Morgunblaðið - 29.04.1978, Blaðsíða 36

Morgunblaðið - 29.04.1978, Blaðsíða 36
36 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 29. APRÍL 1978 Tónleikar framundan 28. aprfl. Kl. 20.00 Þjóðlrikhúsið. Káta rkkjan. Miðasala hafin. 29. aprfl. Kl. 15.00 lilégarði f Miwfdlssvrit. VurtúnlHkar Túnlistarskúla Mosfrllshrcpps. 29. aprfl. Kl. 20.00 Þjúðleikhúsið. Káta ekkjan. Miðasala hafin. 1. maí. Kl. H.OO Félaifsirarði í Kjús. Vortúnleikar Túnlistarskúla Mosfellshrepps. 1. maí Kl. 17.00 Fúlkvangi á Kjalarnesi. Vortúnleikar Túnlistarskúla MosfelLshrepps. 2. mai Kl. 20.00 Þjúðleikhúsið. Káta ekkjan. Miðasala hefst 27. aprfl. 3. maf. Kl. 20.30 Túnlistarskúli Kúpavoas. Vortúnleikar Túnlistarskúla Kúpavogs. 4. maf. *Ki. 20.00 Þjúðleikhúsið. Káta ekkjan. Miðasala hefst 30. aprfl. 5. maí. Kl. 21.00 Stykkishúlmi. Sinfúnfuhljúmsveit lsiands leikur undir stjúrn PáLs P. Pálssonar. Einleikarii Agnes Líive. Einnix verða sérstakir harnatúnleikar eftir hádegi sama dag. Nánar auxlýstir síðar. 6. maí Kl. 14.30 Austurbæjarbfú. Vortúnleikar Túnlistarskúlans í Reykjavfk. 7. maf. Kl. 17.00 Norræna húsið Lokatúnleikar Ástmars E. Ólafssonar frá Túnskúla Sixursveins. Verkefnii Frönsk Svfta nr. 5 eftir J5. Baehi Súnata op. 120 eftir F. Sehubert, Rhapsodien op. 79 nr. 1 & 2 eftir J. Brahms. Sechs Kleine Klavlerstiicke op. 19 eftir A. Schönberx og Deux llommax~ es eftir John A. Speight. 10. maf. Kl. 19.00 Austurbæjarbfú. Pfanútúnleikar ónnu Þorxrfmsdúttur á vexum Túnlistarskóians f Reykjavfk. 11. maf K). 20.30 Háskúlabfúi Sinfúnfuhljúmsveit fslands undir atjúrn Páls P. Pálssonar. Einleikarii IJnnur Sveinbjarnardúttir. Verkefnii Konsertkantata eftir (iuð- mund Hafsteinsson. Víúlu-Konsert eftir Bartok. Pini di Roma eftlr Respixhi. 12. maf. Kl. 20.30 ihrótta.skemnian Akurcyri Sinfúníuhljúmsveit (slands leikur undir stjúrn Páls P. Pálssonar. Einleikari á láxfiðlui Unnur Sveinbjarnardúttir. Efnisskrái Forleikur að Hollendinxnum fljúxandi eftir Waxneri Láxfiðlu- konsert eftir Bartoki Furur Rúmar eftir Resphixi. 18. maf. Kl. 20.30 Háskúlabfúi. Túnleikar Sinfúnfuhljúmsveitar (slands. Stjúrnandii Karsten Andersen. Einlelkarii Emii Gilels, Verkefnii Sinfúnfa nr 12. eftir Sjostakovitsj ox Píanúkonsert eftiir Griex. 21. maf. Pákumessa Haydns flutt af Kúr Sönx- skúlans ox SinfúnfuhlK»msveit Reykja- vfkur. Einsönxuri Ólöf K. Ilarðardúttir. Guðrún Á. Símonar, Maxnús Júnsson ox Kristinn Hallsson. Garðar Cortes stjúrn- ar. Staður ox stund auxlýst sfðar. 27. maf. Ki. 20.30 Háskúlabfúi. Sinfúníuhljúmsveit (slands ox Sönx- sveitin Fílharmúnfa undir stjúrn Martins H. Friðrikssonar. Einsönxvarar, Sieglinde Kahmann. Rut Maxnússon. Ilalldór Vilhelmsson ox Sixurður Björnsson. Efnisskrái Grenískúxurinn eftir Sixur svein D. Kristinssoni Te Deum eftir Kodalyt Sixurljúð eftir Brahms. Túnleikar þessír verða endurteknir 29. maí kl. 14.30. 