Morgunblaðið - 09.01.1977, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ. SUNNUDAGUR 9. JANÚAR 1977
37
Norðurálfu. Svar er, að mestu munar, hver tegund
rfkja og stjórnmálahreyfinga það er, sem vill halda á
sér hita við eld þjóðlegra kennda.
Risaveldi nútfmans eru treg til af mörgum ástæðum
að játa að þau ali slíkar hneigðir upp f þegnum sfnum.
I austrinu felur rfkissósfalismi f sér æ meira og meira
af þjóðlegum gildum, og „vestrænt lýðræði" er þjóð-
lega mótuð gilding á kjarnahugsjónum þeim, sem
bandarfskt þingræði og forseta vald var byggt á.
„Óamerfskar skoðanir" var hins vegar safnheiti á
hugmyndum, sem núna um miðju aldarinnar
samrýmdust ekki þjóðlegu.
Franskur „patriotismi“ á sér langa sögu og stór-
brotna, eins og við vitum, og fór eldi um lönd, m.a. hin
norrænu, og kvæði E.B. bera það með sér. En f fylgd
hans var sterk hneigð til að gera franska menning
rfkjandi f stað innlendrar, og er það helzt í Afríku,
sem menn finna nú meinbugi á, ef það hefur gengið of
langt. Japanskur imperfalismi var mjög ágengur f
þeim Asíulöndum, sem þeir náðu, og er ekki gróið um
heilt, og samsvarandi nútfmaminjar, nær okkur, um
valdaskeið Mussolinis og Hitlers eru miklar. Saga
þeirra tugmilljóna, sem urðu landflótta við lok tveggja
heimsstyrjaldanna sfðustu og svo nýjasta mannsaldur-
inn f Asfu er meira bundin pólitísku ofstæki og
landgræðgi en eiginlegum þjóðernaágreiningi, því öld-
um saman áður höfðu þjóðbrotin unað sambýli vonum
framar. Við dómfellum þá stjórnendur og hreyfingar,
sem misnotuðu þjóðkenndir, með þeim árangri, sem
nú veik ég að, og ljóst er, að sökin er mest þeirra, sem
hervæddari voru eða skákuðu f skjóli stóru veldanna.
Þann dóm leggja SÞ á slfkar nútfmaviðureignir og
landflótta og megna samt óvfða að snúa þeirri rás
hlutanna við. Norðurlönd leggjast á sveif með SÞ. og
enginn ber á þau, þó þjóðsinnuð séu, að leggjast á
lftilmagna. Þau verða lfka almennt sfður um það sökuð
en USA og fleiri hámenningarlönd að lítilsvirða menn
fyrir litarhátt þeirra og óttast mjög kynblöndun, og
um síðastnefnda atriðið verð ég að lfta um öxl til 4.
tugs aldar.
I hópi þjóðræknustu aldamótamanna vorra höfðu
m.a. verið þeir fræðimenn, sem tilbáðu „gullöldina“
og álitu einn aflvakann f henni hérlendis hafa verið
keltneska blóðblöndun vora og listaáhrif þaðan, þó
eigi kæmu fram í tungumálinu. Einnig hafa hér komið
f ljós samísk blóðblöndun og fleiri dökkra stofna frá
Noregi á landnámsöld. Fljótgert var því um 1933 að
kveða hér niður nazfskar villukenningar um, að blönd-
un innbyrðis með kynstofnum Evrópu (og hálfrar
Asfu) sé varhugaverð, því hún er það eigi. Játa ber, að
smekkur sá er hér áfram ríkjandi, að blöndun hvítra
og svartra ætti að gerast sem sjaldnast, en hinir dökku
eru að verða stórum einbeittari en við í þeirri skoðun
sinni, og við lítum ekki niður á þá.
Hver sá, sem vill íslendingur vera, getur leitað hér
þegnréttar, og að honum fengnum má ekkert skipa
honum í óþjóðlegri dilk en öðrum löndum vorum. Það
er lagalega úrelt, að þjóðerni nái eingöngu til
ætternis, enda verður að líta svo á, að þjóðmenningin
núna sé síbreytileg summan af lífi og lffsháttum
óskiptrar heildar landsmanna.
Fram er nú komið í greininni, hví ég þori að fullyrða
að meðal hinna valdasmáu ríkja sé vísvitandi þjóðleg
stefna mannbætandi heima fyrir og hjálpleg, utan-
lands, hlutverki Sameinuðu þjóðanna, án þess að taka
ábyrgð á neinu því ofbeldi, sem f þjóðernisnafni er
beitt, mest af sterkum ríkjum. Það, að smá ríki eins og
önnur munu verja sig fyrir samsærum og spell-
virkjum og eiga aðild að varnarbandalögum, þegar
þarf, varpar engum skugga á það, sem áður sagði
þjóðstefnum til réttlætingar.
tslenzkri þegnheild er áskapað héðan af að halda
