Morgunblaðið - 20.05.1978, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. MAÍ 1978
23
HÉR FER á eftir greinargerð sú,
sem Hrafn Bragason, umboðs-
dómari í ávísanamálinu, lagði
fram á blaöamannafundi í gær:
„Þann 24. ágúst 1976 var ég
undirritaður skipaður skv. sér-
stakri umboösskrá til þess að fara
með rannsókn vegna umfangsmik-
illar notkunar á innstæðulausum
tékkum. Rannsókn þessari er nú
að Ijúka og verða málin send
Ríkissaksóknara til ákvörðunar á
næstu dögum. Guðmundur
Guðmundsson, rannsóknarlög-
reglumaður, hefur starfaö að
þessari rannsókn ásamt mér frá
upphafi og nú upp á síökastiö
einnig rannsóknarlögreglumenn-
irnir Þorsteinn Steingrímsson og
Gunnlaugur Sigurösson. Þá hafa
fleiri starfað að rannsókninni
tímabundiö.
Þegar ég tók við rannsókninni
hafði verið unnið að henni í
Sakadómi Reykjavíkur þó nokkurn
tíma. Samkvæmt upplýsingum
mars 1976 var allmörgum banka-
stofnunum send beiðni um gögn
varðandi nöfnin á listanum. Að
gögnunum fengnum hófu starfs-
menn Seölabankans athugun á
þeim. Fljótlega þótti sýnt að mikið
hagræði og vinnusparnaður væri
af því aö mata tölvu Reiknistofa
bankanna með upplýsingum sem
fengust við þessa athugun. Úr-
vinnsla Reiknistofu bankanna
ásamt bréfi Seölabanka íslands
barst svo Sakadómi Reykjavíkur
þann 9. ágúst 1976.
Seölabanki íslands hefur staö-
fest aö af bankans hálfu sé litið á
bréf hans frá 9. ágúst 1976 til
Sakadóms Reykjavíkur sem kæru.
Bankinn heldur fram að við
könnun á ofangreindum tékka-
reikningum hafi komið í Ijós að
reikningshafar hafi notað þá aö
verulegu leyti til þess að stofna til
og viöhalda umfangsmikilli og
flókinni tékkakeðju. Með tékka-
keðju eða keöjusölu á tékkum sé
Hrafn Bragason umboðsdómari við gögn málsins í g»r.
Ljósm. Mbl.: Kristinn.
Ávísanamálið:
hegnt þessum reikningshöfum
með töku vanskilavaxta og lokun
reikninga þeirra sem töldust hafa
brotið gegn reglum bankanna um
meðferð tékka. Fyrir lá aö það
höfðu flestir þeirra gert.
Vegna eölis og umfangs rann-
sóknarinnar þótti á þessu stigi rétt
að senda málið til Ríkissaksóknara
sbr. 74. gr. 1. nr. 74/1974 um
meðferð opinberra mála og óska
eftir umsögn hans um hvort
rannsókninni skyldi fram haldið og
þá hvaða stefnu skyldi taka um
áframhaldandi rannsókn. Ríkis-
saksóknari svaraði málaleitan
minni upp úr áramótunum
1976/77. Gerði hann kröfu til að
rannsókninni yrði fram haldið, en
féllst ekki á að hún yrði takmörkuð
frekar en þegar hafði verið gert.
56 menn yfirheyröir
Að þessu svari fengnu var þegar
tekið til við að marka rannsókninni
farveg. Síðan hefur rannsóknin
Rannsóknin beindist nær eingöngu að
meintri keð jutékkastarf semi kærðra
— og fyrirgreiðslu sem þeir nutu hjá viðskiptabönkum sínum
Sakadóms Reykjavíkur var upphaf
rannsóknar þessarar það, aö
snemma ársins 1976 bárust dóm-
inum kærur vegna innstæöulausra
tékka sem útgefnir voru af tveimur
aöilum hér í borg. Á svipuðum tíma
voru reikningsyfirlit og tékkar
fyrirtækis í Reykjavík skoðuð
vegna rannsóknar annars máls.
