Morgunblaðið - 12.02.1978, Blaðsíða 24
24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. FEBRUAR 1978
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórriarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 1 01 00.
Aðalstræti 6, sími 22480.
Áskriftargjald 1 700.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 90 kr. eintakið.
Merk rey nsla
Astæða er til að bregða
sér úr efnahagsgervinu
hér í forystugrein og klæðast
hinu mannlega gervinu á
hvíldardaginn í athyglisverðu
samtali við Soffíu Karlsdóttur.
sem birtist hér í Morgunblað-
inu sunnudaginn 22 janúar
sl , segir hún frá ýmsu. sem á
dagana hefur drifið, en Soffía
var einhver vinsælasta gaman-
leikkona sem hér hefur verið og
er öllum í fersku minni, sem
sáu hana í Bláu stjörnunni og
ýmiss konar revíum og gaman-
þáttum Enn eru plötur hennar
vinsælar
Soffía og maður hennar eiga
níu dætur og einn son og varð
hún að velja á millí þess, hvort
hún yrði leikkona eða ,,bara
húsmóðir", eignast börnin sín
öll, ala þau upp og sjá þeim
farborða Hún valdi húsmóður-
starfið, en margar leikkonur
gegna þvi og leiklist, sem betur
fer jöfnum höndum, en jafnstór
barnahópur og Soffía hefur
þurft að annast kallar á alla
krafta móðurinnar
Morgunblaðið hefur stund-
um áður minnzt á heimilið og
nauðsyn þess að slá skjaldborg
um það Kennimenn hafa lagt
áherzlu á það og mikilvægi
uppeldis í samræmi vi& kristna
trú, sem á sterkari rætur í hug-
um Islendinga en margir vilja
vera láta Þá hefur það einnig
sýnt sig, að sálfræðingar eru
komnir að þeírri niðurstöðu, að
börnum er nauðsynlegt að
njóta móðurástar fyrstu árin og
getur það haft ófyrirsjáanlegar
afleiðingar, ef börn eru svipt
mæðrum sínum á viðkvæmasta
aldri Á þetta hefur verið bent
einkum upp á síðkastið, svo
mikla áherzlu, sem sálfræðing-
ar — og þá ekki sizt á Norður-
löndum — hafa lagt á þessa
mikilvægu niðurstöðu nýjustu
rannsókna
Soffía Karlsdóttir telur ekki,
að hún hafi í raun og veru
fórnað neínu fyrir heimili sitt og
börn, þvert á móti hafi hún sjálf
hlotið lífsfyllingu og hamingju
vegna samskipta sinna við
börn sín og fjölskyldu. Það er
athyglisvert að sjá afstöðu leik-
konunnar, ekki sízt nú á tim-
um, þegar slik afstaða þykir
ekki ,,fín", a m k ekki i augum
allra, sem um þessi mál hafa
fjallað í fjölmiðlum
I lok samtalsins segir Soffia
Karlsdóttir, og er ástæða til að
benda sérstaklega á það: „Með
öll þessi börn megnar maður
ekki annað fyrir þau þegar þau
vaxa upp en að veita þeim
menntun, ef þau vilja og létta
svofítið undir með þeim með
barnagæzlu og þess háttar
meðan þau eru að koma undir
sig fótunum Að öðru leyti
verða þau að sjá um sig sjálf
Það gera þau lika Og ég dáist
að stelpunum, hvað þær sætta
sig við lítið I rauninni er ég
þakklát fyrir, að hafa átt svo
mörg börn, að við höfum ekki
getað spillt þeím með peninga-
austri
Umfram allt er ég þakklát
fyrír að eiga þennan stóra
barnahóp. Og öll eru börnin vel
af guði gerð Ég lít svo á, að
heimilið sé undirstaða þjóð-
félagsins, og ef manni tekst að
gera svolitið betri manneskjur
úr einhverjum, þó ekki sé
nema nokkrum börnum, þá
hafi maður gert gagn í lifinu."
Þetta eru orð þroskaðrar
konu, sem hefur hlotið mikla
hamingju af verðugri reynslu.
