Morgunblaðið - 11.01.1977, Qupperneq 28

TorfærubNlinn, sem reynst hefur vel f ófærð.
Nokkrar stað-
reyndir um fram-
kvæmd og rekstur
sjúkraflutninga
Borgarbúar hér á Reykjavíkur-
svæðinu eru orðnir svo vanir hin-
um tiðu viðvörunarmerkjum
sjúkrabifreiða i umferðinni að
ætla mætti að þeir yrðu ekki leng-
ur uppnæmir fyrir þeim. Þó
tákna þessi hljóðmerki undan-
tekningarlítið, að hætta geti verið
á ferðum, mikil eða lítil eftir at-
vikum. Viðbrögð fólks eru í fæst-
um tilfellum sýnileg en hverjum
verður ekki í slíkum tilvikam
hugsað til einhvers nákomins,
sem hugsanlega gæti verið i
hættu staddur?
En hversu mikinn fróðleik
geymir almenningur um rekstur
þeirra öryggistækja, sem i gangi
eru og tiltæk þegar slys hendir
eða kveðja þarf sjúkrabifreið á
stað, þar sem bráðan sjúkdóm ber
að höndum? Hve mikla grein ger-
ir fólk sér almennt fyrir þeirri
starfsemi, er að baki liggur?
Hættir ekki hinum almenna borg-
ara til að gera ráð fyrir að hér sé
aðeins að verki eitt af þeim tann-
hjólum, er snúast eigi snuðru-
laust í hinni samfélagslegu
þjónustu?
Nokkur vottur þess að svo muni
vera kemur fram í eftirfarandi
upplýsingum, er undirrituð tók
sér fyrir hendur að afla hjá
nokkrum aðilum, sem að þessari
þjónustu við almenning standa.
Með þvi er tilgangurinn annars-
vegar sá, að beina athygli fólks að
framkvæmd þjónustunnar; hins-
vegar að sanna eða afsanna órök-
studdan grun um, að fjárskortur
eigi þátt í að' takmarka þá þjón-
ustu, sem veitt er í neyðartilvik-
um.
Skipan sjúkra-
flutningamála
Rekstur og framkvæmd sjúkra-
flutninga hér á landi er marg-
þættari en svo, að unnt sé i stuttu
máli að gera grein fyrir hinum
ýmsu stofnunum, starfsaðilum,
starfsnefndum og einstaklingum,
er með þau mál fara.
Með ítrekuðum fyrirspurnum
hjá ýmsum aðilum, stofnunum og
ráðuneytum bárust mér eftirfar-
andi upplýsingar um skipan þess-
ara mála:
Engin ákvæði né reglugerðir
eru til um sjúkrafiutningamál. En
eftir því sem næst verður komist,
ættu þau að heyra undir Heil-
brigðis- og tryggingamálaráðu-
neyti. Landlæknir mun hafa um-
sjá með sjúkraflutningum út á
landsbyggðinni. Hann hefur nú
skipað nefnd til að gera tillögur í
þeim málum. En eíns og er, er
framkvæmd þeirra með ýmsu
móti eftir einstökum stöðum, þ.e.
sumstaðar eru sjúkraflutningar
tengdir sjúkrasamlagi eða iæknis-
héraði en framkvæmd þeirra ann-
ast lögregla staðarins, rafveita,
einstaklingar með sendiferðabíla
o.s.frv. eftir þeim sem viðkom-
andi sveitarstjórnir gera samn-
inga við hverju sinni. Sjúkra-
flutninganefnd er starfandi á veg-
um Reykjavíkurborgar og er
borgarlæknir formaður hennar.
Þótt þjónusta við sjúkraflutn-
inga sé jafn mikilvæg hvar sem er
á landinu, hlýtur verkefnið að
vera umfangsmest í fjölmenninu
á höfuðborgarsvæðinu. Verður
því fyrst og fremst reynt að varpa
Ijósi á aðstöðu, sem þeir fram-
kvæmdum er búin hér í Reykja-
vík og nágrenni.