Vegna upplýsinga sem fram komu
viö rannsókn vegna þeirra kæra er
aö framan getur og viö athugun á
framangreindu reikningsyfirliti og
tékkum þessa fyrirtækis, vöknuöu
grunsemdir um aö hér væri um
svokallaða kveðjutékkastarfsemi
aö ræöa. Seðlabanki íslands bauð
aöstoö viö rannsóknina og var hún
þegin. Að höfðu samráði við
Seðlabanka íslands var saminn
listi yfir reikningshafa, sem taldir
voru þessu tengdir og þann 25.
átt viö aö greindir reikningshafar
hafi selt tékka á bankareikninga
sína í öörum banka, enda þótti
innstæöa væri ekki fyrir hendi, en
síðan séð um, í flestum tilvikum,
áður en tékkar komu fram í
reikningsbanka, aö búiö væri að
leggja inn á reikningana og þá, aö
því er virðist, með öðrum tékka
eða tékkum sem eins hafi verið
ástatt um og þá fyrri. Reiknings-
hafarnir hafi síðan viðhaldið tékka-
keðjunni og á þennan hátt skaðað
sér ótrúlega mikið fé sem þeir hafi
ekkert átt í. Þetta megi Ijóslega sjá
á töluvuútskriftum tékkareikning-
anna. Fullyrðir bankinn að víxilvið-
skipti með tékka, með notkun
tveggja eða fleiri reikninga, hafi
verið skipulögð til að ná með
blekkingum fé úr bönkunum. Vísa
þeir í því sambandi m.a. til 4. gr.
tékkalaga frá 1933 og ákvseða
hegningarlaga sem til þessa hefur
verið beitt við tékkamisferli.
90.000 tékkahreyfingar
Upphaflega beindist rannsóknin
aö 26 tékkareikningum 15 aöila.
Tveir menn að auki höfðu farið
með suma þessara reikninga, þótt
þeir kæmu ekki fram sem útgef-
endur. Frumyfirheyrslum var lokið
í byrjun október 1976. Eftir þær
var sýnt að kanna þyrfti mun fleiri
reikninga. í framhaldi af því voru
fyrri hluta vetrar 1976/77 kannaöir
um 58 reikningar og þar af teknir
til nánari vinnslu um 44 reikningar.
20 menn voru skrifaðir fyrir
þessum reikningum. Til nánari
vinnslu fóru reikningar 17 manna.
Könnunin náði yfir tímabilið frá 1.
janúar 1974 til 1. júní 1976.
Upplýsingar af tékkunum voru
ritaðar niður á þar til gerö
eyöublöö í Seðlabanka íslands og
síðan tölvufæröar í Reiknistofu
bankanna. I heildartölvulistum
koma fyrir um 90.000 tékkahreyf-
ingar en þá er átt við útgáfu tékka,
framsal og bókun. Unnir tékkar
eru um 30.000. Verkið hefur vaxið
nær því um helming eftir að ég tók
við því, en í fyrri vinnslu voru um
16.000 tékkar. Upphæö tékka í
rannsókninni losar þrjá milljarða.
Hér taldar upplýsingar segja sína
sögu um umfang þessarar rann-
sóknar en ekkert um annað.
Um áramótin 1976/77, að lok-
inni vinnslu Seölabanka íslands og
bréfaskiptum við viðskiptabanka
óg sparisjóði um viðskipti þeirra
og viðkomandi reikningshafa, var
Ijóst að peningastofnanirnar höfðu
nær eingöngu beinst að meintri
keöjutékkastarfsemi kæröra or því
hverrar fyrirgreiöslu þeir nutu hjá
viðskiptabönkum sínum um
hlaupareiknings- og ávísanareikn-
ingsviðskipti. Gengiö hefur verið
eftir nákvæmri skilagrein um þessi
viðskipti hjá viöskiptabönkunum,
t.d. hvaöa yfirdráttarheimildir þeir
hafa haft og tryggingar fyrir þeim.
Þá hefur verið aflað gagna um
hvernig viöskiptunum lauk og
hvort viðskiptamaður skuldar
bankanum enn vegna þessara
viðskipta, beint eöa óbeint. Þá
hefur verið gert yfirlit un greidda
vexti af hlaupareikningum, bæði
um vexti af skriflegum heimildum
og dráttarvexti.
