Morgunblaðið - 28.01.1978, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. JANUAR 1978
29
Rekstrar- og
afurðalán bænda:
Fordæmi sem
gefið hafa góða raun
— segir Eyjólfur Konráð Jónsson í svarræðu
MIKLAR umræður urðu I Sam-
einuðu þingi í fyrradag um til-
lögu Eyjólfs Konráðs Jónssonar
alþingismanns um greiðslu
rekstrar- og afurðalána, niður-
greiðslna og útflutningsbóta
beint til bænda. Framsaga EKJ
var birt í heild á þingsfðu Mbl. f
gær. Hér á eftir verður lauslega
rakinn efnisþráður úr ræðum ein-
stakra þingmanna, er þátt tóku f
umræðunni.
Leiðrétting
I framsögu EKJ, eins og hún
birtist í Mbl., var villa, sem
nauðsynlegt er að leiðrétta. Þegar
hann fjallar um veð f afurðum
fyrir afurðalánum, átti að standa:
„Þvert á móti mætti halda þvi
fram, að hæpinn væri sá háttur,
sem á er hafður, að afurðasölufyr-
irtækin veðsetji vöru, sem þau
ekki eiga“ (en í Mbl. stóð ekki
gera).
Bændafundir og
tillaga EKJ.
Ingi Tryggvason (F) vitnaði til
margra bændafunda, vítt um
land, þar sem fjallað hefði verið
um vandamál landbúnaðar. Hann
sagði ósk um það, að afurðalán
yrðu greidd beint til bænda
hvergi hafa komið fram á þessum
fundum, enda væru afurðasölufé-
lögin í höndum bænda. Algengast
er að afurðasölufélögin séu búin
að lána viðskiptavinum sínum
sem svarar þessum lánum, áður
en þau koma í hendur þeirra. Það
er því ekki lausn á neinum vanda
þótt af'urðasölulán verði greidd
beint til bænda.
Ýmislegt kom hins vegar fram í
ræðu EKJ sem er fullrar athygli
vert, s.s. nauðsyn þess að hækka
afurða- og rekstrarlán til land-
búnaðar, svo bændur fái fyrr í
eigin hendur laun sin.
ITr sagði rétt að dreifing
búvöru væri áfram i höndum
núverandi umboðssöluaðila.
Bændur fái nú um 70% þess
verðs, sem neytendur greiði, í eig-
in hendur. Þetta sé hærra hlutfall
en tíðkist í nágrannalöndum. ITr
sagði slátrunarkostnað háan,
fyrst og fremst sökum þess, að
sláturhús væru rekin stuttan tíma
árs, sem þýddi slæma nýtingu
fjárfestingar og verri vinnukraft
en þau sem rekstur spannaði árið
um kring. Öðru máli gegndi með
mjólkur samlögin enda væri út-
koman önnur þar: um nýtingu,
vörugæði og rekstrarafkomu.
ITr ræddi um verulega samfé-
lagslega styrki til landbúnaðar
svo til hvar sem væri í veröldinni.
Sem dæmi nefndi hann að bænd-
ur í Noregi fengju sem svari
4000—4500 íslenzkum krónum
meira fyrir hvern meðaldilk en
íslenzkir stéttarbræður þeirra. A
sama tíma seljum við lambakjöt
til Noregs fyrir tæplega helming-
inn af því verði, sem við þyrftum
að fá til fullra skila til bænda.
Ástæðan er einfaldlega sú að
Norðmenn greiða stórfellda
styrki til sinnar lambakjötsfram-
leiðslu.
ITr sagðist þakklátur EKJ fyrir
að hefja umræðu um vandamál
landbúnaðar. Hann væri hins veg-
ar ósammála því að greiðsla af-
urðar- og rekstrarlána beint til
bænda væri til bóta. Þessi háttur
skipti bændur ekki máli hags-
munalega. Alyktanir bændafunda
kæmu hvergi inn á þessa úrláusn-
arleið.
Ekki sammála
um aðferðina.
Páll Pétursson (F) sagði héi
hreyft þýðingarmiklu máli.
