Morgunblaðið - 29.04.1978, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 29. APRÍL 1978
Tónleikar
framundan
28. aprfl.
Kl. 20.00 Þjóðlrikhúsið.
Káta rkkjan.
Miðasala hafin.
29. aprfl.
Kl. 15.00 lilégarði f Miwfdlssvrit.
VurtúnlHkar
Túnlistarskúla Mosfrllshrcpps.
29. aprfl.
Kl. 20.00 Þjúðleikhúsið.
Káta ekkjan.
Miðasala hafin.
1. maí.
Kl. H.OO Félaifsirarði í Kjús.
Vortúnleikar
Túnlistarskúla Mosfellshrepps.
1. maí
Kl. 17.00 Fúlkvangi á Kjalarnesi.
Vortúnleikar
Túnlistarskúla MosfelLshrepps.
2. mai
Kl. 20.00 Þjúðleikhúsið.
Káta ekkjan.
Miðasala hefst 27. aprfl.
3. maf.
Kl. 20.30 Túnlistarskúli
Kúpavoas.
Vortúnleikar
Túnlistarskúla Kúpavogs.
4. maf.
*Ki. 20.00 Þjúðleikhúsið.
Káta ekkjan.
Miðasala hefst 30. aprfl.
5. maí.
Kl. 21.00 Stykkishúlmi.
Sinfúnfuhljúmsveit lsiands leikur undir
stjúrn PáLs P. Pálssonar. Einleikarii
Agnes Líive. Einnix verða sérstakir
harnatúnleikar eftir hádegi sama dag.
Nánar auxlýstir síðar.
6. maí
Kl. 14.30 Austurbæjarbfú.
Vortúnleikar Túnlistarskúlans
í Reykjavfk.
7. maf.
Kl. 17.00 Norræna húsið
Lokatúnleikar
Ástmars E. Ólafssonar frá Túnskúla
Sixursveins.
Verkefnii Frönsk Svfta nr. 5
eftir J5. Baehi
Súnata op. 120 eftir F. Sehubert,
Rhapsodien op. 79 nr. 1 & 2 eftir J.
Brahms. Sechs Kleine Klavlerstiicke op.
19 eftir A. Schönberx og Deux llommax~
es eftir John A. Speight.
10. maf.
Kl. 19.00 Austurbæjarbfú.
Pfanútúnleikar ónnu Þorxrfmsdúttur
á vexum Túnlistarskóians f Reykjavfk.
11. maf
K). 20.30 Háskúlabfúi
Sinfúnfuhljúmsveit fslands undir atjúrn
Páls P. Pálssonar.
Einleikarii IJnnur Sveinbjarnardúttir.
Verkefnii Konsertkantata eftir (iuð-
mund Hafsteinsson. Víúlu-Konsert eftir
Bartok. Pini di Roma eftlr Respixhi.
12. maf.
Kl. 20.30 ihrótta.skemnian Akurcyri
Sinfúníuhljúmsveit (slands leikur undir
stjúrn Páls P. Pálssonar. Einleikari á
láxfiðlui Unnur Sveinbjarnardúttir.
Efnisskrái Forleikur að Hollendinxnum
fljúxandi eftir Waxneri Láxfiðlu-
konsert eftir Bartoki Furur Rúmar eftir
Resphixi.
18. maf.
Kl. 20.30 Háskúlabfúi.
Túnleikar Sinfúnfuhljúmsveitar (slands.
Stjúrnandii Karsten Andersen.
Einlelkarii Emii Gilels, Verkefnii
Sinfúnfa nr 12. eftir Sjostakovitsj ox
Píanúkonsert eftiir Griex.
21. maf.
Pákumessa Haydns flutt af Kúr Sönx-
skúlans ox SinfúnfuhlK»msveit Reykja-
vfkur. Einsönxuri Ólöf K. Ilarðardúttir.
Guðrún Á. Símonar, Maxnús Júnsson ox
Kristinn Hallsson. Garðar Cortes stjúrn-
ar. Staður ox stund auxlýst sfðar.
27. maf.
Ki. 20.30 Háskúlabfúi.
Sinfúníuhljúmsveit (slands ox Sönx-
sveitin Fílharmúnfa undir stjúrn
Martins H. Friðrikssonar.
Einsönxvarar, Sieglinde Kahmann. Rut
Maxnússon. Ilalldór Vilhelmsson ox
Sixurður Björnsson.
