Morgunblaðið - 10.06.1978, Blaðsíða 18

Morgunblaðið - 10.06.1978, Blaðsíða 18
18 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. JÚNÍ 1978 Er hœttulegt að geyma frimerki íplastumbúðum? Á síðastliðnum vetri var nokkuð rætt um þetta efni á fundi í Félagi frímerkjasafn- ara í Reykjavík. Einn félags- manna lýsti þar slæmri reynslu sinni af geymsiu fyrstadagsumslaga í plast- albúmum, þar sem frímerkin höfðu festst við plastið og eyðilagzt. I þessum umræðum kom fram, að allmikið hefur verið ritað um þetta efni í erlend frímerkjablöð undan- farin ár, enda reynsla erlendra safnara sízt betri en okkar hér heima. Menn voru sammála um • það á fundinum, að þörf væri að kynna sér rannsóknir og niðurstöður þær, sem fengjust erlendis um ýmis plastefni, og koma þessu á framfæri við íslenzka frímerkjasafnara. Varð þetta til þess, að einn fundarmanna, Björgúlfur Lúð- víksson verzlunarmaður, tók að kynna sér málið nánar. Hefur hann nú sent frímerkjaþætti Mbl. ágæta grein, og er sjálf- sagt að birta hana hér óbreytta, enda geri ég ráð fyrir, að margir lesenda þáttarins hafi átt við þetta vandamál að stríða í einhverri mynd. Björg- úlfur skrifar á þessa leið: „Margir frímerkjasafnarar bera ugg í brjósti vegna varðveizlu frímerkja í svo- nefndum glærum, þ.e. gegnsæj- um blöðum eða umbúðum úr plasti. Hefur af þessum sökum spunnizt allmikil umræða um þessi mál, bæði hérlendis og erlendis. Hafa margir safnar- ar, þó einkum af eldri kynslóð- inni, orðið fyrir töluverðu tjóni, þar sem sumar glærur gefa frá sér litarefni, gult eða rauðleitt, sem festist í merkj- um og umslögum. Þessi litun tekur töluverðan tíma, þ.e.a.s. nokkur ár, að því er bezt er vitað. Fullyrða má einnig, að flestar glærur séu skaðlausar og tjónvaldarnir séu undan- tekning frá reglunni, en það er þó jafnslæmt fyrir þá, sem fyrir tjóni verða. Efni það, sem yfirleitt er notað í glærurnar, er „polyvyn- ilchloride" og inniheldur oftast mýkingarefni til að gera þær þjálli í notkun. Sé of mikið af þessu mýkingarefni (PCB: Polychlorierte Bi-Phenyle) í plastinu, þ.e. fyrir ofan hættu- mörk, er við getum nefnt svo, þá veldur þetta litun á umslög- um og frímerkjum á löngum tíma. Þetta má með vissu fullyrða og hefur enda verið vísindalega staðfest. Ég gat þess, að það væru einkum eldri safnarar, er fyrir þessu hefðu orðið, þar sem notkun þessa mýkingarefnis hefur farið mjþg minnkandi á síðari árum. Sumar þjóðir hafa gengið svo langt að banna notkun þess með öllu, einkum í umbúðum matvæla, þar sem það getur haft eituráhrif, og við vinnslu þess í opnum kerfum getur það orðið krabba- meinsvaldur. Algengast mun því að. nota frenvur „polyeth- ylene“ 'í matvaélatlmbúðir, én það inniheldur lítið eða jafnvel ekkert að PCB. Einnig skal þess getið, að sé plastefnið unnið úr celluloseacetate, er það algjör- lega skaðlaust. Mörgum safnara hefur reynzt erfitt að losna við litarefni úr merkjum og um- slögum. Þó hef ég heyrt getið um einn þýzkan safnara, sem baðar merki sín vandlega í hreinsuðu bensíni með góðum árangri. Sel ég þetta þó ekki dýrara en keypt var, þar sem ég hef hvergi séð þetta staðfest af opinberum aðilum. Margir safnarar