29. maí. Kl. 14.30 Háskúlabfú. Sinfúnfuhljúmsveit (slands ox Sönx- sveitin Fflharmúnfa undir stjúrn Martins H. Friðrikssonar. Endurteknir túnleikar frá 27. maf. Dr. Hallgrímur Helgason er um marggt sérstæður maður, eins og lífsferill og starf hans ber með sér. Hann talar og hugsar hátt um ýmis fyrirbrígöí íslensks tón- listararfs, er fáir, jafnvel engir, hafa afskipti af. Þeir eru sjaldséð- ir hvítu hrafnarnirl Fyrír vikiö er dr. Hallgrímur hvort tveggja í senn innsti koppur í búri og utangarðs. Skoðanir hans eru einatt meitlaðar og fullmótaðar, enda hefur hann sætt gagnrýni fyrir pað gegnum árin. En prátt fyrir mótbyr á stundum hefur hann siglt fleyi sínu samkvæmt bestu vitund, og unnið afrek sem seint verða afmáð. íslenska pjóð- in á dr. Hallgrími mikið aö pakka. Og enn grúskar hann af óbilandi atorku: íslands lag BLM: Að hvaða ritsmíðum hefur þú unnið undanfarin ár? „Ég gaf út fyrir nokkrum árum tónlistarsögulega bók, sem mér fannst vanta, og hef notað við kennslustörf hér á íslandi." BLM: Var bók þessi pöntuð af ákveðnum útgefanda? „Já, ég hafði orð á þessu við Dr. Hallgrímur Helgason Örlyg Hálfdánarson, sem var fús að gefa hana út. Þar koma fram ýmis atriöi, sem ekki hefur verið fjallað um áður í ritum um íslenska tónlistarmenn og brautryðjendur á því sviði. Að burtteknum Pétri Guðjohnsen, þá hefur mörgum þeirra aldrei verið gerð fullnægj- andi skil, t.d. Jónasi Helgasyni og Helga Helgasyni. Starf þessara manna, sem hófst í kringum þjóöhátíðina 1874, leiddi okkur inn í nýjan heim, sem var aðallega sóttur til norrænna frændþjóða og Þýskalands. í bók minni var ekki pláss fyrir alla svo ég varð að velja og hafna. Ég lét þann elsta sitja í fyrirrúmi, þ.e. Pétur Guðjohnsen. Bókin heitir íslands lag; pættir sex tónmenntafrömuða. Bókin endar á umfjöllun um Jón Leifs, og svo tók ég til meöferöar nokkra helstu forgangsmenn þar á milli, þá Sigvalda Kaldalóns, sr. Bjarna Þorsteinsson, Árna Thorsteinsson og Björgvin Guðmundsson. íslands lag kom út 1973." Tónfræðibók BLM: En hvað um tónfræðibók þína? „Hún kom út tveimur árum seinna, eða 1975.“ BLM: Af hverju var hún skrifuö? Fannst þér vanta bók á þessu sviði enda þótt nokkrar slíkar væru þá þegar á markaðnum? „Ég var nýkominn heim erlendis frá og vantaöi einhverja bók til aö styðjast við í kennslustörfum við Háskóla íslands og annars staöar; og var reyndar búinn aö vinna að henni áður. Heimatökin voru hæg." BLM: Að hvaða leyti er bók þín frábrugðin þeim sem fyrír eru? „i henni er vísir að lagmyndunaV- fræði, og ég reyni einnig aö gera grein fyrir gildi tónbila, eöa hvaða tjáningu tónbil fela í sér. Laglínan er nú ekkert annað en skipuiögð röð samsettra tónbila. Ég held við höfum gert fulllítiö af því að rannsaka tónbilasetningu, ekki síst í þjóðlögum okkar." BLM: Er nokkuö hægt aö alhæfa um tjáningargildi tónbila. Fer gildi þeirra ekki eftir samhengi? „Það er viss hefð í þessum efnum, þó vitanlega sé þaö einstaklingsbundið hvernig menn skynja tónbil. Þó hafa tónbilin flest sterk séreinkenni. Tökum til dæm- is rísandi fimmund. Hún getur faliö í sér spurningu, tóm og jafnvel auðn, ef hún hljómar sem laglínu- bil. Nú sexundin, sem er útvíkkun á fimmundinni, býr yfir vissri eftirvæntingu og kannski þrá.