Morgunblaðið - 10.06.1978, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. JUNI 1978
39
UmHORF
Umsjón. TRVGGVI GUNNARSSON OG ANDERS HANSEN.
Ungur sósíalisti sagði við
mig fyrir skömmu, að Kúba
væri eitt af hinum frjálsu
ríkjum heimsins. Þar væri
hægt að stunda menntun í
háskóla, með miklum ágæt-
um, þar sem hinir sósíalísku
stjórnendur litu slíkt
jákvæðum augum og hvettu
menn til gagnrýninnar
hugsunar, eins og vera bæri.
Það virðist ansi útbreiddur
misskilningur manna á með-
al að ástandið á Kúbu sé eins
og hér að ofan er lýst.
Sósialistar vitna gjarnan til
þeirrar uppbyggingar sem
fram hafi farið þarna til
merkis um yfirburði sósíal-
ísks þjóðfélags og heilu
krossferðirnar eru farnar til
þess að verða vitni að krafta-
verkunum, sem manni skilst,
að eigi sér stað þar dag hvern
undir handarjaðri félaga
Castrós. Skemmst er að
minnast ferða af þessu tagi,
sem Islendingar hafa farið og
fengið hafa dágott rúm í
umfjöllun íslenskra blaða.
Svona til þess að staðfesta
formlega aðdáunina hafa
nokkrir einstaklingar tekið
sig til og stofnað „Kúbanskt
íslenskt vináttufélag“ og
verður að vona að sú vinátta
sé sem einlægust. í ljósi þess
sem raunverulega hefur ver-
ið að gerast á Kúbu i tíð
alræðisstjórnar Castrós,
finnst undirrituðum að held-
ur séu þeir íslendingar lítt
vandlátir að vinum, sem
velja til lags við sig þá menn,
er traðka á réttindum ann-
arra bæði heima hjá sér og
að heiman.
Ekki sósíalísk
í upphafi
Sósíalísk stjórn hefur
brátt verið við lýði á Kúbu í
tuttugu ár. Bylting undir
forystu Castrós var gerð árið
1959 og einræðisherranum
Batista steypt af stóli. Ljóst
er, að í upphafi var sósíal-
ismi alls ekki yfirlýst stefna
byltingarmanna, þó svo að
eflaust hafi marxistar verið
á meðal þeirra. En í áranna
rás breyttist eðli byltingar-
innar og 1. maí árið 1961
lýstu stjórnvöld því yfir að
ætlunin væri að koma á
sósíalisma á Kúbu. Ekki er
það hugmynd mín að rekja
nákvæmlega þjóðfélags-
þróunina í landinu á þeim
tíma sem nú er um liðinn,
heldur aðeins tæpa á nokkr-
um atriðum.
Jóhann Páll Arnason segir
í bók sinni „Þættir úr sögu
sósialismans", að í upphafi
hafi kúbanir fylgt nákvæm-
lega áætlunarkerfi Austur
Evrópuríkjanna, en eftir
1963 hafi þeir lagt meiri
áherslu á landbúnað. Stefn-
una í efnahagsmálum, nefnir
Jóhann Páll þó „reikula".
Úrkynjun
og kynbætur
Hlutverk kommúnista-
flokksins sjálfs í þjóðfélags-
þróuninni á Kúbu er nokkuð
sérstakt, miðað við önnur
kommúnísk ríki. Castró hef-
ur ætíð viljað hafa skipulag
flokksins losaralegt og að
sögn reynt að koma í veg
fyrir að hann myndaði sjálf-
stæða stofnun. Þetta segir
Jóhann Páll Árnason, að sé
táknrænt fyrir hugmyndir
Kúbumanna, þar sem „þeir
vilja berjast gegn úrkynjun
hins sósíalíska þjóðfélags",
eins og hann orðar það.
Þetta úrkynjunartal, sem
er vinsælt mjög meðal sósíal-
ista hefur alla tíð minnt mig
á þýsku nasistabelgina, sem
einnig höfðu mörg orð um að
þjóðfélagið væri úrkynjað.
Og eftirtektarvert er að bæði
nasistar og sósíalistar hafa
beitt sömu aðferðum í
viðleitni sinni við að kyn-
bæta þjóðfélagið, nefnilega
fangelsunum pólitískra and-
stæðinga sinna.
Tiltölulega
flestir póli-
tískir fangar
Castró viðurkenndi fyrir
skömmu í viðtali við banda-
riskt blað að á Kúbu væru
um það bil tuttugu þúsund
pólitískir fangar. Hlutfalls-
lega eru hvergi í heiminum
jafn margir pólitískir fangar
og á Kúbu.
