Morgunblaðið - 09.01.1977, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. JANUAR 1977
HÁSKÓLABÍÓ: THE
MARATHON MAN
★ ★ ★
Bandarísk frá 1976,
Paramount. Leikstjóri:
John Schlesinger. Handirt^
William Goldman, byggt á
metsölubók hans sjálfs.
Kvikmyndataka: Conrad
Hall. Tónlist: John Willi-
ams.
í sem styðstu máli, þá er
flókinn söguþráður T.M.M. á
þessa leið: í Uruguay býr
einn eftirlýstasti striðsglæpa-
maður nasista, Christian
Szell góðu lífi. Auðæfi sin
kvik-1
mynd
/íöani

SÆBJÖRN VALDIMARSSON
grunar. Hann hefur feikilega
reynslu, bæði sem einn af
valdamestu mönnum
Paramount-
kvikmyndaversins um árabil,
og sem kvikmyndaframleið-
andi — orðlagður fyrir vand-
virkni. Við samsetningu stór-
myndar sem THE
MARATHON MAN reynir
ekki svo litið á fjölhæfni
framleiðandans- ef útkoman
á að verða jafn góð og raun
ber vitni.
Aður hefur verið vikið að
kostum og göllum Gold-
mans.
Að bjarga
á hlaupum
komst Szell yfir í útrýmingar-
búðum nasista, þar sem
hann starfaði sem háttsettur
læknir. Þar var hann í þeirri
aðstöðu að lofa auðugum
gyðingum undankomu gegn
aleigu þeirra, yfirleitt
demöntum, — sem hann
svo sveik jafnharðan. 1976
er þessi fjársjóður niður kom-
inn i bankahólfi í New York, í
vörslu bróður hans, en þegar
Szell er fjárvant, nálgast
hann demantana eftir ýms-
um krókaleiðum og með
hjálp fjölmargra tengiliða.
Myndin hefst á því að
bróðir Szells ferst I bílslysi,
og þar með er milligöngu-
maður nr. 1. fallinn frá. Szell
treystir engum hinna fyrir
hlutverki bróður síns, sem
geymdi lykilinn að banka-
hólfinu og sótti þangað gim-
steiriana. Hann leggur því
sjálfur í þá hættuför að halda
til New York og nálgast auð-
æfin með aðstoð tengilið-
anna.
Tengiliðirnir eru ærið
blandnir; þýsk, leyndardóms-
full fegurðardís; kynvilltur
antiksali; tveir harðsvíraðir
bandarlkjamenn, Scylla (Roy
Scheider) og Janeway
(William Devane). Ekki er
með öllu Ijóst fyrir hverja þeir
starfa í raun og veru, né
hvernig stöfum þeirra er
skipt (og ekki heldur af lestri
bókarinnar). Aðalpersónu
myndarinnar er þó enn óget-
ið, en það er Babe (Dustin
Hoffman) -yngri bróðir
Scylla. Frábær nemandi við
sagnfræðideild Columbía-
háskólans I New York. í
myndarbyrjun er hann að
keppast við að semja
doktorsritgerð um valdníðslu
og harðstjórn, en faðir hans
varð einmitt fórnarlamb
McCarthy-nornaleitarinnar. í
frítímum sínum dreymir
Babe um að verða heims-
meistari i maraþonhlaupi, og
notar hverja stund til æfinga.
Síðan gerist það að Scylla
er særður til óllfis af Szell og
deyr I örmum bróður síns,
sem þá er gjörókunnugur
hinum réttu störfum Scylla,
heldur raunar að hann sé
umsvifamikill kaupsýslumað-
ur. Szell og menn hans grun-
ar að Scylla hafi gefið Babe
einhverjar upplýsingar á
dauðastundinni (en svo var
ekki), og þar með flæktist
Babe, blásaklaus, inn I
miskunnarlausa atburðarás
myndarinnar.
Ef vikið er fyrst að veikari
punktum myndarinnar, þá
eru þeir hinir sömu og oft
spilla nokkuð heilda rútliti
mynda af svipuðum toga
(eins og t.d. THREE DAYS
OF THE CONDOR). Fjöl-
margar spurningar leita á
áhorfandann, of fáum svar-
að. Bakgrunnur persónanna
óljós. Þá fer Goldman inn á
of mörg svið til þess að
myndin verði virkilega heil-
steypt og mun raunsærri.
Hér er komið inn á striðs-
glæpi þjóðverja, gyðinga-
hatrið; laumuspil stórveld-
anna og óútskýranlega
starfshætti sumra starfs-
manna þeirra, jafnt sem
McCarthyisma sjötta ára-
tugarins. Hugmyndaflugið
vantar ekki, Goldman kemur
einfaldlega ekki öllum þess-
um endum saman nægilega
fullnægjandi. Það standa
Goldman fáir á sporði I hand-
ritun þrillera sem eru langt
yfír meðallagi, en hann er þvl
miður enginn John Lé Carré.
Schlesinger tekst oftast að
koma hinu rafmagnaða efni
Goldmans til skila, og auka á
það af snilld sinni (en þetta
er fyrsta njósna- og ofbeldis-
sér
mynd hans), og ein aðalsen-
an (hugmyndin sem Gold-
man hefur að öllum líkindum
haft til grundvallar handrit-
inu/bókinni) — maraþon-
hlaup Babes, er sigilt I sinni
röð, og hefur tekist betur en
nokkur orð fá lýst. Nokkur
önnur atriði eru og framúr-
skarandi vel gerð, og þá fyrst
og fremst þegar Szell, af mik-
illi annlækniskunnáttu sinni,
pyntar Babe á hinn hroðaleg-
asta hátt. Það fær menn til
að verkja I tannholdið;
afdrifarlkt haturskast
gyðingsins gegn þjóðverjan-
um I upphafi myndarinnar,
en þar má segja að myndinni
sé gefin tónninn: framhaldið
allt er þrungið ofbeldi,
hægrísandi líkt og I STRAW
DOGS. Þá má og nefna atrið-
ið I baðkarinu, þar sem að
allir þættir kvikmyndalistar-
innar vinna áhrifaríkt saman.