“ . BLM: En er hér ekki um að ræða persónulegt mat þitt fremur en viðurkenndar staðreyndir? „Ég held að ég sé ekki einn um þetta. Ég hef borið niðurstöður mínar saman við skoðanir erlendra starfsbræöra minna, en þetta er vafalaust rétt athugað, því verður hins vegar ekki neitaö, að t.d. rísandi ferund felur í sér ákveðna framsækni og einbeitta framrás, eins og raunar kemur fram í hljómfræðinni, þar sem for- hljómurinn sækir ætíð sterkt að grunnhljómnum." Schönberg og Mozart BLM: En hefur rísandi ferund sömu áhrif í tónlist Schönbergs og Mozartz? „Ég hef ekki rannsakaö þetta atriði mikið. En tökum lag eins og ísland ögrum skorið eöa þjóösöng frakka, er hefjast á rísandi ferund. Bæði hafa þessi lög yfir sér anda frelsis og karlmennsku og eru jafnvel vígaleg áheyrnar." BLM: Miðast þá túlkun þín á tónbilum viö tónal tónlist (dúr/moll) fremur en atonal tónlist, eða tónlist nútímatónskálda? „Já, þessar skilgreiningar mínar á tjáningargildi tónbila eru ákaf- lega bundnar við dúr/moll kerfið, og hljómfræði þess.“ Tónhvísl eftir GUÐMUND EMILSSON BLM: En hvað verður þá um tjáningargildi tónbila Schönbergs? „Þá verður viðhorfið allt öðru vísi. Það að láta tónbilin fylgja kerfisbundinni framvindu, frá fyrsta tónbiii til þess tólfta, eins og svokölluö tólftóna tónskáld gera, gerir það að verkum að dúr/moll tóntak og skilgreining fellur úr sögunni — og um leið skilgreining- ar mínar á tilfinningalegu innihaldi tónbila. Enda kemur tilfinningalegt innihald þeirra ekki í Ijós fyrir þeim óm-stríðsleik er einkennir nútíma tónlist. En nútíma tónskáld hafa komið með ýmislegt nýtt, og víkkað tóntakshugmyndina óhemju mikiö. í því er alltaf viss ávinningur." Hlutdrægni BLM: En leggur þú blessun þína yfir tónlist Schönbergs almennt? „Ja, það er nú það. Maður er yj r—*-» ts -r: tí -L * ’ " vísindalega menntaður og tekur þessa hluti hlutlægt, reynir að blanda ekki persónulegum skoöunum eöa huglægu til- finningamati inní málið. Eg man, að einn kennara minna, Paul Hindemith, var gjarn á að vera hlutdrægur í fyrirlestrum sínum, t.d. um tólftónatækni Schönbergs og nýja Vínarskólann. Þetta fannst ýmsum umdeilanleg og óréttmæt vinnubrögð af hálfu háskóla- prófessors. Kennslustofa í háskóla er ekki réttur vettvangur til aö túlka persónulegar skoðanir. Prófessorinn verður að gera grein fyrir hlutlægum staðreyndum fyrst og fremst, og hjálpa nemendum til þess að öölast aðgang að nýjum hugmyndaheimi — þótt sá heimur sé ekki í samræmi við skoðanir fyrirlesarans.'