuðu peð. Með réttu
hefði Helgi átt að tapa en hann
gerði allt sem hann gat til að
rugla andstæðinginn í rfminu
og það tókst vonum framar.
Þegar skákin fór í bið var kom-
ið upp hróksendatafl þar sem
Helgi hafði peði minna, en
hann stóðst öll áhlaup og jafn-
tefli var samið f 58. leik.
Margeir tefldi Sikileyjarvörn
gegn Shaw. Margeir þekkir sig
vel í þessari byrjun og náði
fljótt betri stöðu en teygði sig
of langt í vinningstilraunum og
svo fór að skákin snerist honum
f óhag. I biðskákinni hafði
stralíumaðurinn peði yfir í
riddaraendatafli og Margeir
mátti játa ósigur sinn í 69. leik.
Á fjórða borði tefldi Björgvin
Vfglundsson við Woodhams,
sem svaraði með slavneskri
vörn. Björgvin fékk betra tafl
en missti af vinningsleið rétt
áður en skákin fór f bið og
jafntefli var samið.
Helztu útslitin í 6. umferð
urðu þessi: England — Filipjar
3'A'M, Holland — Bandaríkin
2lA:l'A, Argentína — Þýzkaland
214:114, ísrael — Spánn 3:1,
Chile — Sviss 314:14.
Mótsstaðurinn
borgin Haifa
Eðalsteinn Austur-
Miðjarðarhafs er borgin Haifa,
vettvangur yfirstandandi ól-
ympfuskákmóts. Tilkomumikið
borgarstæði við Acreflóa utan f
hjöllum Karmelfjalls með há-
lendi Galfleu í baksýn. Áður
fyrr var hér aðeins kyrrlátt ara-
bfskt fiskimannaþorp en nú er
Haifa aðalathafnaborg hins
nýja og endurreista Israels-
ríkis, miðstöð iðnaðar,
byggingarlistar og tæknifram-
fara.
Hér þar sem hundruð þús-
unda af pílagrímum, gestum og
nýjumannflytjendum hafa stig-
ið á land og fengið fyrstu sýn-
ina af fyrirheitna landinu,
„landinu helga“, á undan-
förnum áratugun, er nú risin
300 þúsund manna nýtízkuleg
borg f gróðursælu umhverfi
með fagra garða.
Undanfarið hafa flykkzt
hingað skákmenn og skákfröm-
uðir víðs vegar að úr heiminum
nema frá nærliggjandi Araba-
löndum og Austur-Evrópu til
þátttöku I ólympíuskákmótinu,
sem nú stendur sem hæst, og
aðalþingi alþjóðaskák-
sambandsins, FIDE, sem hefst
um helgina. Um framtíð þess er
samt bezt að spá engu einkum
hér á landi spámannanna.
Haifa er nú miðstöð skákheims-
ins, lfkt og Reykjavík var með-
an á heimsmeistaraeinvíginu
stóð 1972, fánaskreytingar og
auglýsingaspjöld vfðs vegar og
skákútstillingar f verzlana-
gluggum. Af fyrirmönnum
FIDE eru hingað komnir auk
dr. Max Euwes, forseta þess,
þeir Campomanes frá Filips-
eyjum og Printice frá Kanada,
sem báðir eru varaforsetar auk
Kazics frá Júgóslavíu, sem læt-
ur sig enn vanta. Ennfremur
Edmondson frá Bandaríkjun-
um.