álíta, að sumar glærur geti valdið öðr- um skemmdum, t.d. að lím leysist upp, prentlitir merkj- anna festist á glærunni, gyll- ingarefni verði að mylsnu og jafnvel, að glæran geti valdið myglu. Þetta mun ástæðulaus grunur. Almennt munu sér- hæfðir menn á þessu sviði telja orsakir ofangreindra skemmda ranga meðferð og notkun á glærunum, en ekki efnið sjálft. Má þar aðallega nefna rangt Frlmerki eftir JÓN AÐAL- STEEV JÓNSSON rakastig. Er það þá annaðhvort of hátt í herbergi því, sem merkin eru geymd í, eða svo hafi verið í merkjunum og umslögunum sjálfum, áður en þeim var komið fyrir í glærun- um. Einnig verður að varast loftleysi, þar sem blöðum eða bókum er raðað of þétt saman — eða jafnvel þrýst saman. Bezt mun vera að geyma blöð og bækur, sem í eru frímerki, í lóðréttri stöðu og ekki svo þétt, að loft nái ekki að leika þar um. Einnig er sjálfsagt að opna frímerkjabækur annað veifið til að viðra þær, jafnvel þó að áhugi sé farinn að dofna fyrir innihaldi þeirra! Ágætur safnari hér í borg leggur aldrei svo frímerki eða umslög í glærur, að hann setji ekki áður snyrtileg smágöt á glæruna, svo að loft leiki betur um innihaldið. Verður þetta í raun að teljast sjálfsagt öryggisat- riði. Ekki er eins erfitt fyrir venjulega safnara að forðast þetta mýkingarefni og margur gæti haldið. I þýzka frímerkja- tímaritinu Michel Rundschau no. 11/1977 er gefið ágætt ráð í þessu sambandi. Tel ég þar vera á ferðinni aðila, sem treysta má í hvívetna. Ef plastglæra er stinn og stöm og brakar í henni og brestur, þegar reynt er að beygla hana eða brjóta saman, á að vera skaðlaust að nota hana. Sé hún hins vegar lin og „voðfelld“, svo að ekkert hljóð heyrist við snertingu, veldur hún tjóni fyrr eða síðar. Eftir því sem ég bezt veit, munu flestar glærur, sem frímerkjasöfnurum standa til boða í dag, vera algjörlega skaðlausar. „Hawid“-glærurn- ar, sem flestir kannast við og „Leuchturm" og fleiri fyrirtæki nota, hafa fengið jákvæðar niðurstöður eftir opinbera rannsókn í Þýzkalandi. Sama mun gegna með „Visir“ í Svíþjóð. „Verbiss" liggur undir grun, en er í rannsókn, og munu niðurstöður vera vænt- anlegar. Þettamál hefur einnig ko'míð til kásta sáenska „um- boðsmannsins", sem er eins konar „kvörtunarmálaráð- • herra" og opinber embættis- maður meðal Svía. Ekki eru enn komnar niðurstöður frá honum, að því er ég bezt veit, en væntanlegar og ná þá að öllum líkindum yfir mörg vörumerki eða fyrírtæki í þessari grein. Að síðustu skal vikið nokkuð að plasti því, sem Múlalundur 1 notar, þar sem allur þorri íslenzkra safnara notar plast frá þeim til varðveizlu umslaga sinna. Plastefnið er aðallega „polyvynilchloride" og keypt af þýzkum framleiðendum. Stein- ar Gunnarsson, verksmiðju- stjóri Múlalundar, hefur ekki getað fengið óyggjandi svör frá framleiðendum plastsins í Þýzkalandi um innihald þess af PCB. Má segja, að þeir yppi nánast öxlum yfir spurningum Steinars, hvað svo sem það kann að tákna af þeirra hálfu. Þó skal á það bent, að það brakar og skrjáfar ágætlega í öllu plasti frá Múlalundi, svo að við getum væntanlega þess vegna notað það áhyggjulaust. Auk þess hefur Steinar tjáð mér, að hann hafi fyrir mörg- um árum safnað frímerkjum og eigi enn þá umslög í plastumbúðum frá Múlalundi, sem hafa ekki verið hreyfð í tíu ár. Virðast þau algjörlega heil að sjá. Múlalundur mun ætla að beina viðskiptum sínum frá þýzkum aðilum og til Noregs. Sagði Steinar, að ekki yrðu framleiddar glærur úr plasti þaðan, fyrr en örugg vissa væri fengin fyrir því, að mýkingar- efni þess væri fyrir neðan hættumörk. Hafi Steinar þökk fyrir þessa viðleitni sína.