tiltekinni einingarstærð, fara ekki niður úr lág-
markinu, sem gerir hana, ef svo má segja, að reksturs-
hæfu fyrirtæki, og skal ég ekki þaulræða „economics
of scale“ eða hagræðið við það að ná vissu stærðar-
þrepi, sem fer æ hækkandi eftir sama hlutfalli og
grannar eða e.t.v. keppinautar stækka við sig.
Frumorsök að þessu var hið örðuga stóra land vort,
og með 750 þús. ferkm efnahagslögsögu I hafi og
nokkurra kflómetra borunardýpt f heitiður þess.hafa -
bæði aukizt vaxtarhorfur og lagzt í fcyRllegur kostn-
aður. 1 hafréttarmálum átti ísland sem ríki þá eina
lífsvon að leggja á tæpasta vaði f strenginn, „þótt
strfkki og dýpki og vöð séu naum“ — og sigra.
Næststærsta orsök að þessu var sú sannfæring vor,
vakin fyrir rúmri öld af Jóni forseta, að þar sem vér
værum fjórða nokkuð fullgera norrænt mælandi
þjóðin, jafnt Norðmönnum, Svfum og Dönum, væri
heilög skylda vor að rfsa undir sams konar hlutverki
og hver þeirra í mannkynsheildinni, svo saga vor gæfi
þjóðum marktækt dæmi (et verdenshistoriskt ud-
bytte). Sem klofningur út úr norsk-dönsku veldi, sem
að vísu hafði klofnað fyrst á barnsárum þessa leiðtoga
vors (Noregur frá 1814 til Svfa) gátum vér raunar
aldrei komið öðru við en móta allar hefðir vorar og
stofnanir að skandinavískum hætti, f smækkuðu broti.
Vaxtaráfanga varð því að taka f stökkum með ein-
hverri hliðsjón af grannþjóð. Hliðstæð stökk næstliðin
10 ár f háskólaþróun, vatnsfallavirkjunum, frystihúsa-
málum o.s.frv. eru bæði hagfræðilega og undirvitunar-
lega tengd við þörf okkar til að „stækka“ strax upp til
betra hlutgengis en jafnþróun gæfi okkur ella með tfð
og tíma (ef veröldin gæfi sér tóm til að bfða eftir
okkur von úr viti með tækifærin).
Ekkert af þessu vitnar um hólmgöngulöngun, sem
lifði í bernsku minni (1914) á draumum bláfánans og
heiðinnar gullaldar. En hér var verið að efna áskorun
Jóns forna úr kosningahitanum 1907: „Hér skal þjóðin
... til þroska fulls en ei tal hálfs ... sjálfir verja
strauma og strendur, stjórna á vorum eigansjó.“
Gæti það verið, að þrátt fyrir alla álpun höfum við
sfðan þá verið að stýra af sterkri hvöt eftir stjörnum
ogsól? . ,
— Færð
Framhald af bls. 48
greiðfært um Dalsmynni allt til
Húsavíkur og einnig var góð færð
f Mývatnssveit. Norðaustanlands
var greiðfært með ströndum
fram, enda þótt vfða væri tölu-
verð hálka, og hægt að komast allt
austur til Vopnafjarða.. Möðru-
dalsöræfi eru ófær og aðeins fært
jeppum um Jökuldal en út
fráEgilsstöðum var fært að Foss-
völlum, og um Fljótsdal og Skrið-
dal. Fært var yfir bæði Fjarðar-
heiði og Oddsskarð, en mikil
hálka var á báðum þessum fjall-
vegum. Síðan var í gærdag greið-
fært suður með Austfjörðum og
um suðurströndina allt til Reykja-
víkur.
NAMSKEIÐ
heimilisiðnaðarfélags íslands
I. VEFNAÐARNÁMSKEIÐ
Kvöldnámskeið
Byrjar 1 7. jan. — 16. marz.
II. MYNDVEFNAÐUR
Dagnámskeið.
Byrjar 1 3. jan. — 22. febr.
III. HNÝTINGAR - MACRAMÉ
Kvöldnámskeið
1. námskeið byrjar 1 3. jan. — 10. febr.
2. námskeið byrjar 1 7. jan. — 14. febr.
Tekið á móti umsóknum og upplýsingar i verzlun
félagsins.
íslenzkur
heimilisiðnaður
Hafnarstræti 3, Sími: 11785.
Al'GM SINC. A-
SIMINN KR:
22480
SVRPU SKRPRR
NÝ LAUSN Á GÖMLUM VANDA

m
iw
I JUÁN'A

úþlífi:

f®
m ii n
ii
I ' t f |i
• -ifl
IU
f * s *
í I \
I jll «'|i*
f í
ÍÍ||f
u

SYRPU SKÁPAR eru einingaH ýmsum stæróum og gerðum.
SYRPU SKÁPAR gefa óþrjótandi möguleika hvar sem er-
þú getur alltaf bætt. viö SYRPU SKÁP og haldiö samræmi.
' / SYRPU SKÁPAR er lausnin.
Vinsamlegast sendið mer upplysingar um SYRPU SKAPANA
Nafn
Heimilí
Skrifið greinilega
= — ~T
-L

SYRPU SKAPAR er islensk framteiðsla.
AXEL EYJÓLFSSON
HÚSGAGNAVERSLUN SMIÐJUVEGI 9 KÓPAVOGI SÍMI 43577