Þrátt fyrir að John Schles-
inger sé hér að hasla sé völl á
nýjum vettvangi, og hafi úr
nokkuð götóttum efnivið að
moða, þá má jafnvel
Peckinpah gæta að sér þegar
Schlesinger er kominn I of-
beldisham. Ekki má heldur
gleyma hlut Robert Evans,
framleiðanda myndarinnar,
hann er stærri en nokkurn
Kvikmyndataka og klipp-
ing (sem var að mestöllu leyti
I höndum Evans) er yfirleitt
óaðfínnanleg, sama máli
gegnir um tónlist Williams,
sem er sparlega notuð.
En að öllum llkindum er
það leikur Hoffmans sem rls
hæst I THE MARATHON
MAN, hann hefur aldrei verið
betri. í hans besta leik til
þessa, I MIDNIGHT
COWBOY (einnig gerð af
Schlesinger), naut hann
áhrifamikils gervis sem hjálp-
aði honum ómetanlega við
persónusköpunina. Hér
stendur hann berskjaldaður
gagnvart myndavélinni I
margbreytilegu hlutverki, og
ýmislegt af því sem hann
sýnir hér fer seint úr minni.
(T.d. þegar hann segir, fullur
hryggðar, við Marthe Keller:
„Guð hvað þú er falleg". Þá
gera þau bæði sér það Ijóst
að ást hans er endurgoldin-
en þá er allt um seinan.)
Nú á hann svo sannarlega
skilið að fá Oscarsverðlaunin
en þar er við ramman reip að
draga þar sem er Robert De
Niro I bæði THE LAST
TYCOON OGog TAXI
DRIVER.
Roy Scheider er fæddur I
hlutverk sitt: ýmis harðsoð-
inn atvinnudrápari eða gjálíf-
ur connoisseur. Um árangur
Sir Olivier þarf aldrei að
spyrja og hér fer hann
snilldarlega með lítið hlut-
verk, sem ekki ætti að reyna
mikið á hæfileika leikara á
borð við Olivier. í mínum
augum er Devane einskonar
samsull af Kennedýjunum og
látbragði Jack Nicholson.
Framhald á bls. 35
Tylft á
tylft ofan
Kvikmyndalega séð
verður ársins 1976 helst
minnst fyrir þann óvenju-
lega fjölda góðra mynda
sem hér voru sýndar á
árinu; hina síbatnandi
þjónustu forráðamanna
kvikmyndahúsanna, bæði
hvað varðar aldur og gæði
myndanna; endurreisn
þýskrar kvikmyndagerðar,
sem reyndar hófst fyrr, en
við fengum fyrst virkilega
nasasjón af á þessu ári
fyrir tilstuðlan mánudags-
myndanna. Þá má og til-
nefna híð ágæta tillegg
FJALAKATTARINS
Eins og ég nefndi I upp-
hafi þá fengum við tæki-
færi til að sjá óvenju marg-
ar ágætismyndir á liðna
árinu (I þessu sambandi
ber að hafa I huga stefnu-
breytingu bandarísku risa-
kvikmyndaveranna að
framleiða færri og betri
myndir árlega). Af því leið-
ir sá vandi að úrvalið er
geysimikið, útiiokað að
einskorða sig við 1 0 bestu
myndir ársins. Að þessu
sinni verða þær því 12
sem ég vel I úrvalsflokk,
að auki fylgja tólf aðrar,
sem höfðu svo margt til
síns ágætis
AMARCORD, F.
Fellini, ftölsk.
CHINATOWN. R.
Polanski, bandarfsk
CLAUDINE, J.
Berry, bandarfsk.
CITY LIGHTS,
Chaplin, bandarfsk.
FAREWELL MY
LOVELY, Dick Richards,
bandarísk.
FELLINI'S ROMA, F.
Fellini, ftölsk.
GODFATHER
PARTII.
Fr. Ford Coppola,
bandarfsk.
HARRY ANDTONTO,
Paul Mazursky,
bandarfsk
THE LAST DETAIL,
Hal Ashby, bandarfsk.
LENNY, Bob Fosse,
bandarfsk.
NASHVILLE, R Altman.
bandarfsk.
YONG FRANKENSTEIN.
Mel Brooks, bandarfsk.
Og þá er það seinni
tylftin — I mörgum tilfell-
um var næstum ógjörn-
ingur að skilja þessar
myndir að. BAD COM-
PANY, Robert Benton;
BADLANDS, Terrence
Malick; BLAZING SADDL-
ES, Mel Brooks; BUGSY
MALONE, Parker; CALI-
FORNIA SPLIT, Altman;
THE MARATHON MAN,
Johns Schlesinger;
PHANTOM OF THE
PARADISE, Brian De
Palma; SERPICO, Sidney
Lumet; SLEEPER, Woody
Allen; THREE DAYS OF
THE CONDOR, Sidney
Pollack; ZARDOZ, John
Boorman; THE TOWER-
ING INFERNO, Guiller-
min.