Efnisskrái Grenískúxurinn eftir Sixur
svein D. Kristinssoni Te Deum eftir
Kodalyt Sixurljúð eftir Brahms.
Túnleikar þessír verða endurteknir 29.
maí kl. 14.30.
29. maí.
Kl. 14.30 Háskúlabfú.
Sinfúnfuhljúmsveit (slands ox Sönx-
sveitin Fflharmúnfa undir stjúrn
Martins H. Friðrikssonar. Endurteknir
túnleikar frá 27. maf.
Dr. Hallgrímur Helgason er um
marggt sérstæður maður, eins og
lífsferill og starf hans ber með
sér. Hann talar og hugsar hátt um
ýmis fyrirbrígöí íslensks tón-
listararfs, er fáir, jafnvel engir,
hafa afskipti af. Þeir eru sjaldséð-
ir hvítu hrafnarnirl Fyrír vikiö er
dr. Hallgrímur hvort tveggja í
senn innsti koppur í búri og
utangarðs. Skoðanir hans eru
einatt meitlaðar og fullmótaðar,
enda hefur hann sætt gagnrýni
fyrir pað gegnum árin. En prátt
fyrir mótbyr á stundum hefur
hann siglt fleyi sínu samkvæmt
bestu vitund, og unnið afrek sem
seint verða afmáð. íslenska pjóð-
in á dr. Hallgrími mikið aö pakka.
Og enn grúskar hann af óbilandi
atorku:
íslands lag
BLM: Að hvaða ritsmíðum hefur
þú unnið undanfarin ár?
„Ég gaf út fyrir nokkrum árum
tónlistarsögulega bók, sem mér
fannst vanta, og hef notað við
kennslustörf hér á íslandi."
BLM: Var bók þessi pöntuð af
ákveðnum útgefanda?
„Já, ég hafði orð á þessu við
Dr. Hallgrímur Helgason
Örlyg Hálfdánarson, sem var fús
að gefa hana út. Þar koma fram
ýmis atriöi, sem ekki hefur verið
fjallað um áður í ritum um íslenska
tónlistarmenn og brautryðjendur á
því sviði. Að burtteknum Pétri
Guðjohnsen, þá hefur mörgum
þeirra aldrei verið gerð fullnægj-
andi skil, t.d. Jónasi Helgasyni og
Helga Helgasyni. Starf þessara
manna, sem hófst í kringum
þjóöhátíðina 1874, leiddi okkur inn
í nýjan heim, sem var aðallega
sóttur til norrænna frændþjóða og
Þýskalands. í bók minni var ekki
pláss fyrir alla svo ég varð að velja
og hafna. Ég lét þann elsta sitja í
fyrirrúmi, þ.e. Pétur Guðjohnsen.
Bókin heitir íslands lag; pættir
sex tónmenntafrömuða. Bókin
endar á umfjöllun um Jón Leifs, og
svo tók ég til meöferöar nokkra
helstu forgangsmenn þar á milli,
þá Sigvalda Kaldalóns, sr. Bjarna
Þorsteinsson, Árna Thorsteinsson
og Björgvin Guðmundsson.
íslands lag kom út 1973."
Tónfræðibók
BLM: En hvað um tónfræðibók
þína?
„Hún kom út tveimur árum
seinna, eða 1975.“
BLM: Af hverju var hún skrifuö?
Fannst þér vanta bók á þessu sviði
enda þótt nokkrar slíkar væru þá
þegar á markaðnum?
„Ég var nýkominn heim erlendis
frá og vantaöi einhverja bók til aö
styðjast við í kennslustörfum við
Háskóla íslands og annars staöar;
og var reyndar búinn aö vinna að
henni áður. Heimatökin voru
hæg."
BLM: Að hvaða leyti er bók þín
frábrugðin þeim sem fyrír eru?
„i henni er vísir að lagmyndunaV-
fræði, og ég reyni einnig aö gera
grein fyrir gildi tónbila, eöa hvaða
tjáningu tónbil fela í sér. Laglínan
er nú ekkert annað en skipuiögð
röð samsettra tónbila. Ég held við
höfum gert fulllítiö af því að
rannsaka tónbilasetningu, ekki síst
í þjóðlögum okkar."
BLM: Er nokkuö hægt aö alhæfa
um tjáningargildi tónbila. Fer gildi
þeirra ekki eftir samhengi?