Mesta verkið hefur þó verið að
vinna úr allri tékkaveltu kæröra þá
Framhald á bls. 27
*
Arsfundur Rannsóknaráðs:
Fluttu erindi um gildi hag-
nýtra rannsókna á íslandi
ARSFUNDUR Rannsóknaráðs ríkis-
ins var haldinn í Hóskólabíói í gær
og er þetta fyrsti fundur ráðsins af
þessum toga. Að sögn Steingríms
Hermannssonar, framkvæmda-
stjóra Rannsóknaráðs, var hér um
aö ræða eins konar kynningarfund
par sem fólki var gefinn kostur á að
kynnast nokkuð Því starfi sem
unnið er á vegum Rannsóknaráðs
og voru á fundinum fluttir fyrirlestr-
ar til aö gefa nokkra mynd af Því
hvaða gildi rannsóknir hafa í Þágu
atvinnuveganna og Þjóðlífs.
Vilhjálmur Hjálmarsson mennta-
málaráðherra, formaður Rannsókna-
ráðs, setti fundinn í upphafi, en til
hans haföi verið boðið starfsmönnum
rannsóknastofnana, ráðuneyta og
fulltrúum frá ýmsum greinum at-
vinnuveganna. Að loknu ávarpi
ráöherra voru flutt 6 erindi og fjallaði
híð fyrsta um starfsemi Rannsókna-
ráðs ríkisins sem Steingrímur Her-
mannsson flutti. Greindi hann frá
helztu þáttum í starfsemi ráösins sem
hann sagði, skiptst í þrjá megin-
fiokka: Efllngu raunvísinda, Vvýtingu
náttúruauðæfa, erlent samstarf.
Erlent samstarf sagöi Steingrímur aö
væri aöallega varðandi leyfisveitingar
og eftirlit með erlendum vísinda-
mönnum sem störfuðu hér á landi,
um athuganir á nýtingu auöæfa
landsins gat hann þess að fyrrum
heföi þaö verið umfangsmikill þáttur
í starfsemi ráðsins, en heföu farið
minnkandi m.a. vegna þess að aðrar
stofnanir hefðu aukið umsvif sín á því
sviði og nauðsynlegra var talið að
beina starfinu sem mest að eflingu
raunvísinda almennt. Þessir þættir
eru einkum athugaöir: Skipulag,
aðstaöa, upplýsingaþjónusta, kynn-
ing, vanrækt rannsóknasvið, fjár-
magn til rannsókna og langtímaáætl-
un. Steingrímur Hermannsson gat
þess aö upplýsingaþjónustu yröi
komiö á fót í haust. Um fjármagn
sem veitt væri til vísinda sagði hann
aö það heföi aukizt úr 05% af
þjóðarframleiðslu árið 1973 í 0,77%
árið 1975 og væri það um helmingur
þess sem talið væri nauðsynlegt hjá
nágrannalöndum. Steingrímur gerði
einkum að umtalsefni langtímaáætl-
un, sem Rannsóknaráð hefur nýlega
gefið út. Sagöi hann markmið hennar
vera þaö aö efla rannsóknastarfsemi
í þágu atvinnuveganna meö því aö
tengja rannsóknastarfsemina þörfum
atvinnulífs og þróun atvinnulífs eins
og hún er talin verða á næstu árum.
Páll Theódórsson eðlisfræöingur,
forstööumaður Eðlisfræðistofunnar
Raunvísindadeildar Háskólans,
ræddi um þróun og smíði rafeinda-
tækja á íslandi. Fjallaði hann um
möguleika rafeindaiðnaðar á íslandi
og sagöi aö árlegt verömæti inn-
fluttra rafeindatækja næmi 3—5
milljöröum króna. Vegna hinnar
miklu vinnu er framundan væri við
endurhönnun eldri tækja og hönnun
nýrra biði rafeindatæknin uppá
einstakt tækifæri til aö hefja tölu-
verðan rafeindaiðnað hérlendis. „Við
getum og eigum að taka virkan þátt
í hönnun og smíði ýmissa þeirra
rafeindatækja sem hér verða notuð
á komandi árum og ef vel tekst til
getur töluveröur útflutningur sh'kra
tækje fylgt í kjölfarið“. Með erindi
sínu sýndi Páll myndir og teikningar
og lét hann þess getið að fyrir um
150 milljónir króna mætti koma upp
myndarlegu rafeindafyrirtæki sem
leyst gæti þýðingarmikil verkefni og
skilað arði á við bezta fiskibát.