Raunar hefur það alla tíð
verið afar erfitt að meta
hversu margir pólitískir
fangar væru á Kúbu.
Amnesty International hafði
giskað á fimm þúsund en í
ljósi yfirlýsinga Castrós er
ljóst, að sú tala er of lág.
Kúba er lokað land og alþjóð-
legar stofnanir sem hafa með
höndum rannsóknir á
ástandi mannréttindamála í
heiminum, hafa ekki fengið
leyfi til að starfa á Kúbu.
Einu upplýsingarnar sem
fengist hafa, koma frá fyrr-
Fidel Castro skoðar drápstæki af nýjustu gerð ásamt viríi
sínum. Boumediene, forseta Alsír. Að sögn Castros sjálfs sitja
um 20 þúsund manns í fangeisum á Kúbu af stjórnmáialegum
ástæðum. Margir þeirra sæta kerfisbundnum pyntingum
daglega.
Einar K. Guðfinnsson:
Pyntingar í
fangelsum
Castros á
manni í nýlegri grein í „The
Times“. Það er Huber Matös,
sem var einn af hershöfð-
ingjum Castros og einlægur
fylgismaður. Þegar hann að
lokinni byltingunni skrifaði
Castro bréf þar sem hann
sagði af sér störfum og
gagnrýndi um leið stjórnar-
hættina, lét einræðisherrann
handtaka hann og varpa
honum í fangelsi að loknum
skríparéttarhöldum að hætti
Kremlverja. Síðan hefur
Matos lifað við hinar hræði-
legustu aðstæður. Bernard
Levin segir í grein sinni að
honum hafi tekist að smygla
út bréfi árið 1975, þar sem
hann sagði: „Þó að ég haldi
andlegum þrótti mínum, er
ekki hægt að segja að líkam-
legt ástand mitt sé á sama
hátt gott. Eg er orðinn
gamall og sjúkur. Ég er eins
og skugginn af þeim manni
sem var varpað í fangelsi í
október árið 1959. Ég er aö
missa hárið og það sem enn
er eftir er hærugrátt. Andlit
mitt er markað djúpum
hrukkum. Hinar þykku auga-
brýr sem ég hafði hafa horfið
gjörsamlega. Þó ég sé
einungis 56 ára er ég í útliti
eins og öldungur. Á síðustu
mánuðum hefur vinstri
handleggur minn orði
máttlaus... þetta er ólækn-
andi.“
„Byltingin
etur börnin sín“
Að lokinni þessari frásögn
kemur manni í hug spakmæl-
ið: byltingin étur börnin sín.
Það á vel við um ástand mála
Kúbu eru daglegt brauð
verandi kúbönskum föngum,
sem einhverra hluta vegna
hafa komist úr landi. Samtök
Ameríkuríkja sendu frá sér
greinargerð um ástand
mannréttindamála á Kúbu,
og þær frásagnir sem hér
fara á eftir byggjast á henni.
„Steve Biko
már á hverj-
um degi
I skýrslunni er meðal
annars að finna lýsingu á
einangrunarklefa fyrir póli-
tíska kvenfanga: „í klefanum
er ekkert ljós og nær ekkert
vatn að finna. Fangarnir eru
hafðir naktir og í klefanum
er rými afar takmarkað. Þess
er gætt að þeim sé færður
matur á mismunandi tíma,
svo þeir missi allt tímaskyn.
Þeir fá hvorki heimsóknir né
bréf.“
Flestum er líklega í fersku
minni sá hrottaskapur, sem
frelsishetjan Steve Biko, var
beittur af fangelsisyfirvöld-
um i Suður Afríku. En slíkt
framferði viðgengst ekki
einungis í landi Vorsters. I
fangabúðum félaga Castrós á
Kúbu er þetta daglegt brauð.
Frásögn konu nokkurrar sem
haldið var í fangelsi af
pólitískum ástæðum lýsir vel
aðbúnaðinum:
„í október árið 1969 átti
einn fanganna afmæli", hóf
hún frásögn sína. „Við vild-
um gera henni og okkur
dagamun með því að syngja
og dansa fyrir hana. Fangels-
isverðirnir ruddust þá
skyndilega inn í klefann til
okkar. Þeir brutu hvað sem á
vegi þeirra varð og börðu
okkur með prikum og svip-
um. Þrjár konur og fjóra
menn úr hópi fangelsisvarð-
anna sá ég fleygja einni
konunni í gólfið og þegar ég
reyndi að hjálpa henni börðu
þau mig með staf þrisvar
sinnum í bakið, svo hrotta-
Einar K. Guðfinnsson.
lega að ég ber þess ennþá
merki. Þegar barsmíðunum
var loksins hætt voru þó
nokkrir fanganna handleggs-
brotnir, einn þurfti að sauma
með 14 sporum vegna þess að
hann hafði fengið gat á
höfuðið, þrír fangar voru
rifbeinsbrotnir og allir höfðu
fengið einhvers konar sár af
völdum barsmíðanna." Og
konan endaði frásögn sína
þannig. „Allar þær konur
sem enn eru í nauðungarbúð-
unum búa við hin verstú
skilyrði, án fata eða læknis-
hjálpar og fá hvorki bréf né
heimsóknir."