* BLM: Er hugsanlegt að snúa þessari gagnrýni að þér og segja að þú sért of persónulegur í túlkun tónbila? „Ég veit það ekki. Ég er ekki einn um þessa skoöun. Ég get raunar ekki sagt aö þetta sé persónuleg túlkun mín. Þegar maður blaðar í vísindaiegum ritum um tónbilaskipan virðist flestum bera saman um að hún sé ákaflega mikilvægt atriði sem nauösyn sé aö fjalla ítarlega um, ekki síst í tónlistaruppeldi. Þaö er á þessum forsendum sem ég fjallaði um tilfinningalegt innihald tónbila í tónfræöibók minni. Doktorsritgerð BLM: Hvað hefur þú verið með annaö á prjónunum? „Þaö haföi dregist úr hömlu aö gefa út doktorsritgerö þá er ég varði við háskólann í Zurich 1954, og heitir á íslensku: íslenskar tónmenntir; kvæöalög, forsaga peirra, bygging og flutníngshátt- ur. Háskólinn í Graz hefur tekið að sér þýsku útfáguna, en íslenska þýðingin (og tóndæmin sem eru yfir eitt hundrað) verður prentuð í Vínarborg." Blm: Hefur þú tryggt þér nægan fjölda kaupenda? „Ég hef leitaö til ýmissa áhuga- manna hér á landi, en auövitaö eru þeir ekki margir þar sem ritið er mjög sérfræðilegt. En þetta viróist hafa tekist. Islensk tónmenntaritun er ákvaflega fáskrúöug og í riti mínu legg ég vissan grunn að hugtakanotkun (termínólógíu) sem gæti orðið undirstaðan í framtíöar- rannsóknum á þessu sviði." HZLÚI STJSF^ S** -n». itcpt r«G* T ónl istarbókaskrá BLM: Þú ert að sögn að vinna að ritskrá? „Já, þetta verður eins konar tónlistarritskrá, eða músik-biblíó- grafía. Ég hef í frístundum mínum tekið saman í spjaldskrá talsvert mikið af heitum, t.d. alla prentaða íslenska tónlist, öll sönglög og aðrar tónsmíðar, sem að vísu eru ekki margar þar sem lítið hefur verið gefið út á íslandi af slíku. En ég hef líka tekið með lög sem hafa veriö prentuð í tímaritum víðs vegar." BLM: Eru handrit talin með í spjaldskránni? „í svona skrá eiga handrit ekki heima. Þetta á bara við um útgefin verk, þ.e. prentuð eöa fjölrituð. En í skránni er einnig að finna ýmislegt sem hefur verið skrifað um íslenskar tónmenntir á erlend- um vettvangi. Eins verður getið allra ritgerða um tónlist á íslenskri tungu, Meira aö segja skáldverk, sem snerta tónmenntir, t.d. kvæð- iö Langspilið eftir Einar Bene- diktsson, og Stefjahreimur, eiga heima í skrá sem þessari. Eins ef komið er inn á íslenska tónlistar- iðkun í skáldsögum, þá er gerö grein fyrir slíku. Mér dettur í hug smásaga eftir Einar H. Kvaran, sem birtist í Þjóöólfi í lok síöustu aldar, og heitir Orgelið." BLM: Hvað eru spjaldskráratrið- in orðin mörg? „Ég gæti trúaö aö þau fari aö náigast tvö þúsund." BLM: Hve mikið af þessu eru rituð orð, og hve mikið tónlist? „Þegar allt er taliö, þá er meira um ritgeröir og önnur skrif en nótur eða tónverk." BLM: Snúum okkur aftur aö handritum. Þú segir aö þau eigi ekki heima í skrá sem þessari, og bendir jafnframt á, að prentaðar nótur séu í miklum mlnnihluta í spjaldskránni. Heldur þú aö skrá yfir hin fjölmörgu óprentuöu hljóm- sveitarverk okkar væri ekki mikil- væg og gæfi miklu mun skýrari mund af tónlistarlífi þjóðarinnar en þau fáu tónverk sem hafa verið prentuö? „Jú, vitanlega gæti komið til greina aö hafa í svona riti eins konar viöbæti þar sem væri skrá yfir helstu handrit. Það myndi gera handbókina miklu verðmætari. Hins vegar hef ég nú þegar gert nokkrar unantekningar, þar sem um er að ræða forn íslensk handrit." sSíV'- !♦-* < í . .. t

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.