Þakkarvert væri að flytja þetta
mál inn i þingsali. Hann væri hins
vegar ósammála EKJ um aðferð-
ina. Bændur hefðu háð harða bar-
áttu fyrir því að fá þessi lán,
rekstrar- og afurðalán, hækkuð. I
því fælist leið til leiðréttingar.
PáPé sagði landbúnað hæg-
gengan atvinnuveg. Rakti hann
búrekstur frá áburðarkaupum og
dreifingu, grassprettu, hey-
önnum, fóðrum búpenings, til
þess er ær bera lömbum og vaxa
úr grasi sumarlangt. Að lokinni
sláturtíð væri söluvaran til. En
bændur yrðu enn að bíða mánuð-
um saman eftir þvi að fá söluvör-
una greidda, laun sín greidd. Þeir
þyrftu hins vegar að greiða allan
rekstrarkostnað eftir hendinni.
Þegar launin kæmu seint og um
síðir væru þau ekki nema hluti af
launum viðmiðunarstétta.
PáPé sagði greiðslu umræddra
lána beint til hvers og eins fram-
leiðanda umfangsmikla, og myndi
hún auka á skriffinnsku. PáPé
sagðist ósammála ITr, sem kallað
hefði útfiutningsbætur styrki.
Þær væru óhjákvæmileg af-
leiðing framleiðsluráðslaganna.
Ingólfur Jónsson hefði gengist
fyrir því á sínum tima að teknar
yrðu upp útflutningsbætur á allt
að 10% framleiðslunnar. Aður
hafði tapi á útflutningsverslun
búvara verið jafnað niður í
vöruverði búvöru til neytenda
innanlands. Slíkur háttur myndi
að visu draga enn frekar úr sölu-
likum búvöru á heimamarkaði.
Það er bóndanum geysilega
mikilvægt að útborgunarverðið
berist sem allra fyrst. Það kann
að vera nauðvörn, ef afurðasölu-
félög standa ekki við að greiða
bændum rétt verð á réttum tíma
að „taka upp eitthvað svipað
fyrirkomulag og hv. flm. leggur
hér til. En ég hygg og legg áherzlu
á, að það sé ekki tímabært... “
Samþykkur
meginatriðum
tillögunnar
Lúðvfk Jósepsson (Abl) sagðist
samþykkur meginatriðum tillögu
EKJ. Ég tel það höfuðnauðsyn að
gera þá skipulagsbreytingu, þá
formbreytingu á þessum lánveit-
ingúm, sem tillagan gerir ráð fyr-
ir. Frá Ijyrjun framleiðslutíma og
fram að þeim tíma að afurðum er
skilað þurfa þessi lán að koma í
áföngum, þannig að bóndinn geti
mætt eðlilegum framleiðslukostn-
aði búvörunnar. Þegar þar að
búnaði hefur gamla formið hins
vegar festst í sessi, illu heilli.
Annað skipulag
sunnanlands.
Jón Helgason (F) sagði skipu-
og afurðalánin þurfa að hækka
verulega. En þau hækkuðu ekki í
bankamálaráðherratið LJó.
1971—1974.
Góðar undirtektir
Eyjólfur Konráð Jónsson (S)
þakkaði góðar undirtektir við til-
lögu sína og málefnalegar umræð-
ur. Hann sagði að ýmis kaupfélög
og önnur verzlunarfélög stund-
uðu lánsviðskipti. Þannig væri
það einnig í þéttbýli. Byggingar-
verzlanir lánuðu húsbyggendum,
e.t.v. út á væntanleg lán frá hús-
næðismálastjórn. En þegar um
hrein afurðasölufyrirtæki væri að
ræða get ég ekki imyndað mér að
þau hafi eigið fé aflögu í stórum
stíl til þess að greiða út vöruverð
áður en afurðalánin koma.
EKJ sagði það mega til sanris
Réttir. — Búvörur setja svip sinn á umræður á Alþingi.
kemur að bóndinn leggur inn
búvöru sina á hann í öllum tilfell-
um að fá afurðir sinar fullgreidd-
ar. Þá þarf að taka við annað
lánakerfi: afurðalán af rekstrar-
lánum, er afurðasölufélögin
fengju, svo þau geti fullgreitt
bændum. Þessi afurðasölulán
færu síðan lækkandi eftir því sem
gengi á birgðirnar og væru búin
þegar nýtt innlegg kæmi.