Þau hljóta að verða ýmsum
ihugunarefni, ekki sizt þeim,
sem vilja stinga við fótum og
íhuga stöðu heimilisins nú á
tímum Ekkert er sjálfsagðara
en að konur vinni úti, eins og
kallað er Það hlýtur að vera
þeim jafn eðlilegt og karlmönn-
um En svo verðugt sem það er
,,að vinna úti", þá er það ekki
siður verðugt verkefni í lífinu
að sinna börnum sinum, veita
þeim þá móðurást, sem þeim
er nauðsynleg, a.m.k fyrstu
árin, reyna að koma þeim til
manns Margar konur hafa ekki
efni á að'vinna ekki úti Þaer
sækja nauðsynlegar rauntekjur
heimilísins eins og það er
kallað, á almennan vinnumark-
að, og leggja í raun og veru á
sig tvöfalda vinnu með því
Hollenzkir sálfræðingar
ganga jafnvel svo langt,
að þeir fullyrða, að það geti
verið börnunum skaðlegt, ef
þau eru aðskilin frá mæðrunum
um leið og naflastrengurinn
hefur verið slitinn, eins og ein-
att hefur verið gert á fæðingar-
stofnunum Af þeim sökum
m.a. fæða um 40% hollenzkra
kvenna börn sín i heimahús-
um Nú mun það oftar tiðkast
en áður að börnin eru ekki
aðskilin frá mæðrum sinum við
fæðingu og hafa ýmsar
fæðingarstofnanir látið af þeim
sið, svo mikilvægt sem það
þykir, að börnin haldi áfram
tilfinningalegu sambandi við
móðurina strax eftir fæðingu.
Samkvæmt upplýsingum dr.
Gunnlaugs Snædals í Morgun-
blaðínu sunnudaginn 29 jan-
úar sl má sjá að heimafæðing-
um hafi fækkað töluvert hér á
landi á sl. ári en þær munu
aðeins hafa verið um 40 i stað
56 árið þar á undan. „Nokkur
árin áður hefðu heimafæðingar
jafnan verið í kringum 90 ”
Þessar upplýsingar eru at-
hyglisverðar Og með tilliti til
fyrir þeim konum ekki síður en
hinurh, sem þurfa að sinna
stórum barnahópi heima. En
við skulum jafnframt muna eft-
ir því, að hver er sinnar gæfu
smiður. Við skulum hvorki láta
tízku né afstöðu opinberra aðila
ráða því, hvernig fólk leitar
lifshamingju sinni fyllingar.
Það verður hver og einn að
gera með sínum hætti Soffía
Karlsdóttir hefur farið leið, sem
ætti að geta orðið mörgum gott
fordæmi
þeirra rannsókna, sem fram
hafa farið á undanförnum
árum, gæti verið ástæða til að
íhuga, hvort nauðsynlegt er að
fjalla um þessi viðkvæmu mál
meir en gert hefur verið. Um
það geta sérfræðingar sagt og
þá haft forystu fyrir leikmönn-
um
Þá má einnig á það benda,
að sérfræðingar telja það siður
en svo skaða börn, þó að þau
séu hálfan daginn á dagvistun-
arheimilum eða leikskólum, en
aftur á móti geti það verið
skaðlegt, ef þau dveljast þar
allan daginn og missa þannig
að mestu tengsl við mæður
sinar Þetta mætti einnig
ihuga, án þess Morgunblaðið
vilji leggja neinn dóm á þetta
atriði frekar en annað það, sem
hér hefur verið bent á En ein-
hvern tímann verðum við samt
sem áður að hugsa um mann-
réttindi barnanna á þessari
mannréttindaöld, ekki síður en
okkar hinna, sem erum komin
til vits og ára og þurfum ekki á
að halda handleiðslu og móður-
ást, sem börnum er lífs-
nauðsynleg.
Astæða er til að bera virðingu
Til íhugunar
Stéttaátök og
verðbólga
í athyglisveröri grein, sem
Magnús Kjartansson ritar í blað
sitt 29. janúar sl, um verðbólguna
segir hann fullum fetum, að hún
sé „afleiðing af stéttaátökum",
eins og einn kafli greinarinnar
heitir. I þessum kafla segir Magn-
ús m.a.: „Þótt áhrif verðbólgunn-
ar sé býsna flókið félagslegt fyrir-
bæri eru orsakir hennar einfald-
ar. Hún er hvarvetna afleíðing af
stéttaátökum í þjóðfélaginu.
