Morgunblaðið - 04.04.1978, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 4. APRÍL 1978

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur. Reykjavik.
Haraldur Sveinsson
Matthias Johannessen.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Aðalstræti 6, simi 10100.
Aðalstræti 6. simi 22480
Áskriftargjald 1 700.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 90 kr. eintakið.
Fámenni og
fyrirhyggja
Fámenn þjóð í stóru og strjálbýlu landi hefur um margt
sérstöðu er hún ber hagi sína saman við kjör
milljónaþjóða. Ymis samfélagslegur kostnaður, s.s. vegagerð,
rafvæðing, fræðslukerfi, heilbrigðisþjónusta og m.m.fl. er að
sjálfsögðu mun meiri í stóru landi og erfiðu um samgöngur.
Flutningur framleiðslu okkar á erlenda markaði og innfluttra
nauðsynja út hingað er og þeim mun dýrari sem um lengri
veg er að fara.
Atvinnulegar og efnahagslegar aðstæður okkar eru og allt
aðrar en flestra annarra þjóða. Fiskimiðin, sem verðmæta-
sköpun og gjaldeyrisöflun þjóðarinnar hvíla einkum á, liggja
umhverfis landið allt. Því er nauðsynlegt að sjávarplássin
myndi keðju framleiðslustaða á gjörvallri strandlengjunni.
Þessi sjávarpláss standa flest, atvinnu- og efnahagslega,
öðrum fæti í tilvist landbúnaðar, bæði um úrvinnslu búvöru,
þjónustuiðnað og verzlun við nærliggjandi sveitir. Hvorugt:
þéttbýlið eða sveitirnar, stæðu jafnrétt án stuðnings hins.
Þjóðarbúskapur okkar krefst þess einfaldlega en afgerandi
að ísland sé allt byggt, svo eðlileg tengsl atvinnugreina
raskist ekki.
Sérstaða okkar kemur einnig fram í frumgreinum
atvinnulífs okkar. Það er erfitt — ef það er þá
framkvæmdanlegt að sinna fiskvinnslu eða búskap með
fastbundnum 8 stunda vinnudegi. Vinna þarf afla þá á land
berst og sinna heyskap þegar tíðarfar leyfir. Fámenni
þjóðarinnar hefur og gert kröfu til lengri vinnudags en
tíðkast í iðnþróuðum ríkjum, ef tryggja á sambærileg lífskjör.
Framanritað færir heim sanninn um, að óhjákvæmilegt er
að leggja áherzlu á svokölluð byggðasjónarmið, eins og
þjóðarbúskapur okkar er samansettur. Engu að síður þurfum
við í auknum mæli að hafa arðsemissjónarmið í huga við
fjárfestingu, hvort heldur sem ráðstafað er eigin fé þjóðar
og þegna eða lánsfé. Það grundvallarsjónarmið að fjármagnið
skili sér sem fyrst og bezt aftur til nýrrar ráðstöfunar og
verkefna. Það er ein af forsendum velferðar í landinu..
Samhliða fyrirhyggju og framsýni í fjárfestingu þarf að
auka aðhald og festu í ríkisfjármálum og stjórnun
peningamála þjóðarinnar í heild. Mjög mikilvægt er að
ríkisbúskapurinn sé rekinn hallalaust, m.a. með hliðsjón af
nauðsynlegum verðbólguhömlum. Þá þarf ekki síður að
tryggja það að samneyzlan, útgjöld ríkis og sveitarfélaga, taki
ekki of stóran hluta af tekjum þjóðarheimilisins. Þeim mun
meira sem heildartekjurnar skerðast vegna samneyzlu, þeim
mun minna verður eftir til raunverulegrar eða frjálsrar
ráðstöfunar heimila og einstaklinga. Samneyzlan er bæði
æskileg og óhjákvæmileg, en við þurfum að sníða okkur stakk
eftir vexti í yfirbyggingu þjóðfélagsins, umfangi opinberrar
þjónustu og framkvæmdum.
Sama gildir um erlenda skuldasöfnun, sem hefur vaxið
hættulega á þessum áratug. Erlend skuldasöfnun, sem byggð
er á arðsemissjónarmiðum og leiðir til gjaldeyrisöflunar eða
gjaldeyrissparnaðar, er réttlætanleg. Skuldasöfnun til að
bera uppi þjóðarneyzlu umfram það sem þjóðartekjur leyfa
er hins vegar hættuleg og leiðir óhjákvæmilega til
kjararýrnunar. Þegar nærri 20% gjaldeyristekna þjóðarinnar
ganga til afborgana og vaxta af erlendum skuldum er komið
að hættumörkum. Skuldakostnaðurinn dregst frá þjóðartekj-
um áður en þær koma til skipta milli þjóðfélgsþegnanna. Sá
kostnaður eykur hvorki kaupmátt okkar sem heildar né
einstaklinga.
