Morgunblaðið - 09.07.1978, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. JÚLÍ 1978
— Hvers vegna verða fátækari þjóðir heims alltaf
fátækari og fátækari þrátt fyrir auknar peningagjafir
hinna ríkari?
Bangladesh er ein fátækasta þjóð heims. Samt
þiggur hún aðstoð að andvirði eins milljarðs
Bandaríkjadala árlega frá öðrum þjóðum. Þeir
peningar lenda þó ekki þar sem þeirra er þörf: meðal
blásnauðs almúgans, en stærstur hluti þjóðarinnar býr
við eymd og volæði. Ríkir landeigendur, ríkisstarfs-
menn og miðstéttarfólk í borgum tekur bróðurpartinn
af fénu.
Gamall þorpsbúi
í Bangaldesh
og aðrir yngri
í Bangladesh eru landsmenn
ekki aðeins vannærðir, peir búa
líka við frumstæð skilyrði.
Erlend aðstoð
áþján
íbúa
Bangladesh
Sveltandi börn
í Bangladesh:
Minnst
af aðstoðinni
fer til peirra
Þessar upplýsingar eru fengn-
ar úr skýrslu nefndar, sem
starfar í Washington á vegum
stofnunar um alþjóðastjórnmál,
um fjárhagsaðstoð við þróunar-
löndin. Niðurstöður nefndarinn-
ar litu dagsins ljós í sama mund
og forseti Bangladesh, Zia-ur
Rahman yfirhershöfðingi sendi
neyðarbeiðni til umheimsins um
aukna fjárhagsaðstoð við
Bangladesh og bað um nægilegt
fé til aö þjóðin gæti kraflað sig
upp úr volæðinu í eitt skipti
fyrir öll og þyrfti ekki að vera
öðrum háð eins og hingað til.
Tveir Bandaríkjamenn, Betsy
Hartmann og James Boyce, voru
styrkt af Yale háskóla til að
kanna ástandið í Bangladesh.
Dvöldust þau í níu mánuði í smá
þorpi í norð-vestur hluta iands-
ins, bjuggu í bambuskofa, töluðu
bengölsku og klæddust eins og
innfæddir. Með tímanum tókst
þeim að vinna traust þorpsbúa
með því að koma fram við þá
eins og jafningja.
Lýsing sú er þau gefa af
dvölinni í Bangladesh svarar
allténd einni spurningu, sem
margar ríku þjóðanna kunna að
hafa velt fyrir sér, þ.e. hvers
vegna eykst fátæktin meðal
fátæku þjóðanna stöðugt, þrátt
fyrir aukna fjárhagsaðstoð ár
frá ári, sem til samans nemur
milljörðum dollara.
íbúar Bangladesh eru 83
milljónir og landið er eitt hið
þéttbýlasta í heimi að frátöldum
Singapore og Hong Kong. Árs-
tekjur á mann eru u.þ.b. 26 þús.
ísl. kr. Meðalaldur fólks er um
46 ár miðað við 70 ár hjá þróaðri
þjóðum og tæplega einn af
hverjum fjórum er læs.
Helztu dánarorsakir í Bangla-
desh eru næringarskortur og
sjúkdómar. Fjórðungur barna
deyr innan fimm ára aldurs.
Meira en helmingur þjóðarinnar
fær færri hitaeiningar úr fæðu
sinni daglega en nemur lág-
marksþörf, sem er 1500 hitaein-
ingar, og tveir þriðju hlutar
íbúanna þjást af skorti á
eggjahvítuefnum og fjörefnum.
Erlend aðstoð er á þrjá vegu:
ríkisstjórnin fær hrísgrjón og
hveiti sem hún síðan á að selja
samkvæmt skömmtunarkerfi
sínu; framleiðsluaðstoð sem á að
gera Bangladesh kleift að flytja
inn nauðsynjavörur eins og
áburð, varahluti í vélar og
hráefni til iðnaðar; fjárhagsað-
stoð til framkvæmda í vélaiðn-
aði, framleiðslutækja til vatns-
veitu, vegalagninga og brúar-
smíði.
Næstum helmingur umræddr-
ar aðstoðar kemur frá Banda-
ríkjunum, eða 46 af hundraði og
alþjóða lánastofnunum eins og
Alþjóðabankanum sem aðallega
byggir á bandarísku fjármagni
og 24% frá vestur-Evrópu,
brezku samveldislöndunum og
Japan. Sovétríkin veita um 12%
og Samtök olíusöluríkjanna 5%>.
Stjórnin í Bangladesh selur
hrísgrjónin og hveitið á niður-
settu verði. 90% þjóðarinnar
býr til sveita en aðeins þriðjungi
hveiti- og hrísgrjónabirgðanna
er dreift þangað og þá oft sízt
til þeirra svæða, þar sem þörfin
er mest, segir í skýrslunni.
„Mest kaupa þeir sem gætu
vel borgað markaðsverð svo sem
fólk úr miðstéttum í borgum.