Ingvi Þorsteinsson magister hjá
Rannsóknarstofnun landbúnaðarins
ræddi um rannsóknir á ástandi og
beitarþoli íslenzkra gróðurlenda.
Rakti hann hvernig stærö gróður-
lendis hefði breytzt með búsetu
landsmanna og sagöi að með nýjum
gervitunglamyndum mætti gjöggt sjá
hvernig gróðurfari væri háttaö hér-
lendis og rannsóknir gæfu töluvert
dökka mynd af gróðurlendi íslands.
Sagði Ingvi að ofbeit væri upn að
ræða í heild og um leið ætti sér stað
fjölgun búfjár, og einu leiðina til aö
endurheimta glötuð landgæði væri
að draga úr sókn í beitilönd þar til
þau næöu að nýju fullri afkastagetu.
Dr. Ásbjörn Einarsson hjá
Rannsóknastofnun iðnaðarins ræddi
um iðntækjaþjónustu. Sagöi hann
hahna einkum vera fólgna í ýmis
konar aöstoö við fyrirtæki á sviði
þróunar vörutegunda, og fram-
leiðsluaðferöa, almennri tækniþjón-
ustu, tilraunum, prófunum, upplýs-
ingarleit og margvíslegri fræöslu-
starfsemi. Ræddi hann nánar um
helztu flokka þessarar þjónustu og
síðan greindi hann frá tveimur
verkefnum sem mikið hefði veriö
unnið að á síöustu árum skipasmíöa-
verkefni er miðaði að því að auka
framleiðni fyrirtækja í skipasmíöum
með nýrri tækni og hitt verkefnið var
verkþjálfun í málmsuöu sem yfir 250
málmiðnðarmenn hefðu sótt.
Freyr Þórarinsson ræddi jarðhita-
rannsóknir á lághitasvæðum. Kom
fram í máli hans að um 60%
landsmanna njóta nú húshitunar með
jarðvarma og sennilegt væri að í
framtíðinni geti um 80% þjóöarinnar
notið hennar. Sagði Freyr að mikil-
vægi rannsókna ykist með aukinni
jarðhitanýtingu, búið væri að virkja
mörg aðgengilegustu jarðhitasvæðin
og nýrri verkefni væru jafnan flóknari
og krefðust ýtarlegri rannsókna. í lok
erindis síns sagði Freyr Þórarinsson
að arðsemi slíkra rannsókna væri
aðalatriði, að væri erfitt að reikna
hana í krónum en þjóðhagsleg
hagkvæmni jaröhitanotkunar væri sá
mælikvaröi sem horft skyldi á.
Jakob Jakobsson fiskifræöingur
hjá Hafrannsóknastofnun talaöi um
aðferðir til aö meta stærð fiskistofna.
Eru það einkum þrjár aðferðir sem
notaöar eru: merkingar, aldursgrein-
ing, þ.e. afli í hver'jum árangri mældur
eða mæling með bergmálsdýptarmli.
Jakób sagðist óttast aö engir
útreikningar, hversu nákvæmir sem
þeir kynnu að verða, muni breyta
þeirri staðreynd að hér eftir sem
hingað til yrðu þeir margir Tómasarn-
ir á okkar dögum ekki síður en á
dögum Krists sem ekki létu segjast
fyrr en allir fiskar, jafnt merktir sem
ómerktir væru á landi komnir.
Sigmundur Guðbjarnason prófess-
or formaður framkvæmdanefndar
Rannsóknaráðs, sleit fundinum, en í
fundarhléi voru bornar fram veitingar
sem gerðar voru úr íslenzkum
afurðum; mysa með ýmsum bætiefn-
um, kolmunnaharöfiskur, kúfiska-
kæfa á saltkexi og gulllaxboilur.