Morgunblaðið - 27.05.1978, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. MAÍ 1978
11
Dalur— dollar—$—mark

Ameríku, voru slegnir þar að
sjálfsögðu í milljónatali af
Spánverjum er þeir komust yfir
silfur Inkanna og Aztekanna. í
Suður-Ameríku eru peningar af
þessari stærð kallaðir peso, í
Frakklandi écu og á Ítalíu og
Spáni scudo. Á Englandi hafa
menn kallað þá crown.
Á Þýzkalandi notuðu menn
dali til ársins 1871 er markið var
tekið upp.
Margir safnarar um allan
heim hafa iagt sig eftir því að
safna peningum af þessari
stærð og á Myntsýningunni í
Bogasalnum sem haldin var
1972 var ágætt safn peninga af
sömu stærð og dalurinn, bæði
dollarar og þýzkir dalir. Mættu
fleiri safnarar taka upp svona
söfnun.
Nokkrar skýringar eru til á
dollaramerkinu ameríska $ eða
hvernig það er til komið. Ein
þeirra er sú, að það eigi að tákna
að verðmæti peningsins sé hið
sama og 8 reales og finnst mér
sú skýning afar sennileg enda
var dollarinn hafður af sömu
stærð og sú mynt, eins og að
ofan greinir og það ekki að
ástæðulausu því á 18. öldinni
voru þessir 8 reales notaðir sem
gangmynt., með annarri mynt, í
Ameríku allri, og hafði svo verið
Danskur eins
marks pen-
ingur sem
Kristján 4. lét
slá.
Jóakimsdalur frá 1526 og enskur crown peningur frá 1551
Þessi fallegi silfurdalur er sleginn árid 1642 í Augsburg af Ferdinand 3. keisara.
Heyrst hefir, að samfara
myntbreytingunni fyrirhuguðu
hjá Seðlabankanum, verði tekið
upp nýtt heiti á myntinni og hún
verði látin heita annað hvort
dalur eða mark.
Dalurinn er ekki ný mynt-
eining. Fyrstu dalirnir eru
kenndir við Jóakimsdalina svo-
kölluðu sem fyrst voru slegnir í
Bæheimi í Þýzkalandi árið 1518.
Svo var mál með vexti, að það
höfðu fundist afar góðar gull- og
silfurnámur þar um slóðir seint
á fimmtándu öldinni. Jóakims-
dalurinn var sleginn úr góðu
silfri, sem grafið var úr námum
í Bæheimi. Var þetta, á þeirra
tíma mælikvarða, afar stór
peningur og markaði þáttaskil í
stærð peninga. Breiddist þessi
myntstærð út um allt Þýzkaland
og síðar smám saman um allan
heim. Eru til ótal afbrigði af
dölunum þýzku og það hafa
áreiðanlega verið svona
peningar, sem þýzku Hansa-
kaupmennirnir notuðu hér á
landi í viðskiptum. Gæti vel
verið að einhverjir þeirra væru
til enn. Allavega hefi ég séð
einn, á safninu að Skógum.
Dalir urðu þekkt mynteining
á Norðurlöndum og Spánverjar
notuðu þessa myntstærð fyrir
mynt sem þeir kölluðu 8 reales.
Þessir 8 reales, eða „pieces of
eight“, þekkja menn úr sjó-
ræningjasögum og myndumm. 8
reales gengu líka undir nafninu
pjastrar. Það er þessi mynt-
eining, sem er fyrirmyndin að
ameríska dollarnum. Orðið doll-
ar er afbökun á þýzka orðinu
taler eða thaler, sem þýðir
dalur. Pjastrarnir gengu víða í
í meir en 200 ár. Fyrstu doliarar
ameríska sambandslýðveldisins,
Bandaríkjanna, komu ekki fyrr
en með lögum frá bandaríska
þinginu 1792.
Orðið mark miðar við
ákveðinn þunga. Mörk sem
peningar voru fyrst slegin á
Norður-Þýzkalandi og á Norður-
löndunum á 16. öld. Bæði þýzku
ríkin nota nú mörk. Mörk sem
þungaeining hefir þekkst hér á
landi frá landnámstíð og er enn
í dag notuð t.d. þegar nýfædd
börn eru vegin.
Þegar Seðlabankinn ætlar nú
aö taká upp nýjar mynteiningar
og kannski ný heiti á þeim væri
rétt að hafa að því nokkurn
undirbúning. Mér dettur í hug,
að sem stendur er ein íslenzk
króna sem næst því að vera jöfn
einu japönsku yeni. Ef mynt-
breytingin á að verða til þess að
verðbólguhugsunarhátturinn
hverfi, og það má hann gjarnan
bölvaður, er ekki þá einmitt
núna tækifærið til að æfa sig
meðan svona falla saman krón-
an og yenið? Er ekki rétt að æfa
sig í ein 2 ár og sjá hvernig
gengur aö halda hér í verðbólg-
una miðað við Japani? Ef það
gengur vel, nú þá er kannski
ekki ástæða til að breyta um
mynt, en ef gengur illa, verðum
við þá ekki að taka þriðja núllið
aftan af?
eftir RAGNAR
BORG
Karl 3. Spánarkonungur lét slá
pennan pening. Takið eftir að
talan 8 er hægra megin viö
skjaldarmerkið.
Margar tegundir af Barock sófasettum, mismunandi mikiö útskorin.
Skoöiö okkar fjölbreytta úrval
af því bezta á heimsmarkaðnum.
Lítið í gluggana
sjón er sögu ríkari.
Grensásvegi 12, sími 32035.