“ Hér lýkur grein Björgúlfs, og hafi hann þökk okkar frí- merkjasafnara fyrir hana og þessa greinargerð um ýmis plastefni og ráðleggingar í því sambandi. Ef einhverjir safn- arar hafa viðbótarfræðslu um eyðileggingar af völdum plast- umbúða, er ekki nema rétt og sjálfsagt, að þeir láti þá vitneskju sína öðrum í té. Mun ég þá annaðhvort birta um- sögn þeirra hér i þættinum eða koma henni á framfæri við málgagn safnara, Grúskið. Frímerkjasýning Um síðustu helgi var haldin frímerkjasýning í Hafnarfirði, svo sem öllum lesendum þessa þáttar er vel kunnugt um, þar eð sagt var frá henni í síðasta þætti. Reynt verður fljótlega að greina nokkru nánar frá sýningunni og því ekki rætt frekar um hana hér. Dagana 15. —17. júní nk. verður svo frímerkjasýning haldin á Eyrarbakka af Félagi frímerkjasafnara á Selfossi í skólahúsinu. Af því tilefni verður sérstakt pósthús opið á sýningunni hinn 16. júní og notaöur sérstimpill þann dag, svo sem sjá má á meðfylgjandi mynd. Gefur F.F.S. út sérum- slög af því tilefni. Ekki hefur þættinum borizt greinargerð frá F.F.S. um sýningu þessa, svo að ekki verður unnt að segja nánar frá henni að þessu sinni. Engu að síður ættu þeir safnarar hér suðvestanlands, sem tök hafa á, að sækja sýninguna og kynna sér efni hennar af eigin raun. Slíkar heimsóknir eru alltaf til uppörvunar fyrir heimamenn, um leið og þær geta orðið gestum bæði til fróðleiks og skemmtunar. Sýn- ingin verður opin daglega frá kl. 14-22. Þar sem enn er nokkurt efni til, sem ég álít, að þörf sé að komá að fyrir sumarleyfi, munu væntanlega birtast tveir þættir til viðbótar á næstu tveimur til þremur vikum. Úr því verður svo hvíld til hausts- ins, enda taka frímerkjasafn- arar upp önnur hugðarefni að' sumri til og loka því söfn sín niður að mestu. 1... ■ Gunnar Thoroddsen; Jafn- rétti Á síðari árum ber tvenns konar jafnrétti hæst. Annað er jafnrétti kvenna og karla — hitt er jafnrétti við kosningar til Alþingis: jafn kosn- ingaréttur. Jafnrétti kvenna og karla Löng barátta og hörð fyrir jafnrétti kvenna og karla hefur verið háð í mörgum löndum, m.a. á Islandi. Margir sigrar hafa unnist á einstökum sviðum og merkum áföngum verið náð. Hér á landi voru fyrir löngu sett lög um að konur skyldu hafa rétt til skólagöngu til jafns við karla og sama rétt til embætta. Kosningar- rétt fengu konur 1915. Síðar komu lög um að konur í opinberum störfum skyldu hafa sömu kjör og karlar, lög um launajöfnuð kvenna og karla í áföngum og lög um Jafnlaunaráð. Á árinu 1976 var stórt skref stigið í þessum efnum. Þá var lögleitt stjórnarfrumvarp um jafnrétti kvenna og karla, þar sem staðfest er fullt jafnrétti á öllum sviðum. Tilgangur laganna er að stuðla að jafnrétti og jafnri stöðu