Verðbólgan á islandi er mjög ljóst
dæmí um þetta. Hún er afleiðing
af átökum launafólks og atvinnu-
rekenda um kaup og kjör og inn-
lent vandamál að langmestu leyti
(þótt alþjóðleg verðbólga geri
vart við sig í vaxandi mæli eins og
þegar olíuverðhækkunin dundi
yfir 1973 og fjölmargar alþjóðleg-
ar hækkanir á vörum, sem tengd-
ust oh'u). Islenzka verðbólgan
þróast ofur einfaldlega þannig:
Samtök launamanna heyja bar-
áttu fyrir hærra kaupi og bættum
kjörum. Eftir tiltekin átök eru
gerðir samningar, sem leggja
byrðar á atvinnuvegina. Síðan
taka atvinnurekendurnir til sinna
ráða, hækka verð á öllum fram-
leiðsluvörum sínum og velta
þannig byrðunum af sér og út í
verðlagið. Þeir atvinnurekendur,
sem framleiða fyrir erlendan
markað geta ekki notað svona ein-
falda aðferð, heldur er gengi
krónunnar skráð í þeirra þágu
með gengislækkunum eða þeírri
nútímaaðferð, sem nefnd er
„fljótandi gengi“. Þessi hringrás
var frekar hæggeng þegar hún
hófst í síðustu heimsstyrjöld, en
síðan hefur hún aukið hraða sinn
með minniháttar hléum, þar til i
tið núverandi stjórnar, að við er-
um að ná Evrópumeti og verðum
vafalaust fljótlega heimsmethaf-
ar, ef áfram verður haldið á sömu
braut. Verðbólgan er orðinn meg-
inþáttur í viðhorfum allra fyrir-
tækja jafnt og fjölskyldna og ein-
staklinga . .
Þetta eru athyglisverð orð leið-
toga flokks, sem hefur stéttabar-
áttu að megintakmarki. Þetta er í
raun og veru játning stjórnmála-
manns, sem hlotið hefur meiri
yfirsýn en ella vegna mikillar
stjórnmálareynslu og þá ekki sízt
stjórnunar meðan hann var ráð-
herra. Það hefði einhvern tfmann
þótt saga til næsta bæjar, ef for-
ingi sósíalista á íslandi hefði gef-
ið út svo skýlausa og afdráttar-
lausa yfirlýsingu um orsakir verð-
bólgunnar, einhvers mesta vá-
gests, sem rekið hefur á fjörur
íslenzkrar dægurbaráttu síðastlið-
in 30—40 ár. En nú hefur Magnús
Kjartansson tekið af skarið og tal-
ar enga tæpitungu um það, hver
er meginorsök hinnar miklu verð-
bólgu hér á landi: það eru stétta-
átökin. Þetta kemur heim og sam-
an við hina mjög svo athyglis-
verðu og raunar stórkostlegu kú-
vendingu ítalska verkalýðsleið-
togans og kommúnistans Luciano
Lama. Hann viðurkennir að bar-
átta og baráttuaðferðir ítölsku
verkalýðsfélaganna, sem komm-
únistar hafa stjórnað mörg undan
farin ár, hafi grafið undan efna-
hagslífinu og fjárhag helztu iðn-
fyrirtækja, og það séu einkum
verkföll og óraunhæfar kröfur
sem hafi eyðilagt samkeppnis-
hæfni ítalskra fyrirtækja og
þannig aukið atvinnuleysi og
glundroða á ítalíu. Sem sagt: und-
irrótin er stéttaátök.
Stétt með stétt
Sjálfstæðisflokkurinrr hefur
marglýst yfir því, að hann sé
flokkur allra stétta. Hann vill
minnka stéttaátök og hefur haft
það að kjörorði sínu, að lítil þjóð
eins og íslendingar, sem situr í
raun og veru við eitt og hið sama
borð, eigi að geta jafnað deilumál
sín og skipt þannig þjóðarkök-
unni, sem er orðin frægasta kaka
í samanlagðri sögu okkar, þann
veg, að allir geti sæmilega eða vel
við unað. Þannig er það einnig í
raun og veru, að í augum útlend-
inga er íslenzkt þjóðfélag stétt-
laust, enda þótt mikil átök hafi
farið fram um skiptingu þessarar
köku, og á þeim átökum ber flokk-
ur Magnúsar Kjartanssonar ekki
sízt mikla ábyrgð vegna þess að
hann hefur kynt linnulaust undir
stéttaátökum fram á þennan dag
og ekki virðíst draga úr því, ef
miðað er við atburðarás síðustu
daga. Þó virðist svo, sem sumir
leiðtogar Alþýðubandalagsins sjái
nú að sér og geri sér grein
fyrir því, hver er mesti verðbólgu-
valdurinn í þjóðfélagi okkar.
Mágnús segir, að ef við hefðum
lifað á miðöldum, hefði verðbólg-
an að öllum líkindum hlotið þau
nöfn, sem djöfsi gekk undir í vit-
und alþýðu manna hér á landi. En
eftir grein hans hljótum við að
líta svo á, að þeir alþýðubanda-
lagsmenn gætu tekið undir full-
yrðingu eins og þá, að stéttabar-
áttan sjálf sé í raun og veru
myrkraaflið í sögu íslenzku þjóð-
arinnar eftir styrjöldina.