„Það er viss hefð í þessum
efnum, þó vitanlega sé þaö
einstaklingsbundið hvernig menn
skynja tónbil. Þó hafa tónbilin flest
sterk séreinkenni. Tökum til dæm-
is rísandi fimmund. Hún getur faliö
í sér spurningu, tóm og jafnvel
auðn, ef hún hljómar sem laglínu-
bil. Nú sexundin, sem er útvíkkun
á fimmundinni, býr yfir vissri
eftirvæntingu og kannski þrá.“ .
BLM: En er hér ekki um að ræða
persónulegt mat þitt fremur en
viðurkenndar staðreyndir?
„Ég held að ég sé ekki einn um
þetta. Ég hef borið niðurstöður
mínar saman við skoðanir erlendra
starfsbræöra minna, en þetta er
vafalaust rétt athugað, því verður
hins vegar ekki neitaö, að t.d.
rísandi ferund felur í sér ákveðna
framsækni og einbeitta framrás,
eins og raunar kemur fram í
hljómfræðinni, þar sem for-
hljómurinn sækir ætíð sterkt að
grunnhljómnum."
Schönberg og Mozart
BLM: En hefur rísandi ferund
sömu áhrif í tónlist Schönbergs og
Mozartz?
„Ég hef ekki rannsakaö þetta
atriði mikið. En tökum lag eins og
ísland ögrum skorið eöa þjóösöng
frakka, er hefjast á rísandi ferund.
Bæði hafa þessi lög yfir sér anda
frelsis og karlmennsku og eru
jafnvel vígaleg áheyrnar."
BLM: Miðast þá túlkun þín á
tónbilum viö tónal tónlist
(dúr/moll) fremur en atonal tónlist,
eða tónlist nútímatónskálda?
„Já, þessar skilgreiningar mínar
á tjáningargildi tónbila eru ákaf-
lega bundnar við dúr/moll kerfið,
og hljómfræði þess.“
Tónhvísl
eftir GUÐMUND
EMILSSON
BLM: En hvað verður þá um
tjáningargildi tónbila Schönbergs?
„Þá verður viðhorfið allt öðru
vísi. Það að láta tónbilin fylgja
kerfisbundinni framvindu, frá
fyrsta tónbiii til þess tólfta, eins og
svokölluö tólftóna tónskáld gera,
gerir það að verkum að dúr/moll
tóntak og skilgreining fellur úr
sögunni — og um leið skilgreining-
ar mínar á tilfinningalegu innihaldi
tónbila. Enda kemur tilfinningalegt
innihald þeirra ekki í Ijós fyrir þeim
óm-stríðsleik er einkennir nútíma
tónlist. En nútíma tónskáld hafa
komið með ýmislegt nýtt, og
víkkað tóntakshugmyndina
óhemju mikiö. í því er alltaf viss
ávinningur."
Hlutdrægni
BLM: En leggur þú blessun þína
yfir tónlist Schönbergs almennt?
„Ja, það er nú það. Maður er
yj r—*-» ts -r:

tí -L * ’ "

vísindalega menntaður og tekur
þessa hluti hlutlægt, reynir að
blanda ekki persónulegum
skoöunum eöa huglægu til-
finningamati inní málið. Eg man,
að einn kennara minna, Paul
Hindemith, var gjarn á að vera
hlutdrægur í fyrirlestrum sínum,
t.d. um tólftónatækni Schönbergs
og nýja Vínarskólann. Þetta fannst
ýmsum umdeilanleg og óréttmæt
vinnubrögð af hálfu háskóla-
prófessors. Kennslustofa í háskóla
er ekki réttur vettvangur til aö
túlka persónulegar skoðanir.
Prófessorinn verður að gera grein
fyrir hlutlægum staðreyndum fyrst
og fremst, og hjálpa nemendum til
þess að öölast aðgang að nýjum
hugmyndaheimi — þótt sá heimur
sé ekki í samræmi við skoðanir
fyrirlesarans.'*
BLM: Er hugsanlegt að snúa
þessari gagnrýni að þér og segja
að þú sért of persónulegur í túlkun
tónbila?