kvenna og karla. Konum og körlum skulu veittir jafnir möguleikar til at- vinnu og menntunar og greidd jöfn laun fyrir jafnverðmæt og sam- bærileg störf. Jafnréttisráð skal annast framkvæmd laganna og sjá um að ákvæðum þeirra sé fram- f.vlgt. Við íslendingar urðum þannig fyrstir Norðurlandaþjóða til þess að setja almenn lög um jafnrétti kvenna og karla. Þessi lög vöktu verðskuldaða athygli og ærið umtal. Eins og gengur um merk nýmæli voru sumir menn efa- blandnir út af einstökum ákvæð- um laganna, sérstaklega um starfsauglýsingar. Varð stundum úr því meira gaman en gagnrýni. Við framkvæmd þessa ákvæðis verður að fara með gát, og það hefur félagsmálaráðuneytið falið Jafnréttisráði að gera. Þessi lög eru eitt hið merkasta spor í jafnréttisbaráttunni. Þau 70millj.kr. veitt úr Þjóð- hátíðarsjóði STYRKJUM úr Þjóðhátfðarsjóði fyrir árið 1978 hefur verið úthlutað og er það fyrsta úthlut- un úr sjóðnum. Ráðstöfunarfé nam 70 milljónum króna og skal allt að helmingi þess varið til styrkja samkvæmt umsóknum. Nú bárust 63 umsóknir um styrki að fjárha'ð um 235 millj. kr. og voru veittir 22 styrkir að fjárha^) samtals 34.030.000 krónur. Fjórð- ungur af ráðstöfunarfé sjóðsins J7.5 milljónir króna. rennur til Friðlýsingarsjóðs til náttúru- verndar og annar fjórðungur til varðveizlu fornminja og annarra menningarverðmæta á vegum Þjóðminjasafnsins. Hér fer á eftir skrá um úthlut- anir styrkja samkvæmt umsókn- um: Styrkþegari 1. V-Barðastranda- sýsla 4.000.000 Til að ljúka við nýbyggingu á safnahúsi yfir byggðasafn það, sem Egill Ólafsson bóndi á Hnjóti í Örlygshöfn hefur komið upp á sl. 20—30 árum, og er í reynd hið eiginlega byggðasafn sýslunnar. Safnahúsið er byggt á Hnjóti. 2. Minjasafnið á Akureyri 6.000.000 Til byggingar viðbótarhúsnæðis við aðalsafnahús Minjasafnsins á Akureyri, Aðalstræti 58, (Kirkju- hvol). 3. Guðmundur P. Ólafsson. líf- fræðingur. og Óli Örn Andrcas- son. kvikmyndagerðarmaður 2.500.000 Til töku á kvikmynd um náttúru Vestureyja á Breiðafirði. Mynd- inni er ætlað að verða lýsing á sambúð mannsins við umhverfi sitt og jafnframt heimild um hverfandi atvinnuhætti. 4. Byggingarnefnd Þjóðveldisbæjar 2.400.000 Hér er um að ræða fyrri greiðslu af tveimur til að fullgera kvik- mynd, er lýsir byggingu þjóðveld- isbæjar í Þjórsárdal. Gerð mynd- arinnar hófst sumarið 1974. Áuk þess að rekja byggingarsögu bæj- arins, sýnir myndin forn vinnu- brögð og vinnuaðferðir. 5. Kvennasögusafn íslands 2.000.000 Til skráningar rita og heimilda um kvennasöguleg efni í eigu safnsins. 6. Landshókasafn íslands 1.000.000 Til að láta hlynna að ýmsum hinna eldri rita safnsins og öðrum ritum, yngri, sem illa eru farin. 7. Ættfræðifélagið 750.000 Til útgáfu allsherjarmanntals 1801 af öllu íslandi. Frumrit manntalsins er varðveitt’í Þjóð- skjalasafni. 8. Hið fslenzka bókmenntafélag 750.000 Til að ljúka útgáfu Annála 1400-1800. ' 9. Sögufélagið 750.000 Til útgáfu ritsins Grænland í miðaldaheimildum í gerð Ólafs Halldórssonar, handritafræðings. 10. Hörður Ágústsson, listmálari 1.000.000 Til útgáfu á yfirlitsriti um sögu íslenzka torfbæjarins..

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.