Morgunblaðið - 29.04.1978, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 29. APRÍL 1978
17
ljóst, að til einhverra opinberra
ráðstafana yrði að grípa til að gera
fiskvinnslunni kleift að greiða
þann útgjaldaauka, sem af þessari
fiskverðshækkun hafi kostað
vinnsluna ca. 4.8 milljarða króna.
Á sama hátt hafði kauphækkunin
í desember hækkað launalið
vinnslunnar (frystingar, söltunar
og herzlu) um rúma tvo milljarða
króna. Það kom því engum á óvart,
þegar gengisbreytingin var gerð í
febrúar, nema þá helzt að menn
töldu að meiri breytinga væri þörf.
Áhrif gengis-
breytingar á
afkomu
útgerðarinnar
Gengislækkun hefur að sjálf-
sögðu mikla kostnaðarhækkun í
för með sér fyrir útgerðina, þar
sem mikill hluti af rekstrarkostn-
aði hækkar í beinu hlutfalli við
breytingu á gengi. Má þar til
dæmis nefna eftirfarandi liði:
1. Olía.
2. Tryggingar skipanna.
3. Vextir er erl. lánum.
4. Veiðarfæri.
5. Viðhald.
Framangreindir liðir eru lang-
stærstu útgjaldaliðir útgerðarinn-
ar eða samtals ca. 47%. Laun og
launatengd gjöld nema á sama
hátt ríflega 40% af tekjum. Þau
tæp 13%, sem eftir eru, t.d.
afskriftir o.fl. hækka einnig að
miklum hluta í hlutfalli við gengi.
Það er því ljóst, að þegar litið er
á tekjuáhrif fiskverðshækkunar-
innar og gjaldaáhrif gengislækk-
unar, er lítið, sem eftir verður í
rekstri útgerðarinnar.
Talið er að staða útgerðarinnar
eftir gengisbreytinguna hafi verið
eftirfarandi:
at tekjum
Bátar án loðnu .............. tap 13.4%
Minni skuttoR................. tap 1.4%
Stærri skuttog................ tap 9.5%
Sérstaklega ber þó að geta þess,
að ekki hefur verið tekið tillit til
mun minni vertíðarafla bátaflot-
ans en á s.l. ári.
Fiskvinnslan
Sé litið á afkomustærðir í
fiskvinnslunni fyrir síðasta ár
kemur í ljós, að afkoma vinnslunn-
ar hefur verið mun betri en
afkoma útgerðarinnar. Þannig
nam hreinn hagnaður vinnslunnar
1972 2.5% af tekjum 1973 9.1%,
1974 -1%, 1975 2.1%, 1976 4.1%,
1977 áætíað -3% og áætlun um
afkomuna fyrir fiskverðshækkun í
janúar gerði ráð fyrir 6.6% tapi af
tekjum. Sé litið nánar á afkomu
hinna ýmsu vinnslugreina kemur í
ljós, að árin 1974 og 1975 voru
frystingunni mjög óhagstæð og
var töluvert tap á þeirri grein þau
ár.
Söltun og herzla hafa komið út
með hagnað á tímabilinu, en mjög
hafði snúizt til verri vegar árið
1977 og ástandið orðið verulega
slæmt í upphafi þessa árs. Sömu
sögu má segja um frystinguna, þ.e.
að þegar líða tók á árið 1977
versnaði afkoma þeirrar greinar
verulega vegna mikilla kostnaðar-
hækkana síðustu mánuði ársins og
má gera ráð fyrir verulegu tapi á
árinu 1977.
Hér á eftir verður sýnd afkomu-
spá vinnslunnar í ársbyrjun 1978
(fyrir fiskverðshækkun og gengis-
breytingu):
af tekjum
Frysting .................... tap 10.7%
Söltun ....................... tap 0.4%
Herzla ....................... tap 15%
Mjölvinnsla ________________ hagn. 1.8%
Samtals ........... 6.6% tap a( tekjum.
Áður hefur verið vikið að því að
hagur vinnslunnar um áramótin
var slíkur, að óhjákvæmilegt
virtist annað en grípa þyrfti til
opinberra efnahagsráðstafana til
að koma í veg fyrir stöðvun
atvinnurekstrarins. Framan-
greindar tölur skýra þetta enn
betur en mörg orð.
Þann 25. janúar, þegar fiskverð
var hækkað um 13% frá áramót-
um versnaði staða vinnslunnar
enn frekar, þar sem útgjaldaauki
fyrir frystingu, söltun og herzlu er
talinn hafa numið sem áður segir
ca. 4.8 milljörðum króna eða sem
svarar til tæplega 8% af heildar-
tekjum greínanna. Til að menn
átti sig betur á því hvaða upphæð-
ir hér er um að ræða þá er talið
að tap frystingar á ári hafi numið
eftir fiskverðshækkun ca. 7.7
milljörðum króna og þá hafði verið
tekið tillit til ca. 1.300 m.kr.
útgreiðslu úr Verðjöfnunarsjóði.
Tap söltunar var á sama hátt talið
1.4 milljarður eftir 2.1 milljarða
krónu útgreiðslu úr Verðjöfnunar-
sjóði. Tap herzlunnar var talið
nema ca. 800 m.kr. Samtals nam
tap þessara þriggja greina á ári
því tæpum 10 milljörðum króna
eftir að greitt hafði verið úr
Verðjöfnunarsjóði 3.5 milljarður.
Það er erfitt að ímynda sér, að
þetta sé lýsing á ástandi í
sjávarútvegi, þegar tillit er tekið
til þess að markaður t.d. fyrir
frystar afurðir hefur ekki áður
verið betri.
