Morgunblaðið - 28.01.1978, Síða 34

Morgunblaðið - 28.01.1978, Síða 34
34 Síðustu vikurnar hefir verið mikið rætt og ritað um þær nátt- úruhamfarir sem urðu við suður- ströndina 14. des. s.l. Þá gerði mikil sjávarflóð sem vfða urðu skaðar af. Meðal annars slitnuðu upp fjórir bátar sem bundnir voru við bryggju á Stokkseyri og, að því að menn töldu, tryggilega. Þá rak upp í fjöru og það hærra en nokkurn kunnugan gat grun- að. Þá brustu víða varnargarðar, og jafnvel þar sem menn áttu þess síst von. Ymsir fleiri skaðar urðu með suðurströndinni, svo sem í Grindavík, Selvogi, Eyrarbakka og eitthvað austur um sýslur. Það er stórfengleg sjón að sjá slíkar hamfarir, en hrikalegt um leið. Ög sjálfsagt gera menn sér ekki ljóst við fyrstu sýn hvaða ógn við erum að líta þegar Ægir konungur fer hamförum. En af- leiðingarnar láta ekki á sér standa, því það er fátt sem stenst þann ægikraít sem býr í haföld- unni, þegar hún kemur æðandi að landi yfir öll sker og brimbrjóta undan sunnanstorminum, þá verður eitthvað undan að láta, því skerjagarðurinn hér fyrir suður- ströndinni og annað það sem veit- ir öldunni viðnám er hin raun- verulega vörn fyrir landið og byggðina sem er fyrir opnu hafi. En þegar sjávarhæðin verður svo mikil sem raun varð á 14. des. s.l. þegar allt viðnám hverfur í djúp- ið þá er voðinn vís. Sjávarflóð koma alltaf af og til hér við suður- ströndina en oftast án verulegra skaða. Viðbrögð manna við þessum vanda nú eru æði misjöfn. Þau eru á einn veg hjá þeim sem búa við þessa hættu og verða að þola hana. Það er byrjað strax við fyrstu hentugleika að hreinsa til og búa í haginn eins og hægt er i svipinn og síðan að huga að fram- tíðinni. Útí frá er víða annað hljóð i strokknum. Maður heyrir jafnvel á umræðum manna að hæpið sé að gera nokkuð raunhæft fyrir þessa staði, sem búi við slíka hættu sem þorpin við suður- ströndina gera, og alla vega svari það ekki kostnaði. Jafnvel hafa menn tekið svo djúpt í árinni að segja, að það mætti gjarnan koma aftur annað eins flóð, þá myndu þessir eymdarstaðir við suður- ströndina þurrkast út og ekki þyrfti að hafa áhyggjur af þeim lengur, eða byggðinni þar Hversu stór sá hópur manna er sem þannig ályktar veit ég ekki, en vonandi ræður hann litlu enn sem komið er, hvað síðar kann að verða veit ég ekki, en maður á ýmsu von því margs konar stefnur éru að stinga upp kollin- um á okkar dögum, miður æski- legar. Það er bara spurningin hversu mjög þeim vex ásmegin, og hverju þær fá áorkað f framtíð- inni. Það yrði of langt mál að fara að ræða það hér um þetta nútíma- fyrirbrigði sem kemur fram á margvíslegan hátt og meðal ann- ars birtist í áróðrinum gegn bændastéttinni, og væri freist- andi að taka það mál tíl meðferð- ar en það verður að bfða betri tíma. Ef sú stefna á eftir að verða ofan á í þessu landi að ekkert eigi að gera fyrir þá staði sem verða fyrir einhverjum skakkaföllum þá færi að fækka byggðum bólum á íslandi því ef við gáum betur að er víða um hættur að ræða af ýmsum náttúruhamförum, svo sem sjávarflóðum, snjóflóðum, eldgosum, jarðskjálftum o.fl. og æðimargir eru þeir staðir í þessu landi sem einhver hætta vofir yf- ir, og hafa oft goldið mikil afhroð. Það er hins vegar ljóst að í dag eru ráðartienn þjóðarinnar og hér- aðs mjög jákvæðir í þessum mál- um, að svo miklu leyti sem þeim er unnt. Það sést best á því t.d., að hér á Stokkseyri er þegar byrjað að byggja sjógarðana að nýju á vegutn vitamálastofnunarinnar. MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. JANUAR 1978 En það verk verður ekki unnið á nokkrum dögum, það tekur marg- ar vikur. Og vonandi tekst að gera þá svo úr garði að þeir geti þjónað því hlutverki sem þeim er ætlað, og þeir hafa gert um langan ald- ur. Unnið er að því að rétta við bátana sem slitnuðu upp og skoða þá, hver sem verður niðurstaðan með ástand þeirra að lokum. Aðr- ir skaðar á húsum og inannvirkj- um hafa verið skoðaðir og metnir og ráðstafanir gerðar til endur- bóta. Hér hefir sem betur fer ráðið sama stefna og ráðið hefir fyrr í þessu landi þar sem stórskaðar hafa