Beinast hefði legið við að leita
svara hjá borgarlækni um þau
efni, en þar sem ekki reyndist
auðsótt að ná tali af honum, sneri
ég máli mínu til næstu fram-
kvæmdaaðila þessara mála.
Hafa verður í huga, að ekki er
ætlunin að gera málefninu tæm-
andi skil. Miðað er við þekkingu
þeirra borgara, sem sjaldan hug-
leiða þessi mál en eiga þó líf sitt
og sinna undir því komið, hvernig
þjónustan er búin undir að bjarga
mannslífum þegar á reynir.
Sjúkraflutningar á
Reykjavíkursvæðinu.
Eins og flestum mun kunnugt
eru sjúkraflutningar Reykja-
víkurborgar starfræktir i tengsl-
um við slökkvistöð borgarinnar
og annast starfsmenn hennar
(akstur og) framkvæmd þeirra
undir yfirstjórn slökkviliðsstjóra,
Rúnars Bjarnasonar. Eftirfarandi
upplýsingar lét slökkviliðsstjóri i
té varðandi þátttöku starfsmanna
og hlut stofnunarinnar í sjúkra-
flutningum hér i borginni og
nágrenni:
Reykjavíkurborg, Kópavogs-
kaupstaður, Seltjarnarneskaup-
staður og Mosfellshreppur hafa
gert með sér samkomulag um
rekstur slökkviliðs og taka hlut-
fallslegan þátt í þeim reksturs-
kostnaði, sem þar af leiðir. Þessir
4 aðilar greiða laun starfsliðs við
sjúkraflutninga. Rauði Krossinn
leggur til sjúkrabifreiðar, sér um
viðhaldskostnað og allan rekstur
þeirra og tekur við þeim greiðsl-
um, sem inn koma fyrir sjúkra-
flutninga.
Hagkvæmasta
lausnin
— Hafa ekki orðið miklar fram-
farir í tækjabúnaði sjúkrabif-
reiða á seinustu árum?
„Tilkoma hins fyrsta fullkomna
neyðarbíls, sem keyptur var fyrir
söfnunarfé Blaðamannafélagsins,
varð stórt stökk í framförum á
búnaði sjúkrabifreiða hér, þótt
síðar hafi komið stærri bílar með
fullkomnum tækjabúnaði. Við
viljum þó ekki telja þá sérstaka
„hjartabíla" éins og hinn fyrsti
var og er oftast ranglega nefndur.
Tækjum sem slíkir bílar eru bún-
ir, þarf ekki fyrst og fremst að
beita við hjartasjúklinga, sem í
mörgum tilfellum eiga litla von
um langa starfsævi(eftir slík áföll,
heldur þurfum við einnig að ná til
allra þeirra, sem verða fyrir slys-
um og öðrum áföllum og hafa i
raun möguleika til að endur-
heimta starfskrafta sína til fulls,
ef hjálpin berst nógu fljótt."
— Er ætlast til að starfsmenn
slökkviliðsins, sem framkvæma
sjúkraflutninga hverju sinni,
beiti þeim tækjum sem fyrir
hendi eru t.d. í neyðartilvikum?
„Hagkvæmasta lausnin á flutn-
ingum sjúkra, einnig þeim er
þurfa á skjótum aðgerðum að
halda, hefur okkur reynst sú, að
þjálfa sérhæfa starfsmenn
slökkviliðsins til að annast þessi
störf. Það hefur verið gert, en þó
er ekki ætlast til að þeir beiti tæki
til hjartaraflosts né lyfjagjöfum í
bílunum. Þeir eiga að fram-
kvæma hjartahnoð, öndunarhjálp
með blástursaðferð og súrefnis-
gjöf, stöðva blæðingar og hag-
ræða beinbrotum eftir því sem
unnt er. Jafnframt að hafa tal-
stöðvarsamband við slökkvistöð-
ina, svo hægt sé að undirbúa
komu sjúklingsins til slysadeildar
meðan á ferðinni stendur og oft
tekur hún ekki nema örfáar
mínútur."