Þjóðartekjurnar lúta sömu lögmálum og tekjur venjulegs
heimilis. Stór hluti þeirra gengur til samneyzlunnar í
sköttum til ríkis og sveitarfélaga. Drjúgur hluti þeirra gengur
til afborgana og vaxta af skuldum þjóðarbúsins. Eftir-
stöðvarnar koma síðan til skipta milli rekstrarkostnaðar
atvinnuveganna annars vegar og ráðstöfunartekna heimila og
einstaklinga hins vegar. Það er því mikilvægt hagsmunaatriði
hverjum þjóðfélagsþegni, að hyggilega sé stýrt ríkisfjármál-
um og samneyslu í þjóðfélaginu yfirleitt, sem og að gætilega
sé farið í erlenda skuldasöfnun, og að þar ráði arðsemisjónar-
mið ferð. Kröfur, sem gerðar eru á hendur aðþrengdum
atvinnuvegum, geta því ekki síður átt erindi á annan
vettvang, ef litið er á málavexti í heild. Og öll kröfugerð þarf
að taka tillit til sérstöðu okkar sem þjóðar- og hagsmuna
okkar sem heildar, bæði í samtíð og framtíð.
16 ára Keflavíkurmær á Ársæli KE 17:
Sólveig háseti í brúnni með pabba sínum, Þorsteini Arnasyni skipstjóra á Ársœli KE 17.
„Ég þénaði 1,5
millj. kr. á loðnunni
og er búin að kaupa mér bíl”
Nótin gerð klár um borð þar sem báturinn lá í Vestmannaeyjahöfn, en það er íremur sjaldgæft að sjá
fólk af báðum kynjum vinna við nótina. Ljósmyndir Mbl. Sigurgeir í Eyjum.
SEXTÁN ára Keflavíkurmær,
Sólveig Þorsteinsdóttir, hefur
verið háseti á loðnubátnum
Ársæli KE 17 í vetur, en
meðfylgjandi myndir tók Sigur-
geir í Eyjum af þessum unga
sjómanni í Vestmannaeyjum
eitt síðkvöldið þegar verið var
að landa þar fyrir skömmu og
létu strákarnir um borð vel af
dugnaði hennar. Ársæll fékk um
6000 tonn af loðnu á 9 vikum og
hásetahluturinn var tæplega ein
og hálf milljón króna. Þegar við
ræddum við Sólveigu kvaðst hún
vera nýbúin að kaupa sér bíl
fyrir vertíðarhýruna og bílstjór-
inn er vinkona hennar þar til
hún verður sjálf 17 ára eftir 4
mánuði og getur þá tekið bílpróf
sjálf.
„Ég fór nokkra túra á páskun-
um í fyrra á netum, en áður
hafði ég verið með pabba á síld
í Norðursjónum eitt sumar sem
áhorfandi því þá var ég ekki
nema 12 ára gömul," sagði
Sólveig í spjallinu. „Ég fékk
áhugann á sjómennskunni í
Norðursjónum, en varla legg ég
sjómennsku fyrir mig því maður
verður víst að taka tillit til þess
að maður er kvenmaður. Éitt-
hvað mun ég þó stunda þetta
áfram og nú liggur fyrir að fara
á netin og síðan á sumarloðn-
una, en í haust er ég að hugsa
um að fara í fjölbraut og nema
í viðskiptadeild.
Jú, mér líkar mjög vel á
sjónum, það er gaman að þessu
og góð tilbreyting. Mér hefur
ekkert verið hlíft þótt ég sé
kvenmaður og ég reyni að vinna
jafnt og aðrir um borð.
Skemmtilegast er þó þegar vel
fiskast, en þess utan getur þetta
verið eymdarlíf þegar ekkert
fiskast. Ég þarf þó ekki að
kvarta því ég hef verið heppin.
Stundum er þetta erfitt, alla-
vega fyrir kvenmann, en það
venst og þá er þetta alveg ágætt.
Þetta eru líka uppgrip þegar vel
gengur og ég þénaði tæplega 1,5
millj. kr. á loðnunni á 9 vikum.
Það er ágætt og nú er ég búin
að kaupa mér bíl og læt vinkonu
mína keyra þar til ég verð 17
eftir fjóra mánuði.
Nei, ég er ekkert sjóveik. Var
það aðeins fyrst þegar ég var að
sjóast, en sjómennskan getur
verið strembin. Maður skilur
miklu betur sjómenn þegar
maður fer út í þetta og ég held
að landkrabbar ættu að gera
meira af því að bregða sér á
sjóinn áður en þeir fara að
dæma sjómenn eins og oft er
gert. Það er líka tilbreyting í
þessu og það er mikils virði.
Að vera háseti hjá pabba, það
er ágætt, hann hlífir mér ekkert
fremur en hinum um borð en
honum þykir ég hafa heldur
hátt stundum."
—á.j.