„Ég veit það ekki. Ég er ekki
einn um þessa skoöun. Ég get
raunar ekki sagt aö þetta sé
persónuleg túlkun mín. Þegar
maður blaðar í vísindaiegum ritum
um tónbilaskipan virðist flestum
bera saman um að hún sé ákaflega
mikilvægt atriði sem nauösyn sé
aö fjalla ítarlega um, ekki síst í
tónlistaruppeldi. Þaö er á þessum
forsendum sem ég fjallaði um
tilfinningalegt innihald tónbila í
tónfræöibók minni.
Doktorsritgerð
BLM: Hvað hefur þú verið með
annaö á prjónunum?
„Þaö haföi dregist úr hömlu aö
gefa út doktorsritgerö þá er ég
varði við háskólann í Zurich 1954,
og heitir á íslensku: íslenskar
tónmenntir; kvæöalög, forsaga
peirra, bygging og flutníngshátt-
ur. Háskólinn í Graz hefur tekið að
sér þýsku útfáguna, en íslenska
þýðingin (og tóndæmin sem eru
yfir eitt hundrað) verður prentuð í
Vínarborg."
Blm: Hefur þú tryggt þér nægan
fjölda kaupenda?
„Ég hef leitaö til ýmissa áhuga-
manna hér á landi, en auövitaö eru
þeir ekki margir þar sem ritið er
mjög sérfræðilegt. En þetta viróist
hafa tekist. Islensk tónmenntaritun
er ákvaflega fáskrúöug og í riti
mínu legg ég vissan grunn að
hugtakanotkun (termínólógíu) sem
gæti orðið undirstaðan í framtíöar-
rannsóknum á þessu sviði."

HZLÚI STJSF^
S** -n». itcpt r«G*
T ónl istarbókaskrá
BLM: Þú ert að sögn að vinna
að ritskrá?
„Já, þetta verður eins konar
tónlistarritskrá, eða músik-biblíó-
grafía. Ég hef í frístundum mínum
tekið saman í spjaldskrá talsvert
mikið af heitum, t.d. alla prentaða
íslenska tónlist, öll sönglög og
aðrar tónsmíðar, sem að vísu eru
ekki margar þar sem lítið hefur
verið gefið út á íslandi af slíku. En
ég hef líka tekið með lög sem hafa
veriö prentuð í tímaritum víðs
vegar."
BLM: Eru handrit talin með í
spjaldskránni?
„í svona skrá eiga handrit ekki
heima. Þetta á bara við um útgefin
verk, þ.e. prentuð eöa fjölrituð. En
í skránni er einnig að finna
ýmislegt sem hefur verið skrifað
um íslenskar tónmenntir á erlend-
um vettvangi. Eins verður getið
allra ritgerða um tónlist á íslenskri
tungu, Meira aö segja skáldverk,
sem snerta tónmenntir, t.d. kvæð-
iö Langspilið eftir Einar Bene-
diktsson, og Stefjahreimur, eiga
heima í skrá sem þessari. Eins ef
komið er inn á íslenska tónlistar-
iðkun í skáldsögum, þá er gerö
grein fyrir slíku. Mér dettur í hug
smásaga eftir Einar H. Kvaran,
sem birtist í Þjóöólfi í lok síöustu
aldar, og heitir Orgelið."
BLM: Hvað eru spjaldskráratrið-
in orðin mörg?
„Ég gæti trúaö aö þau fari aö
náigast tvö þúsund."
BLM: Hve mikið af þessu eru
rituð orð, og hve mikið tónlist?
„Þegar allt er taliö, þá er meira
um ritgeröir og önnur skrif en
nótur eða tónverk."
BLM: Snúum okkur aftur aö
handritum. Þú segir aö þau eigi
ekki heima í skrá sem þessari, og
bendir jafnframt á, að prentaðar
nótur séu í miklum mlnnihluta í
spjaldskránni. Heldur þú aö skrá
yfir hin fjölmörgu óprentuöu hljóm-
sveitarverk okkar væri ekki mikil-
væg og gæfi miklu mun skýrari
mund af tónlistarlífi þjóðarinnar en
þau fáu tónverk sem hafa verið
prentuö?
„Jú, vitanlega gæti komið til
greina aö hafa í svona riti eins
konar viöbæti þar sem væri skrá
yfir helstu handrit. Það myndi gera
handbókina miklu verðmætari.
Hins vegar hef ég nú þegar gert
nokkrar unantekningar, þar sem
um er að ræða forn íslensk
handrit."
sSíV'- !♦-* <
í . .. t