Tuttugu og sjö af hundraði
kornsins er úthlutað til her-
manna, lögreglumanna og
starfsmanna hjá hinu opinbera
og hjá stórum fyrirtækjum.
Önnur þrjátíu prósent fara til
hinnar valdamiklu miðstéttar
sem að mestu leyti sér um
skömmtunina á borgarsvæðun-
um en þau eru sex talsins.
Níu af hundraði er úthlutað
kornmyllum sem síðan selja
bakaríum _ á borgarsvæðunum
hveiti og það er ekkert leyndar-
mál lengur aó . filgangur
skömmtunarkerfisins er að
halda verðinu niðri fyrir þá sem
hafa völdin.
Dreifingaraðilar út í á lands-
byggðinni koma miklu af korn-
vöru undan og selja hana síðan
á svörtum markaði. Dreifingar-
aðilar fá verkefnin fyrir
pólitískan klíkuskap. Sá, er
starfaði við dreifingu í héraðinu
þar sem við dvöldumst, fékk
stöðuna vegna þess að tengda-
faðir hans var háttsettur í
héraðsstjórninni.
Þá níu mánuði sem við
dveldumst í þorpinu fengu
þorpsbúar aðeins fimm sinnum
tækifæri til að kaupa korn og þá
var skammturinn aðeins hálft
pund á hverja fjölskyldu.
Framkvæmdaaðstoðin fólst
meðal annars í því að koma
fyrir vatnslögnum sem veittu
vatni á sextíu ekrur lands.
Með vatnsveitunni geta
bændur einnig ræktað hrísgrjón
á veturna þegar þurrkar eru og
verndað uppskeruna á vorin, og
haustin þegar einnig má búast
við úrkomuleysi.
I opinberum skjölum stendur
að vatnslögnin sé í þágu bænda,
þótt það sé vitað mál að oftast
er hún í einkaeign ákveðins
aðila. I þorpinu þar sem við
dvöldumst, segir í skýrslu
greinarhöfunda, „var vatnsveit-
an í eigu ríkasta jarðeigandans,
manns að nafni Nafis. Nafis var
að sjálfsögðu framkvæmdastjóri
vatnsveitunnar og þeir sem
skyldu sjá um hana voru aðeins
það sem hann hafði smalað
saman ti! að skrifa undir.
Nafis erfði sjötíu ekrur lands
frá föður sínum. Meðan hann
var við nám gekk hann í flokk
Mujibs Awami fursta og hlaut
því skjótan stjórnmálaframa í
héraði sínu. Skömmu eftir að
sjálfstæði fékkst 1971 var hann
útnefndur varaforseti héraðs-
stjórnarinnar og notfærði sér
stöðu sína meðal annars á þann
veg að hann eignaði sér þau fáu
hlífðarteppi og það bárujárn,
sem barst til þorpsins eftir
stríðið.
Stærsti bitlingurinn sem
hann fékk var þó vatnslögnin,
sem kostar gefendur og stjórn-
ina meira en tólf þúsund dollara
erí Nafis slapp með að borga
aðeins 300 dali með mútum.
Vatnsveitan er á bezta svæði
lands Nafis, sem þekur um 30
ekrur, en lögnin er gerð fyrir
helmingi stærra svæði og þeir
sem hvggjast hafa einhver not
af henni verða að borga fyrir
það. Gjaldið, sem Nafis setur
upp, er svo hátt að það er á
fæstra valdi að greiða það og því
er vatnslögnin ekki nýtt til fulls.
Þar sem uppskeran er yfir
meðallagi hyggst Nafis eigna
sér tvo þriðju hluta hennar í
stað helmings sem tíðkast.
Þá leggur Nafis ekki eins
mikið upp úr uppskeru lands
síns, þ.e. að nýta það til fulls,
vegna þess að hann kemur ekki
til með að svelta eins og flestir
smábændur, þó hún bregðist."
Því segja greinarhöfundar að
það sé ekki aðeins óréttlátt að
vatnsveitan skuli vera í höndum
hans heldur einnig til mikils
tjóns.
Greinarhöfundar segjast í
fyrstu hafa orðið hissa á því að
aðstoð Álþjóðabankans færi til
ríkasta mannsins í þorpinu en
við nánari athuganir reyndist
það ekki eins furðulegt. Við
úthlutanir á lánsfénu frá
bankanum sitja í fyrirrúmi þeir
sem njóta pólitískrar fyrir-
greiðslu, þ.e. dómarar, þing-
menn og verkalýðsleiðtogar. Ef
eitthvað er eftir skipta yfirvöld
því á milli hinna. Ríkir landeig-
endur bítast um afganginn og sá
sem greiðir mestar mútur fær
lánið.
í skýrslu Washingtonnefndar-
innar segir að erlend aðstoð
komi fátæklingum í Bangladesh
síður en svo að gagni og í raun
og veru auki hún áþján þeirra
þar sem fámenn valdaklíka fái
í sinn hlut meira en henni ber
af auðlindum þjóðarinnar, auk
þess sem hún geti hæglega aflað
sér dágóðra aukatekna.