Morandi af
músum og skor-
kvikindum
Til frekari lýsingar á að-
búnaðinum má vitna til
lýsingar fanga eins í
kúbönsku fangelsi: „Klefinn
sem ég var í, var tuttugu
fermetrar. Síðustu sex ár
hafa að jafnaði verið í honum
sjö til sextán menn, núna eru
þeir sjö. Algjört myrkur er í
klefanum. Segldúkur var
strengdur fyrir. gluggana til
þess að engin birta kæmist
inn, en nú er búið að koma
þar fyrir járnplötum. Mönn-
um er einungis leyft að koma
út undir bert loft þrisvar
sinnum í viku, tvær klukku-
stundir í senn. Fangelsin eru
morandi í rottum, músum og
allskonar skorkvikindum."
Og lokaorð þessa fanga i
skýrslunni voru:„Fangarnir
skýra frá því að aðstæður
fari sífellt versnandi."
Þegnarnir
meðhöndlaðir
sem skepnur
Það er augljóst mál að
stjórnvöld, sem meðhöndla
fanga á jafn ógeðslegan hátt
og hér hefur verið lýst með
dæmum, eru lítt vönd að
meðulum við þá þegna sína,
sem eru utan fangelsismúr-
anna. Að sjálfsögðu ríkir
ritskoðun á talað mál og
skrifað, réttur einstaklings-
ins er fótum troðinn og
hugmyndafræði marxismans
er troðið í skólabörn. Trúar-
hópar fá ekki að starfa,
rithöfundar eru miskunn-
arlaust látnir finna til te-
vatnsins ef þeir skrifa eitt-
hvað sem stjórnvöldum er á
móti skapi, andkommúnistar
eru meðhöndlaðir eins og
skepnur og jafnvel komm-
únistar sem ekki falla stjórn-
völdum í geð fá að finna fyrir
því.
Eins og
skugginn af
sjálfum mér
Hinn þekkti dálkahöfund-
ur Bernard Levin tekur
einmitt dæmi af slíkum

á Kúbu, sem og flestum
einræðisríkjum.
Fréttir hafa síðan borist
um að heilsu Hubert Matos
hafi enn hrakað. Hann hefur
misst allar tennurnar og er
nú nánast orðinn blindur. Og
Matos er einungis eitt dæma
um tuttugu þúsund einstakl-
inga sem þjást nú í kúbönsk-
um Gestapó búðum, vegna
þess að þeim hefur orðið á sú
hræðilega synd að hugsa
öðruvísi en stjórnendur
landsins.
Þess er ennfremur vert að
minnast að á því skeiði, sem
Castró hefur haft alræðis-
vald á Kúbu, og það er nú
brátt að fylla tvo tugi ára,
hefur hann aldrei nokkurn
tíma náðað pólitískan fanga.
Og meðal allra þeirra
alræðisherra sem eru við
völd i heiminum eru ekki
margir sem geta „státað“ af
því. Jafnvel Franco og grísku
hershöfðingjarnir riáðuðu
pólitíska fanga. Tító náðaði
nokkra pólitíska fanga ný-
lega og Pinochet fanturinn í
Chile sleppti lausum pólitísk-
um föngum ekki alls fyrir
löngu.
„Hvers vegna
er þetta ekki
opinberað“
Þegar kúbanskir stjórnar-
hættir eru skoðaðir í ljósi
þessara staðreynda um
ástand mannréttindamála á
Kúbu, reynist næsta erfitt að
taka undir orð sósíalistans,
sem ég vitnaði til i upphafi
greinarinnar, er sagði að
Kúba væri „frjálst land“.
Ástæðan fyrir því að alltof
margir virðast álíta að svo
sé, er líklegast sú að neyðar-
óp þeirra þúsunda, sem
þjáðst hafa í þrælabúðum
þarlendra stjórnvalda, hafa
ekki náð eyrum þeirra sem
FmmhaW á bls. 27