Áfurðasölufélögin störfuðu að
sjálfsögðu eftir sem áður, þó að
umrædd formbreyting kæmi til.
Þetta er það sem gerst hefur i
öðrum atvinnugreinum. 1 land-
lag afurðasölu sunnlenzkra
bænda annað en gilti víðast á
landinu. Þar eru afurðasölufélög-
in alveg sér. Bændur á Suður-
landi fá yfirleitt fullar greiðslur
frá sinum afurðasölufélögum.
Þeir ráða því hvert þær greiðslur
ganga, hvort þær fara inn á
bankareikning eða til viðskipta-
fyrirtækja. Þetta hefur hins veg-
ar ekki komið í veg fyrir lánsvið-
skipti kaupfélaga til bænda sem
líta á sig sem stuðningsaðila
þeirra. Þetta er því ekki eins ein-
falt mál og margur hyggur. Ljóst
er öllum, hins vegar, að rekstrar-
Albert Guðmundsson:
Vegaskattar og
strætisvagnar
Albert Guðmundsson flutti
breytingartillögu við fjár-
lög, þess efnis að strætis-
vagnar væru undanþegnir
tilteknum sköttum til vega-
gerðar, þar sem þeir ækju
einvörðungu á vegum, sem
viðkomandi sveitarfélög
hefðu að fullu greitt.
Framsaga hans fyrir tillög-
unni fer hér á eftir:
Ég hef leyft mér að flytja hér
brtt. við frv. til 1., sem hér er á
dagskrá, um breyt. á 1. nr. 79 frá
6. sept. 1977, um fjáröflun til
vegagerðar o.s.frv. Það er á þskj.
238 og hljóðar svo:
Við 2. gr. Á eftir orðunum „sem
nota annan orkugjafa en bensin"
komi: „öðrum en strætisvögnum“.
Við 3. gr. Á eftir orðunum „á
kostnað eigenda í bifreiðar”
komi: „aðrir en strætisvagnar."
Við 4. gr. Siðari málsl. 2. efn-
ismgr. orðist svo:
„Skal bifreiðin vera að veði fyr-
ir gjöldum þessum og skal það veð
ekki ganga fyrir öðrum veðum.“
Hvað snertir strætisvagna og á
ég þar ekki sérstaklega við Stræt-
isvagna Reykjavíkur, ég vil leyfa
mér að benda á, að strætisvagnar
eru einungis notaðir innan borg-
artakmarka eða bæjartakmarka
eins og hér á höfuðborgarsvæð-
inu, Kópavogi, Hafnarfirði og
Reykjavík á götum, sem borgarar
Albert Guðmundsson.
viðkomandi sveitarfélaga hafa
byggt að öllu leyti sjálfir. Hér er
um almenna þjónustu við borgar-
ana að ræða til að auðvelda fólki
að komast á milli staða til og frá
vinnu með þessum vögnum og er
þjónusta þeirra staðbundin við
þær götur, sem ég áðan minntist
á. Ég endurtek, að byggingar, við-
hald o.fl. á þessum götum sem
vagnarnir aka eingöngu eftir, eru
ekki fjármagnaðir af Vegasjóði,
a.m.k. ekki hvað snertir höfuð-
borgarsvæðið og þvi tel ég ósann-
gjarnt, að þeir greiði þau gjöld
sem hér um ræðir eða að skylda
almenningsvagna þessarar teg-
undar til að hafa kostnaöarsama
mæla setta í bílana. Ég vil geta
þess að það er mikiil reksturshalli
hjá Strætisvögnum Reykjavíkur,
það er yfir millj. kr. á dag, sem er
þungur baggi á Reykjavikurborg
og er þessi reksturskostnaður fyr-
ir utan allan þann fjármögnunar-
kostnað annan, sem kemur beint
úr borgarsjóði eða sveitarsjóðum,
ef þeir eru með strætisvagna og
ég tel, að það sé skylda ríkisstj.
eða Alþ. að létta undir með starf-
rækslu almenningsvagna, en ekki
auka skattbyrði þessara fyrir-
tækja. Þvi hef ég leyft mér að
leggjaþessar brtt. fram.