— Er ekki nauðsynlegt að
læknir sé til staðar í bílnum ef
beita þarf rafloststæki í neyðartil-
felli?
„Gert er ráð fyrir að heimilis-
læknir eða neyðarvaktlæknir sé
kallaður til og jafnvel kominn á
staðinn á undan sjúkrabifreið og
geti hann þá beitt ákveðnum
tækjum, sem með þarf og í bíln-
um eru.
— En nú má búast við að lang-
an tíma taki að ná sambandi við
lækni og fá hann til að koma á
staðinn, eins og reyndin virðist
oft vera?
„Að vísu má hér færa rök með
og móti: en þetta er þó sú leið,
sem margar aðrar þjóðir fara í
þessum efnum. Má þar nefna að
Bandaríkjamenn hafa horfið
meira og meira að því að hafa
þjálfaða sjúkraflutningamenn til
að sinna neyðarhjálp á leiðinni til
sjúkrahúss. Svo mun þetta vera
orðið víðast hvar. Ég veit ekki til
að hjúkrunarfólk og læknar fylgi
sjúkrabifreiðum að staðaldri ann-
arsstaðar en i Moskvu.
I þessu sambandi má geta þess
að í Munchen var um tveggja ára
tímabil gerð tilraun með, að hafa
hjúkrunarlært fólk og lækna við
sjúkraflutninga. Var talið að með
því hafði hugsanlega verið bjarg-
að 20 mannslífum á þessum
tveimur árum, en það mundi sam-
svara einu til tveimur mannslif-
um á sama tima miðað við fólks-
fjölda hér á okkar svæði, þar sem
þó er skemmri vegalengdir að
koma fólki á sjúkrahús."
En þetta virðist þó ekki breyta
þeirri staðreynd, að eins og er
geta sjúkrflutningamenn okkar
varla eða ekki náð þeim árangri í
neyðartilvikum, sem til er ætlast
með hinum fullkomna tækjabún-
aði í sjúkrabifreiðum?
Um það segir Rúnar Bjarnason
slökkviliðstjóri:
„Þessir menn fá þá þjálfun sem
hægt er að veita þeim. Námskeið
eru haldin þegar nýir menn koma
og nýjungar eru kynntar þeim
sem fyrir eru. Allir þessir menn
eru æviiilega boðnir og bún til að
bæta á sig verkefnum við þjálfun
og meðferð þeirra tækja, sem þeir
eiga að fara með. Starfsmenn
slökkviliðsins, hvort heldur er við
brunaútköll eða sjúkraflutninga,
gera sitt besta til að bjarga
mannslífum og leggja oft eigin ltf
í hættu, t.d. þegar bjarga þarf
fólki úr brennandi húsum.
Hitt er svo álitamál, hvort
launakjör þeirra og viðurkenning
á starfinu er í samræmi við
þetta."
Tækjakostur og
starfslið við
sjúkraflutninga
Eftir heimsókn á Slökkvistöð
Reykjavíkur og nágrennis ætti ég
að vera mun fróðari en áður um
öryggisbúnað, sem þar er til reiðu
þegar slys, veikingi eða eldsvoða
Séð inn í annan neyðarbíl
R.K.Í., hjartabNinn, sem gef
inn var til minningar um
Hauk Hauksson blaðamann.
ber að höndum borgarbúa;
hvernig tekst að miðla þeim fróð-
leik er annað mál.
Gunnar Sigurðsson varaslökkvi-
liðsstjóri og samstarfsmaður
hans, Tryggvi Ölafsson dagvarð-
stjóri, urðu fyrir svörum um
fjölda sjúkrabifreiða, búnað
þeirra, starfsaðstöðu og fram-
kvæmd þjónustunnar í reynd:
„Gert er ráð fyrir að 4 sjúkra-
bílar séu tiltækir til notkunar, en
frávik geta orðið á því, þegar
senda þarf bíl á verkstæði til við-
gerðar.