orðið, svo sem f Vestmanna- eyjum, Neskaupstað og Kópaskeri svo nokkrir staðir séu nefndir, þar sem byggðirnar hafa goldið mikið afhroð. íslendingseðlið seg- ir til sín. Þrautseigjan ræður enn ríkjum hjá meginþorra íslend- inga sem betur fer, enda hefir hún gert þá að þjóð sem lifað hefur af í þessu landi þrátt fyrir óbliða náttúru á stundum. Ýmsir hafa spurt hvort ekkert hafi verið hægt að gera til varnar fyrir þetta flóð þar sem menn gátu átt von á ýmsu, og jafnvel gat verið hætta á ferð. Ég held fátt afgerandi fram yfir það, sem gert var og fram hefir komið í fjölmiðlum. Fulltrúi almanna- varna var líka spurður að því sama. Hann taldi að tvennu hefði vérið ábótavant. i fyrsta lagi, að skort hefði nægar aðvaranir frá veðurstofu. Um þann þátt fjalla ég ekki og tæplega til þess ástæða, enda annarra að fjalla um það mál. Og í öðru lagi, að fara hefði átt með bátana í örugga höfn dag- inn áður, þar sem von var á slíku ástandi. Þá kemur spurningin? Hverjir áttu að fara með þá þar sem heimamenn treystu sér ekki með þá, og vissu að það var ófært á Stokkseyri vegna brims, og svo hafði verið síðustu daga fyrir flóð. Enda hafa komið hér stórflóð eftir að höfnin komst í núverandi ástand og ekkert orðið að bátum. Það má líka benda á það að fram að þessu hefir höfnin í Þorláks- höfn alls ekki verið trygg í slæm- um veðrum og stórsjó. Og þar hafa oft orðið miklir skaðar, en nú virðist höfnin þar vera orðin nokkuð örugg eftir síðustu endur- bætur en það hefir ekki reynt á það fyrr en í þessu fjóði. En virð- um nú fyrir okkur hvers virði Steindór Guðmundsson, Stokkseyri: Á Stokkseyri eftir síðustu hamfarir. þessir staðir eru fyrir Suðurland og reyndar alla landsbyggðina eins og t.d. Stokkseyri. Hér gildir flest það sama um Eyrarbakka og Stokkseyri, þvi þó Eyrarbakki hafi sloppið betur að þessu sinni þá varð hann verr úti í sjávarflóði 1975. Og atvinnulega séð eiga þessir staðir flest sameiginlegt sem betur kemur fram siðar I þessari grein. A Stokkseyri eru um 570 íbúar, flestir í þorpinu en 60—70 á bæj- um i Stokkseyrarhreppi. Aðalat- vinnufyrirtækið er Hraðfrystihús Stokkseyrar h/f. Þar hefir fjöldi manns atvinnu, bæði heimamenn og aðrir, enda hafa í sambandi við þetta fyrirtæki verið gerðir út 6—8 bátar. Launagreiðslur á ár- inu ’75 námu 60—70 milljónum sem að mestu leyti fóru til heima- manna, en að hluta til næstu byggðarlaga, mest að Selfossi. Og seldar afurðir fyrir um 270 millj.kr. nettó. Á árinu ’76 eru þessar tölur enn hærri. Hér er ekki um svo iítinn atvinnurekstur að ræða í ekki stærra byggðarlagi. Og það má bæta því við, að Ioðna hefir verið'fryst í stórum stíl á Stokkseyri, og með því mesta í einu húsi á landinu síðustu 5—6 árin. Og þó atvinnuástandið hafi verió slæmt siðustu vikurnar von- um við að úr rætist á næstunni, enda má þegar sjá merki þess. Það má líka benda á það, að þó löndunarskýrslur sýni ekki mikla löndun á Stokkseyri segir það ekki alla söguna, því meginhluta aflans er landað i Þorlákshöfn og ekið á bílum um Selfoss til Stokkseyrar, um 50 km leið. Og þá kemur að öðrum þætti þessa máls, sem mjög snertir byggðaþróunina og er afgerandi fyrir framtíð þorpanna austan ölfusár en það er spurningin: Hvenær kemur brúin á Ölfusá í Oseyrarnesi?. Það hefir verið mikið áhugamál íbúanna á Stokkseyri og Eyrar- bakka að hrinda þessu máli í framkvæmd, og að minnsta kosti að menn sjái þess merki að undir- búningur sé hafinn. Þessi áhuga- mannahópur hefir stækkað eftir atburðina 14. des. s.l. og nagr langt út fyrir þessa tvo hreppa. Mönnum finnst þessar hafnir hér og á Eyrarbakka ekki nógu öruggar og þvi þyrfti að létta und- ir með þeim mönnum sem útgerð. stunda á fyrrnefndum stöðum, og telja sig þurfa að hafa bátana í Þorlákshöfn yfir þann tíma sem varasamastur er. En vegalengdin er svo miklu styttri hér með sjón- um en um Selfoss, það munar 30—35 km. Það er líka staðreynd að alla tíma ársins þurfa stærri bátarnir að koma að í Þorlákshöfn og liggja þar, og aka þarf fiskin- um þessa 50 km. Menn sjá hversu gífurlega það munar á flutnings- kostnaði þegar