Stefnuskrá
flokka
Hér að framan var fullyrt, að
Sjálfstæðisflokkurinn hefði það á
stefnuskrá sinni, hvað sem annars
má um hann segja, að bera sáttar-
orð á milli stétta og slá skjaldborg
um það meginatriði í félagslegu
lífi íslendinga, að hér ríkir engin
yfirstétt yfir einhverri kúgaðri al-
þýðustétt, heldur séu allir Islend-
ingar með einhverjum hætti
tengdir öllum stéttum þjóðfé-
lagsins og á þetta beri að leggja
áherzlu. Flokkurinn hefur undir-
strikað þessa stefnu sína með
kjörorðinu: stétt með stétt, eins
og fyrr hefur verið minnzt á, en
andstæðingar hans hafa reynt að
gera það tortryggilegt, jafnvel
hlægilegt, á þeim tímum hrika-
legra stéttaátaka, sem við höfum
lifað. Ef tekið er mið af kjörfylgi
Sjálfstæðisflokksins, leynir sér
ekki, að íslenzka þjóðin vill að
þessi andstaða við stéttaátök
verði eitt af megineinkennum ís-
lenzkrar stjórnmálabaráttu nú
sem áður, svo mikið sem fylgi
flokksins er. Sérfræðingar í þjóð-
félagsmálum hafa bent á — og
kom það nú síðast fram í athyglis-
verðu og raunar merku erindi
Svans Kristjánssonar um Sjálf-
stæðisflokkinn í útvarpinu nýlega
— að Sjálfstæðisflokkurinn hefur
ekki fengið þá þingmannatölu,
sem hann hefði hlotið samkvæmt
kjörfylgi sínu, ef hann hefði feng-
ið þetta sama fylgi í nágranna-
löndum okkar, því að kjörfylgi
Sjálfstæðisflokksins hefur nægt
mörgum flokkum í lýðræðisþjóð-
félögum til að ná meirihluta á
þjóðþingum viðkomandi landa.
I stefnuskrá Sjálfstæðisflokks-
ins er beinlínis tekið fram, þegar
hann var stofnaður 1929, að hann
vilji vinna að innanlandsmálum
af víðsýnni og þjóðlegri umbóta-
stefnu „á grundvelli einstaklings-
frelsis og atvinnufrelsis með
hagsmuni allra stétta fyrir aug-
um“, eins og komizt er að orði.
Þannig þarf ekki að spýrja um
upprunaleg markmið flokksins,
né hver hafi verið helztu sjónar-
mið hans allt frá stofnun og fram
á þennan dag. Flokkurinn hefur
ávallt barizt gegn stéttaátökum og
samkvæmt kenningum Magnúsar
Kjartanssonar hefur hann þá
einnig reynt að berjast gegn verð-
bólgu, sem að dómi Magnúsar er
ein helzta afleiðing af þessum
stéttaátökum.
Það gengur enginn að því grufl-
andi, að eitt helzta markmið Al-
þýðubandalagsins hefur verið að
auka stéttaátök á tslandi, og ef
við lítum á fyrirrennara þess,
Kommúnistaflokk Islands og
Sameiningarflokk Alþýðu-
Sósílistaflokkinn, þá leynir sér
ekki, hver voru markmið þeirra.
Meginkjarninn í stefnu þessara
flokka voru stéttaátök, jafnvel
hatur milli þeirra, sem ólík störf
unnu. Þegar Kommúnistaflokkur
Islands var stofnaður 1930 lýsti
hann yfir því, að hann vildi fylkja
íslenzkum verkalýð, eins og kom-
izt var að orði, undir merki sitt á
grundvelli marxismans til baráttu
fyrir valdatöku hans og afnámi
auðvaldsskipulagsins með sigri
sósíalismans í verkalýðsbyltingu.
Kommúnistaflokkurinn var deild
úr alþjóðasambandi kommúnista.
Þegar Sameiningarflokkur Al-
þýðu Sósíalistaflokkurinn var
stofnaður 1938 af kommúnistum
og flokksbroti Héðins Valdimars-
sonar úr Alþýðuflokknum, voru
stéttaátök boðuð sem kjarni stefn-
unnar til „að vinna bug á auð-
valdsskipulaginu á Islandi og
koma á í þess stað þjóðskipulagi
sósíalismans, þ.e. frjálsu, stétt-
lausu samfélagi allra vinnandi
manna í landinu, hvort sem þeir
vinna erfiðisvinnu eða andleg
störf ..
Síðan er bætt við, að Sósíalista-
flokkurinn byggi „skoðanir sínar
á grundvelli hins vísindalega
sósfalisma, marxismanum. ..“,
eins og komizt er að orði, en það