Sjúkratækjum í bílunum hefur
ekki fjölgað svo mjög en segja má
að þau séu fullkomnari. Deilt er
um hvernig neyðarbíll eigi að
vera búinn og hvaða stærðir séu
hentugastar. Neyðarbíllinn sem
Blaðamannafélag tslands gaf
Rauða Krossinum er enn sá, sem
búinn er flestum tækjum hjá okk-
ur. 1 honum eru m.a. tæki til að
fylgjast með hjartslætti sjúklings-
ins og einnig hjartaraflosttæki.
Það hefur ekki verið notað, til
þess þarf mikla þjálfun. Mönnum
hefur ekki verið kennt á það
vegna þess að röng meðferð getur
leitt til slysa, bæði á sjúklingi og
þeim er beitir því.
Þá höfum við einn vel búinn
torfærubil, með nauðsynlegum
neyðartækjum. Hann hefur þann
kost að vera stærri og rúmbetri en
hinn neyðarbíllinn. Erfitt er að
vinna að skyndihjálp i þröngum
bílum. Ef vel á að vera, þarf að
vera hægt að standa uppréttur og
sjúkraborð að vera fyrir sjúkling-
inn. Þá má segja að sjúkrbillinn
sé orðinn einskonar slysavarð-
stofa á hjólum, sem vissulega
væri æskilegt.
Auk þessara tveggja neyðarbíla
eru tveir venjulegir sjúkrabílar í
gangi. Reynt hefur verið að búa
þá sem best að tækjum svo senda
megi þá á vettvang í sem flestum
tilfellum. Með þessu er miðað við
4 sjúkrabíla en rætt hefur verið
um að bæta þeim 5. við. En um
það eru skiptar skoðanir".
— Þarf þá ekki að fjölga starfs-
liði?
„Ágreiningur hefur verið um
hvort fleira starfslið sé nauðsyn-
legt. Það er sameiginlegt álit okk-
ar, sem störfum hér við stofnun-
ina að svo þurfi að vera. Eins og
nú er, eru 15 menn á vakt hér
hverju sinni og er einn þeirra við
símann og fer ekkert frá honum.
Tveir menn eru fastskráðir á
sjúkrabíl og aðrir tveir á neyðar-
bil. Þessa menn verður alla að
taka til slökkvistarfa ef mikinn
bruna bera að höndum. Nauðsyn
til þess verður að meta í hverju
tilfelli, allt frá því hvort senda
skuli einn slökkvibíl og sjúkrabil
á staðinn eða alla fjóra slökkvibíl-
ana ásamt sjúkrabíl, sem i flest-
um brunaútköllum er sendur á
vettvang tll öryggis.
í versta tilfelli verðum við að
skilja stöðina éftir með einn
mann við simann. En þá er komið
að hættulegum punkti. Þegar um
stórbruna er að ræða kemst sá
eini maður ekki yfir að svara sex
simalínum og kaila auk þess út
varalið. Og einmitt þegar svo
stendur á er hættast við að fólk
hringi utan úr bæ, jafnvel í núm-
er neyðarsímans, til þess eins að
spyrja hvað sé um að vera. Al-
menningur gerir sér að vonum
ekki ljóst hve mikið álagið er á
einum manni.
Hinsvegar getur dæmið snúist
við þegar senda þarf út 3 til 4
sjúkrabíla samtímis, sem fyrir
getur komið. Þá verður að taka
menn, sem skráðir eru á slökkvi-
bílana til að manna þá. Þetta
skapar þá áhættu að ekki verði
tiltækir menn til slökkvistarfa ef
með þarf. Við veikindaforföll
versnar staðan enn. Og eins og er
koma veikindi sér mjög illa vegna
mannfæðar.
Við höfum farið fram á að fjölg-
að verði um einn mann á hverja
slökkvivakt. En til þess þarf sam-
þykki stjórnenda þeirra fjögurra
sveitarfélaga, sem að rekstri
slökkviliðsins standa. Þá kemur
til spursmál um það hvað mikið
menn vilja leggja í kostnað við
þessa stofnun, sem er tekjulaus.
Framhald á bls. 27
FYRRI HLUTI
eftir ÞURIÐI J. ÁRNADÓTTUR