Morgunblaðið - 06.08.1978, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 6. ÁGÚST 1978
Prédikun á Skálholtshátíð
9. sd. e.trin., 23. júlí 1978
mammon ranglœtisins. Mammon, auður,
fé, valdið, sem flest ranglæti í heiminum
verður rakið tii Þaðan sprettur óvild
manna á milli, jafnvel milli ástvina —
hvað getur ekki gerzt, þegar böm fara að
skipta foreldraarfi? — Þaðan koma erjur
og átök og stríð stétta milli og þjóða.
Þetta þarf ekki svo að vera, segir Jesús.
Það væri ekki þannig ef Ijósið cetti fleiri
börn og myrkriö í mannheimi færri. Og
þú getur farið þannig með fé, að þú
eignist innstæðn í hugum annarra,
innstœðu þakklætis, slíks þakklætis, sem
stenzt erídurskoðun eilífðar. Þetta er
innlegg inn á reikning lífsins sem verður
ekki að engu, það færðu greitt með
vöxtum. Allt, sem þú afsalar þér eða lœtur
í té öðrum til góðs, öðrum til blessunar,
það mœtir þér í Jjaldbúðum eilífðarinn-
ar“, það er hið eina, sem þú leggur fyrir
þannig, að þní eigir að því að ganga, þegar
sporið mikla verður stigið yfir um, hið
eina, fyrir utan það, sem miskunn hins
krossfesta leggur til með þér. Því viðhorf
þitt til peninga, til veraldargœða, afhjúp-
ar sjálfan þig nœsta gagngert, lýsir því
æði glöggt, hver þú ert.
III
Sem sagt einfalt mál. Kannski of einfalt
til þess að háþróuð nútímahugsun gefi því
gaum. Reyndar heyrist nú hitt oftar, að
kristindómurinn sé flœkja óskiljanlegra
kenninga sem enginn hlusti á lengur. Ég
hef líka heyrt menn segja það, að sá sem
spilar Bach sé bara að framleiða
óskemmtilegan hávaða. Þeir eru margir
sem vita betur og játa það án alls
yfirlætis. Þeir vita að þama er um að
ræða dásamlega veröld. En hún lýkst ekki
uppfyrir þeim, sem aldrei Ijá henni ey-ru
né athygli. Ég skil víst lítið í Einstein. En
ég afgreiði hann ekki með vorkunnlátu
eða háðslegu glotti, þó að hann tali ekki
um tíma og rúm á máli Litlu gulu
hænunnar. Og svo ætti Jesús Kristur og
hugsun hans að vera slíkur hégómi, sem
hægt sé að afgreiða hugsunarlaust! Svo
ætti djúp kristins dóms, sem stórmenni
andans hafa í 20 aldir ausið af, hugleitt,
tilbeðið, að vera slíkt léttvægi, sem hver
busla og moldvarpa og dægurfiðrildi geti
dæmt um með tilburðum alvizkunnar!
Menn misbeita viti sínu í fleiru en
fjármálabrellum og öðrum þess háttar
myrkraverkum. Menn gera það líka þegar
þeir ana athugalaust um grynnkur og
þynnkur andlegra mála og lepjaflautir og
soð úr misjöfnum kötlum og fetta
fávitafingur út í leyndardóma heilagrar
trúar og afgreiða þá eins og rakkinn þá
þúfu, sem hann hefur hnusað af.
Jesús segir í guðspjallinu: Notaðu vit
þitt og beittu því rétt. Hann hefur lokið
upp venileik, sem er þess verður að kanna
hann, og það gerist ekki án hugsunar,
hann hefur mótað lífsstefnu, sem er þess
verð að fylgja henni, og það gerir enginn
án vilja, einbeitingar sjálfsafneitunar.
Honum hefur þóknast að gefa það ríki,
sem eitt stendur að éilífu.
Vér biðjum i þjóðsöng íslands um
þroska á puðsríkisbraut. Hvaða stund
leggjum vér á þann þroska? Það er
spurningin um það hvemig vér rœkjum
heilaga trú.
Hér hefur undanfama viku veríð
fjölmennur hópur í Skálholti, sem leitar
þroska i bœn og tilbeiðslu. Þar sem mikiU
arfur við að styðjast, mikil auðlegð
andlegrar reynslu, sem kirkja aldanna
hefur dregið saman. Það minnir Skálholt
á. Og Skálholtshátíð. Nú eru 29 ár siðan
hin fyrsta slíkra hátíða var haldin. En
hugmyndin um árlega hátíð hér hafði
fœðzt áður og sú hugmynd hafði verið
kynnt ári fyrr, 19X8, þegar fyrsti
almennur fundur var kvaddur saman i
því skyni aðfylkja ífélag þeim mönnum,
sem vildu vinna að þvi, að ný tið mœtti
renna upp yfir Skálholti helga. Það eru
m.ö.o. 30 ár siðan því merki var brugðið á
loft í alþjóðaraugsýn, sem táknaði
kvaðningu til sóknar að því markmiði að
reisa Skálholt úr rústum. Frá þeim tíma
liðu 15 ár þar til þessi kirkja var risin og
vigð og þá gerðist það jafnframt sem eitt
varð mest góðra.tíðinda í sögu staðarins,
síðan Gissur biskup Isleifsson lagði grunn
að tign hans með því að gefa hann,
föðurleifð sína, t.il biskupsseturs ævinlegs:
Skálholti var aftur skilað heim, það var
aftur gefið kirkjunni. Hún hafði að sönnu
átt þennan stað alla tíð að lögum Guðs,
með rökum söguhelginnar, hvað sem
kóngleg bréf sögðu og tillögur hallœris-
nefnda á vondrí öld. En nú var þetta
viðurkennt með manndómlegum hætti af
Alþingi og ríkisstjóm og skjallega staðfest
á vígsludegi kirkjunnar.