Áhrif gengis-
breytingarinnar
á afkomu
vinnslunnar
Gengisbreyting er tekjuaukandi
fyrir fiskvinnsluna sem slík, en þó
tvíeggjað vopn, því útgjöld aukast
einnig verulega í kjölfar gengis-
lækkunar og hefur reynslan sýnt,
að sjaldnast dugir ein gengisfell-
ing til að koma á jafnvægi í
tekjum og gjöldum. Stærstu út-
gjaldaliðir fiskvinnslunnar eru í
fyrsta lagi hráefni, sem er ca. 58%
af tekjum og laun og launatengd
gjöld, sem eru ca. 29% af tekjum.
Samtals nema því þessir tveir
kostnaðarliðir 87% af tekjum.
Aðrir stórir liðir eru t.d. umbúðir
ca. 2.2% og vextir ca. 6.3% af
tekjum. Það hlýtur því hverjum
manni að vera ljóst, að þegar laun
og hráefni fylgja fullri vísitölu, er
skammgóður vermir að fella geng-
ið, sem er stærsti áhrifaþáttur í
breytingu á vísitölunni. Aðrir liðir
eru einnig meira og minna í
hlutfalli við gengi. Talið er að 15%
hækkun á verði bandaríkjadollars
gefi frystingu, söltun og herzlu ca.
9 milljarða kr. tekjuaukningu. Það
vantar því enn ca. 4.5—5 milljarða
til að koma á jafnvægi á tekjum
og gjöldum. Þá hefur ekki verið
tekið tillit til versnandi markaðs-
horfa á saltfiskmörkuðum.
Áhrif 10%
launa- og fisk-
verðshækkunar
1. júní n.k.
Það má með nokkurri vissu
ætla, að samanlögð áfangahækkun
og vísitöluhækkun komi til með að
vera í námunda við 10% 1. júní
n.k. Áhrifin af slíkri hækkun á
afkomu vinnslunnar eru slík, að
ekki verður hjá því komizt að
grípa til enn frekari aðgerða af
opinberri hálfu til að halda
fyrirtækjum í fiskvinnslu gang-
andi.
Eins og áður segir nemur
hráefni ca. 58% af tekjum vinnsl-
unnar og laun og tengd gjöld 29%.
í krónum talið myndi því 10%
hækkun þessara tveggja liða nema
4.1 milljarði v/hráefnis og 1.8
milljarði v/launa og tengdra
gjalda.
Hér hefur verið reiknað með
10% hækkun 1. júní n.k. Fullvíst
má þó telja, að krafa seljenda í
Verðlagsráði verði hærri eða
15—16% til þess að vega upp þá
5—6% hækkun á kaupgjaldi, sem
kom til framkvæmda 1. marz s.l.
Útgjaldaauki v/5—6% hækkunar
á hráefni nemur 2—2.5 milljörðum
kr. Það er óþarfi að taka fram, að
það er ekkert, sem gefur tilefni til
kauphækkunar nú, nema síður sé.
Eftir þessa hækkun verður að
minnsta kosti 10—11 milljarða kr.
bil milli tekna og gjalda fisk-
vinnslunnar, þegar tekið hefur
verið tillit til greiðslna úr Verð-
jöfnunarsjóði. Það má hverjum
manni ljóst vera, að nú verður að
grípa í taumana og spyrna við
fótum til að koma í veg fyrir
fyrirsjáanlega stöðvun þessa at-
vinnurekstrar.
Að lokum vil ég segja þetta,
sjávarútvegur er og verður um
ókamna framtíð sú undirstaða,
sem velferð þessarar þjóðar byggir
á. Það er því ljóst, að tryggja
verður afkomu greinarinnar, því
það eru takmörk fyrir því hversu
lengi unnt er að halda uppi rekstri
fyrirtækja í greininni, þegar þau
eru mergsogin, svo sem raun ber
vitni.
Á undanförnum mánuðum hefur
atvinnurekendum oft verið brigzl-
að fyrir að þeir geri ekki þjóðinni
næga grein fyrir stöðu einstakra
atvinnugreina. Ég vona að augu
manna opnist við lestur þessarar
greinar og þeir geri sér betri grein
fyrir hinni mjög svo veiku stöðu
fiskveiða og vinnslu.
Hverfafundir
borgarstjóra
í apríl - maí 1978.
Birgir ísleifur Gunnarsson
borgarstjóri flytur ræðu og
svarar fyrirspurnum fundargesta
Árbæjar- og Seláshverfi
Laugardaginn 29. apríl kl. 14:00.
Félagsheimili rafveitunnar v/Elliöaár.
G. Jónsdóttir, skrifstofumaóur og Gylfi Konráðsson, blikksmíðameistari.
Laugarnethverfi
og Langholt
\ Austurbaer
/ Norðurmyri
Hliða- og j
Holtahverli /
Háaleltishverll,S
Smáíbúða- Bústaða-
^ og Fossvogshverfi
Bakka- og
r Stekkjahverfi 1
Fella- og Hólahverfi
Skóga- og Seljahverfi
Á fundunum verður:
1. Sýning á líkönum og uppdráttum
af ýmsum borgarhverfum og
nýjum byggðasvæðum.
2. Litskuggamyndir af helztu fram-
kvæmdum borgarinnar nú og
að undanförnu.
Reykvíkingar —
tökum þátt í
fundum borgarstjóra
Arbæjar-
og Seláshverfi
I