Morgunblaðið - 06.08.1978, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 6. ÁGÚST 1978
31
kynnti sig. Sendiboði menningar-
innar var þögull.
Ég get ekki í fullri hreinskilni
sagt, að fyrstu fimm mínúturnar
hafi verið lausar við spennu.
Mikoyan tók fyrstur til máls;
Nadía þýddi. Allir við borðið voru
sammála um að þetta hefðu verið
góðir tónleikar. Montand þakkaði
þeim; ég brosti. Síðan var talað um
veðrið. Mikoyan stakk upp á að við
skáluðum. Mig minnir að það hafi
verið fyrir vináttu og frið milli
þjóða okkar. Eða friði í heiminum
öllum.
Þegar byrjað var að tala, var
talað í þrjá tíma. I þrjá tíma
heyrðist ekki í neinum nema
Krúsjef, Montand og mér — en
sérstaklega þó Nadíu, sem þýddi
ótrúlega hratt það sem Krúsjef
sagði og það sem við sögðum.
Hinir mennirnir fjórir þögðu. Af
og til kinkuðu þeir kolli til
samþykkis einhverju sem Krúsjef
sagði, eða hlógu að bröndurum
hans eða okkar. Þeir voru ekki
margir.
Krúsjef hóf umræðurnar. „Það
var ekki auðvelt fyrir ykkur að
koma hingað, var það?“
„Það er ekki auðvelt fyrir neinn
að koma til lands yðar um þessar
mundir, hr. Krúsjef."
„Vegna þrýstings frá fasistum?"
„Nei, vegna atvikanna í Búda-
pest, hr. Krúsjef. Fasistarnir eru
yfirleitt ánægðir með atvikin í
Búdapest... En sleppum fasistun-
um.“
Við reyndum að útskýra afstöðu
okkar. Við styddum kommúnista
þegar okkur þætti þeir vera að
gera rétt. Tilfinningarnar réðu
afstöðu okkar, og því hefðu myndir
af Rauða hernum í Búdapest haft
mikil áhrif á okkur.
Krúsjef ákvað að skýra hlutina
eins og hann sá þá.
Til að skilja ástandið í sósíal-
istaríkjunum, yrði að hverfa aftur
til tíma Stalíns, og sérstaklega þó
þegar rætt væri um Ungverjaland.
Hann útskýrði Rákosi, ungverska
leiðtogann sem var stalínisti, og
vitleysurnar sem hann gerði.
Hann talaði um Pólland. Hann
hermdi eftir Bería. Hann talaði
um fangabúðirnar og sló í borðið
þegar hann sagði: „16 milljónir
dauðar." Ég leit á Krúsjef og ég
leit á Molotov, sem horfði í
gaupnir sér. Ég hugsaði: „Og þú,
hvað varst þú að gera allan
þennan tíma?“ Krúsjef svaraði
áður en ég gat spurt. „Ég get lesið
hugsanir þínar," sagði hann og
benti á mig yfir borðið, „þú
hugsar: Þú, hvað varst þú að gera
allan þennan tíma?... Ég gat
ekkert gert, vegna þess að hvað
sem maður hefði gert gegn Stalín
hefði verið gegn sósíalisma."
Nú vildi Mikoyan skála aftur, í
þetta sinn fyrir félaga Krúsjef,
sem hafði hugrekki til að segja
sannleikann, sem var prýði sósíal-
ismans.
En var Krúsjef viss um, þegar
hann sendi herinn inn í Búdapest,
að hann væri að gera sósíalisman-
um gagn.
„Já, við björguðum sósíalisma
frá gagnbyltingu."
„En,“ sagði Montand, „einu sinni
hélztu að Tito væri gagnbyltingar-
sinni og svikari.“
Hreinskilni
„Mistök, sem tilheyra fortíð-
inni,“ svaraði Krúsjef.
„Og nútíðinni fylgja engin mis-
tök?“
„Við sendum herinn til Búdapest
vegna þess að Ungverjar þáðu
okkur um hjálp."
„Fólkið?“
„Já, fólkið. Það vill vörn frá
ungverskum fasistum og sendi-
mönnum heimsveldissinna."
„Kannski hefur fólkið haldið að
það ætti heimtingu á meira frelsi
innan marka nýja sósíalismans
sem þú boðaðir því, hr. Krúsjef, og
það hafi misskilið þig?“
„Það eruð þið sem hafið misskil-
ið,“ svaraði hann brosandi.
„Ef svo er þá hafa anzi margir
á Vesturlöndum misskilið.“
Þeir vissu þetta kannski allt og
kærðu sig kollótta. Þeirra var að
stjórna þjóð 200 milljóna sovézkra
borgara. Það var mikið verk.
Óánægja nokkurra fylgismanna á
Vesturlöndum og örvænting vina
snerti þá ekki. Þeir hafa kannski
hugsað: „Þið þessir vinstrisinnuðu
menningarvitar eruð óttalega
þreytandi." Það er ekki svo sjaldan
sem rökræður við kommúnista í
París enda með þessum orðum.