1 sambandi við 4. gr. þar sem
segir orðrétt með leyfi hæstv. for-
seta: „að þungaskattur, dagsektir
og viðurlög hafa lögtaksrétt. Skal
bifreiðin vera að veði fyrir gjöld-
um þessum og skal það veð ganga
fyrir öðrum veðurn." Nú er mér
sagt og kom fram á nefndarfund-
um, að þetta sé hefð og standi í 1.
að innheimta opinberra gjalda
gangi fyrir öðrum veðsetningum.
Ég tel það óréttlátt, að ríkið skuli
hér fótum troða þann rétt, sem
þinglesinn er til einkaaðila, ef um
veðsetningar er að ræða á viðkom-
andi tækjum, i þessu tilfelli bif-
reiðum.
vegar færa hjá ITr að bændur
stjórnuðu afurðasölufyrirtækjum
í strjálbýli. En væri t.d. hægt að
segja hið sama um Búvörudeild
SlS?
EKJ sagði menn ekki vita ná-
kvæmlega, hvenær afurðalán
kæmu inn i afurðasölufyrirtæki
og hvenáer þau væru þaðan
greidd. Hann sagðist og fagna
þeim ummælum ITr. að það væri
ekki endilega rétt að hafa sama
fyrirkomulag á varðandi greiðslu
uppbóta og útflutningsbóta. Þar
mætti huga að breytingum til
hins betra. Hann er þvf opinn
fyrir nýjum hugmyndum. Ég
hygg, að þessar bætur, og raunar
niðurgreiðslur einnig, megi
greiða beint til bænda, t.d.
ákveðna upphæð fyrir innlagðan
mjólkurlitra eða innlagt kjötkíló.
Það þarf ekki að ganga „í gegn
um“ aðra aðila.
ITr. telur öðru máli gegna um
rekstrar- og afurðalán Þar kæmu
við sögu tæknileg vandamál. Auki
t.d. skriffinnsku. Það kom hins
vegar fram í máli LJó að umrædd
skriffinnskustörf væru unnin
hvort eð væri. Ég tel aftur á móti
að draga mætti úr skriffinnsku
með því fyrirkomulagi, sem í til-
lögu minni felst.
EKJ sagði að þeir bændur, sem
kysu að ráðstafa þessum greiðsl-
um til ákveðinna viðskiptaaðila,
gætu að sjálfsögðu gert slíkt með
fyrirfram ávísun á það. Það gerir
hann einfaldlega með yfirlýsingu
er hann afhendir sínu verzlunar-
félagi, sínum banka eða öðrum.
Það er nákvæmlega það sama sem
menn gera i dag þegar von er á
.stofndeildarláni, ef fá þarf fyrir-
fram viðskipti.
EKJ sagði það rétt hjá JH að
annar háttur væri á þessum mál-
um á Suðurlandi en i öðrum
landshlutum og nær því, sem til-
laga sin gerði ráð fyrir. En
varðandi greiðslur beint til
bænda mætti nefna fordæmi
varðandi afurðasölu Friðriks
Friðrikssonar í Þykkvabæ, Slátur-
samlag Skagfirðinga og raunar
fleiri fyrirtæki. Þessi fordæmi
sýndu að annmarkar væru ekki á
framkvæmd. Þessi fyrirtæki létu
banka annast málin. EKJ beindi
því til þeirrar nefndar, sem fær
tillöguna til umfjöllunar, að at-
hugun næði jafnframt til út-
flutningsbóta og niðurgreiðslna.
Hann sagðist fús til hugsanlegra
breytinga á tillögunni, ef hún
næði þannig víðtækari árangri i
þágu þeirra markmiða, sem að
væri stefnt. — Fjöldi þingmanna
tók enn til máls, þó hér verði ekki
frekar rakið, enda meginsjónar-
mið í málinu komin fram.