leiðin styttist um % og oft þarf að flytja mikinn fisk á báða staði, ekki síst á vertið. Eg mótmæli eindregið þeim röddum sem fram hafa komið að komi brúin verði auðveldara fyrir fólkið að flytja í burtu. Ef fólkið vill fara sem er næsta litið um, fer það hvernig sem samgöngumálum er háttað. Það er hins vegar stað- reynd að fólkið vill ekki fara sem á annað borð hefir sest hérna að, og íbúunum fer heldur fjölgandi. Það hefir verið mikið byggt hér á undanförnum árum, sem hver og einn sér sem ekur í gegnum þessi þorp. Og mikil uppbygging hefir verið hjá fiskvinnslufyrirtækjun- um, og þó syrti eitthvað að í bili er ekkert uppgjafarhljóð í íbúum þessara staða og forráðamennirn- ir ,vita að þeir hafa fólkið á bak við sig. Þess vegna teljum við það skyldu þeirra sem fjármagninu ráða á vegum þess opinbera, að þeir láti sjá einhvern lit á því að þetta fólk sé stutt til áframhald- andi búsétu. En til þess þarf eitt- hvað að gerast í brúarmálinu. í beinu framhaldi af því sem áður hefir verið sagt um nauðsyn brú- ar yfir Ölfusárósa ætla ég að koma inn á einn þátt í þessu máli sem of sjaldan er minnst á. Vísindamenn okkar segja að innan 30 ára megi búast við jarð- skjálftum á Suðurlandi. Þeir telja einnig að elnhver viðkvæmasti staður fyrir jarðhræringum sé sá staður sem núverandi ölfusárbrú stendur á. Og vel gæti svo farið að hún yrði óvirk um stundarsakir ef til tíðinda drægi. Upp á Iðubrú er allmikill krókur fyrir flesta, og sú brú er á nokkuð virkum stað. En væri komin brú yfir Ölfusá í Ós- eyrarnesi stæði hún ’a stað sem AÐ ÞREYJA væri ekki nærri eins hættulegur í jarðhræringum og sterkar líkur á því að hún gæti oróið þrautaleið við slíkar aðstæður. Þetta byggja fræðimenn á sögu- legum staðreyndum og jarðfræði- legum mælingum. Og þá kemur i ljós að jarðgrunnurinn (ef ég mætti nota það orð) hér niður við ströndina er allur annar en hann er þegar nálgast fjöllin og landið hækkar. Þar er viðast um að ræða samfelldan berggrunn, en hér niðri við ströndina byggist landið upp á lagaskiptingu hrauns, sands og malar, og þvi miklu minni jarð- skjálftahætta. Enda greinir sagan okkur ekki frá neinum veruleg- um skemmdum við ströndina á liðnum timum. Af þessu má sjá að þessi marg- nefnda brú gæti orðið þrautaleið um stundarsakir við vissar aðstæður. Umferðaþörfin er mikil á Suðurlandi og má varla stöðvast að heitið geti ef ekki á illa að fara og flutninganetið nær frá Reykja- vikursvæðinu allt til Austfjarða. Það hníga því öll rök að því að ráðist verði'sem allra fyrst í að hefja undirbúningsvinnu við brú yfir Ölfusárósa af atvinnulegum ástæðum og vegna öryggis íbú- anna á Suðurlandi. Það mætti líka benda á í leiðinni að þetta yrði örugglega vinsæl túristaleið, en hlutur þeirra er mikils metinn í okkar þjóðfélagi í dag. Það væri kannski ósanngjarnt að segja að ekkert hafi miðað í þessum málum í rétta átt, en ekki afgerandi. Og þegar kemur til kasta þeirra sem völdin hafa er bent á ýmsar framkvæmdir sem hafi algeran forgang, og fjár- magnið sé takmarkað )em úr sé að spila hverju sinni. Krafla tekur sinn skerf og margar fleiri fram- kvæmdir eru og verða umdeildar. Og ein af þeim er hin margumtal- aða Borgarfjarðarbrú. Það verður varla deilt um það að nauðsyn bar til að byggja nýja brú yfir Hvítá i Borgarfirði, en staðsetning henn- ar er og verður umdeild og meðal annars vegna þess hversu dýr hún hlýtur að verða. Augu okkar austanmanna hljóta að beinast á næstunni til þingmanna okkar og ekki síst til þeirra sem von er til að sitji á þingi eftir næstu kosningar. Hversu vel þeim gengur að beita áhrifum sínum á alþingi i þessu hagsmunamáli meginþorra Sunn- lendinga eins og ég hefi reynt að benda á. ÞORRANN GÓUNA Og hversu mörg mál verði látin hafa forgang á undan því. í umræðum manna er mörgum getum leitt að því hversu lengi við þurfum að bíða eftir því að fjár- veitingavaldið leggi blessun sína yfir þessa framkvæmd, og hversu lengi við þurfum að „þreyja þorr- ann og góuna” í brúarmálinu. Steindór Guðmundsson. Stokkseyri.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.