Vér minnumst sem sagt í dag 15 ára
afmælis dómkirkjunnar nýju og 30 ára
afmœlis þeirrar hreyfingar, sem setti sér
það mark, að kirkja og þjóð skyldi
endurheimta hið týnda Skálholt og fæða
nýtt af skauti hins gamla.
Þegar dr. Bjöm Þórðarson flutti hér
ræðu á annarri þeirra hátíða sem hér var
efnt til, mælti hann m.a.: „Orðið Skálholts-
hátíð er nýtt á tungu vorri... Hugtakið
spennir yfir fortíð ogframtíð Skálholts og
hátíðin er orðin staðreynd. Hér er hafinn
nýr siður, sem vissulega á fyrir sér að
verða langlífur í landinu. Vér erum
komnir hér til eflingar hinum nýja sið,
vér emm hér komnir í dag til liðveizlu og
vegsemdar þeirri hugsjón að endurreisa
Skálholtsstað.“
Síðan þessi orð voru sögð hafa góðir
atburðir gerzt. Þökk sé þeim mörgu sem
að því hafa stutt með skilningi, fómar-
hug, fyrirbœn, með aðild að löggjöf með
hollri og virkri liðveizlu. Það er innilegg
inn á reikning, sem skila mun vöxtum í
andlegt bú þessarar þjóðar, eilífum
ávexti.
IV
Margt er að þakka á þessari afmœlis-
hátíð. Ég læt ekki hjá líða að nefna eitt
nafn í dag, Ludvig Storr. Hann andaðist í
síðustu viku. Þau listaverk, sem mest
prýða þessa kirkju, eru honum að þakka,
beint og óbeint. Hans nafn og minning
skal blessuð hér nú og um alla framtíð.
21
Mikið hefur unnizt. En meira er eftir.
Skálholt er að rísa en ekki endurreist og
verður raunar aldrei að fullu svo að segja
megi: hingað og ekki lengra. Hér hafa
aðeins verið stigin byrjunarspor. Það
nægir að nefna, að skólinn er hálfbyggður
enn, bókhlöðu vantar til />ess að hið
verðmæta bókasafn staðarins geti komið
að notum. Og enn er hér ekki biskupsstóll
og skyldi þess ekki verða langt að bíða úr
þessu.
Enn gegnir sama máli og forðum, þótt
margt hafi breytzt: Vér erum komnir hér
í dag til liðveizlu og vegsemdar þeirri
hugsjón að endurreisa Skálhottsstað.
Hvað þýðir það?
Að endurreisa Skálholtsstað er fólgið í
því að endurreisa í oss sjálfu m, styrkja og
efla í oss sjálfum það, sem hefur helgað
Skálholt, vora heilögu kristnu trú. Að
endurreisa Skálholt ér að reisa, viðrétta
og styrkja kristinn sið, kristna kirkju, í
landi voru. Ekkert, sem reist er hér eða
endurreist, er s sjálfstakrnark, og ekkert
hefur staðinn sjálfan út af fyrir sig að
markmiði, ekkert mannvirki, enginn
stofnun, ekkeii embætti, markmiðið er sú
kirkja, sú kristni vors lands, sem á þessa
móður, helgan Skálholtsstað, og rœkir
þessa móður vegna þess að hún er að leita
að sjátfrí sér, leita uppruna s'tns, leita
þeirra linda, sem hún hefur líf sitt frá,
hún vill rækja þessar s'mar móðurstöðvar
vegna þess að hún er að leitast við að
styrkjast til þeirrar þjónustu við íslenzka
þjóð, sem Drottinn hefurfalið henni.
Skálholt er tákn og Skálholt er tæki.
Hrun þess táknaði niðurlægingu landsins
mesta. Svo skal um mœlt hér í dag og það
mun eftir ganga, að vegur þessa staðar
mun jafnan verða vísbending um það,
hvar ísland er á vegi statt. Og tæki skal
það vera, Skálholt helga, til helgunar, tit
þroska á guðsríkisbraut. Tæki þess
Drottins Jesú Krists, sem áminnir, brýnir
og býður, af því að hann veit og þekkir og
elskar og frelsar. Hann vill setja stimpil
sinnar heilögu fórnar á allt, öll málsskjöl
og allt bókhald vors flekkaða lífs til þess
að reikningarnir standist í birtunni miklu
og eilífu.
Mættum vér í því trausti lifa í hans
ríki, undir hans valdi sem Ijóssins börn og
í lífi og dauða njóta þess, sem hann hefur
í sölur lagt til þess að réttlæta rangláta og
frelsa týnda.
eftirlit með því á hvaða þætti
börn þeirra horfi. „Það er ekki
auðvelt fyrir foreldra," segir
hann. „Mörg börn eru beinlínis
háð „kassanum". Ef foreldrar
reyndu að slökkva á tækjunum,
gæti það jafnvel leitt til ofbeld-
is.“
Þótt rannsóknir hans hafi
v^rið bundnar við 1.500 pilta,
eru þeir að sjálfsögðu ekki þeir
einu, sem verða fyrir áhrifum af
ofbeldi í sjónvarpi. „Ég vil
gjarnan kanna að hve miklu
leyti sjónvarpið hefur áhrif á
ofbeldi hjá stúlkum,“ segir
hann.
„Það virðist vissulega vera
miklu meira um ofbeldi hjá
stúlkum en ég bjóst við áður en
ég hóf rannsóknirnar. Og mig
langar mjög að kynna mér
ofbeldi hjá börnum, því við
höfum orðið varir við ofbeldis-
hneigð hjá þeim löngu fyrir 13
ára aldur. Og ef þaö reynist rétt
að siðareglur þjóðfélags okkar
séu að brotna niður — og að
þetta hafi verið að gerast um
lengri tíma — þá gætum við átt
illa framtíð í vændum."
Hann og kona hans höfðu
eftirlit með því á hvaða þætti
þeirra börn horfðu. „Við lögðum
alltaf mikla áherzlu á góða
frammistöðu í skólanum," segir
hann. „Þess vegna tók námið
mikinn tíma hjá þeim. Við
kröfðumst þess að þau lykju
fyrst við heimanámið og
Margaret las með þeim. Þannig
takmarkaðist' af sjálfu sér sá
tími, sem þau gátu' notað til að
horfa á sjónvarpið."
Elzta barnið, Jane, er 25 ára,
og að ljúka lögfræðinámi. Hin
dóttirin, Louise, er 23 ára og
leiksviðshönnuður. Eldri sonur-
inn, Ross, er 20 ára og við
háskólanám, en Bruce, sem er 16
ára, er í menntaskóla. „Þetta er
skemmtilegur hópur," segir
faðir þeirra hreykinn.
„Sjónvarpið hefur margar
jákvæðar hliðar," segir hann.
„Flestir framleiðendur sjón-
varpsþátta eru heiðarlegir og
vilja æskunni ekkert illt. En við
þurfum á eftirliti að halda til að
sjá um að þeir fáu óheiðarlegu
komist ekki upp með neitt
ábyrgðarleysi. Ég vil að sam-
félagið viti hvað er að gerast hjá
unglingunum, svo að það geti
gert eitthvað við því.“
(Observer)
Hótel Ishaf sér
um ferðimar
CfWftO*
Eftir John
C. Ausland
Poul Heiberg Christensen er
starfsmaður SÁS flugfélagsins.
Hann sér um ferðir þess til
Grænlands, íslands og Færeyja.
í sinni fyrstu ferð til Græn-
lands. fyrir nokkrum árum var
hann bitinn bakteríu og notar
nú hvert tækifæri til að heim-
sækja þetta stórkostlega land.
Ein leiðin er að skipuleggja
árlega skíðaferð um landið. Nú í
vor gekk Christensen á skíðum
frá Holsteinsborg, á vestur-
strönd Grænlands, að
Söndreströmsfirði. 200 km.
austar. Hann var sex daga í
ferðinni. Skíðaferðir um Græn-
land eru frábrugðnar öðrurn
skíðaferðum, því það eru hunda-
sleðar sem bera farangurinn og
lúna göngumenn.
Nýlega var Christensen gest-
gjafi hóps norrænna bláða-
manna, sem Danska ferðaskrif-
stofan og SAS buðu til Græn-
lands. Eftir að eyða einni nótt,
óvænt í Reykjavík vegna óveð-
urs var lent í Narssarssuaq í
Suður-Grænlandi.
Þar er prýðilegt hótel, Hótel
íshaf, sem áður var aðsetur
bandarískra hershöfðingja, þeg-
JCft
ar Bandaríkjamenn höfðu bæki-
stöð í Narssarssuaq. Á stríðsár-
unum var þarna flugvöllur, sem
vélar á leið frá Norður-Ameríku
til Evrópu notuðu. Nú er lagt
upp í margs konar ferðir frá
Hótel Ishafi og úr mörgu er að
velja. Meðal annars er gefinn
kostur á bátsferð milli ísjak-
anna upp að jökli, eða heimsókn
á fornar slóðir Eiríks rauða.
Með frækna göngumenn er farið
í sex tíma ferð um djúpan dal og
að jökli.
Fyrir ferðafólk, sem vill njóta
útivistar, er Grænland tilvalinn
staður að heimsækja. Mikilfeng-
legt landslagið og ísjakarnir er
óvenjuleg sjón, og ferð í fylgd
hundasleða hlýtur að vera
ógleymanleg reynsla.