Montand reis á fætur. Hann
vildi þakka þeim fyrir að hafa
hlustað á það sem hann og kona
hans höfðu að segja. Orð Krúsjefs
höfðu ekki sannfært hann. Hann
vonaði að þau hefðu sagt þeim
eitthvað nýtt. Hann þakkaði þeim
fyrir að hafa hlustað á söng hans,
síðan skálaði hann fyrir fólkinu og
áheyrendum hans þetta kvöld.
Allir klöppuðu.
Mikoyan rétti mér lítið koníaks-
glas og bað mig að skála fyrir
einhverju.
Ég reis á fætur og sagði að
maðurinn minn hefði talað fyrir
mig og að ég vildi aðeins skála
fyrir pravda — ekki blaðinu,
heldur pravda. Punktur. Þetta
vakti mikla kátínu og við skáluð-
um fyrir sannleikanum. Klukkan
var næstum orðin fjögur að
morgni.
Við héldum nú í boð hjá
Rithöfundasambandinu. Montand
hafði undirstrikað í vikunni áður
þegar við þáðum boðið að hann
vildi ekki syngja. Hann vildi
syngja fyrir þá sem ekki kæmust
f leikhúsið, en hann væri ekki
reiðubúinn að syngja fyrir þá sem
virtust eyða næstum hverju kvöldi
í leikhúsinu, eins og félagar í
Rithöfundasambandinu virtust
gera.
ímyndið ykkur undrun okkar
þegar við komum til veizlunnar og
sáum að móttakan var í sal með
sviði, stólum, píanói og hljóðnema.
Fyrir framan sviðið sátu gestgjaf-
arnir og biðu þess að skemmtunin
hæfist. Tveir söngvarar sungu.
Klukkan var orðin margt, Mont-
and var svangur. Við klöppuðum
og veltum fyrir okkur hvað við
værum að gera þarna.
Síðan var farið að hrópa: „Yves
Montand ... eitt lag.“ Ég steig
fram og bað fólk að heirnta þetta
ekki. Montand var of þreyttur.
„Bravó. Bravó. Hún er fyndin. Eitt
lag,... eitt lag,..."
Montand stóð upp og benti Bob
píanóleikara að setjast við píanóið.
Hann tók hljóðnemann af mér og
söng hálft ljóð. „Jæja, krakkar,
komum okuur héðan." Hann kippti
Bob og mér með sér niður af
sviðinu.
Þá fór hann að ausa yfir þá
svívirðingum. Á mettíma fór hann
yfir ókurteisi þeirra þarna, aum-
ingjaskap fyrrum og í framtíð.
Hann sagði þeim að hann hefði
ekki lesið neitt eftir þá flesta, en
sú staðreynd að þeir sætu þarna,
á lífi og svona gamlir, væri nóg til
þess að hann myndi aldrei vilja
lesa bækur þeirra. Hann spurði þá
um fréttir af Pasternak, hann
kallaði þá samansafn af gömlum
blýantanögurum, halassa hórur,
tækifærissinnaða lýðskrumara og
á endanum bölvaða drullusokka.
Rödd hans var hás af þreytu og
reiði. Þeir sátu allir lamaðir. Þetta
voru allt menntaðir menn og
skildu frönsku fullkomlega.
Kvöld eitt í París 1962 fengum
við að vita hvernig þetta atvik
hafði glatt Moskvu — Moskvu
yngri skáldanna og rithöfundanna
sem við hittum aldrei, sem voru
ekki í fordyri Sovetskaya-hótels-
ins. Við vissum ekkert um veru
þeirra, en þeirssu af okkur.
Eðlilega. Þeir skrifuðu bæklinga
og gerðu gys að okkur og því fólki
sem við umgengumst. Én eftir
kvöldið hjá Rithöfundasamband-
inu byrjuðu þeir að skrifa ljóð um
aðra en okkur tvö.
(þýtt úr The Observer)
Upplýsinga-
rit um
r
Island
ICELAND — Country and
People heitir nýtt upplýs-
ingarit sem Iceland Review
hefur sent á markaðinn. Þar
er að finna fróðleik um land
og þjóð á ensku. Er hann í
samþjöppuðu formi, en texti
er þó nægilega ýtarlegur til
að veita ókunnugum allgóðar
upplýsingar um náttúru
landsins, sögu, menningu,
atvinnu og þjóðlíf íslendinga.
Ritið er í handhægu broti,
64 síður, og í því eru 32
litmyndir ásamt korti af
landinu. Efninu er skipt í tvo
kafla og fjallar annar um
landið en hinn um Islend-
inga.
I kaflanum um landið er að
finna upplýsingar um landa-
fræðina, eldgos, hveri, jarð-
hita, jökla, ár, vötn, gróður-
lendi, dýralíf og veðurfar. í
kaflanum um Islendinga er
fjallað um þjóðina, sögu,
merkisdaga, Reykjavík,
helstu bæina, stjórnmála-
kerfið, utanríkisþjónustu,
menningu, menntun, félags-
mál, fiskiðnað, annan iðnað,
orkulindir, ferðalög og sam-
göngur, íþróttir og tóm-
stundaiðju og að lokum eru
hagnýtar upplýsingar handa
ferðamönnum.
Texta skrifaði Sigurður A.
Magnússon, en hönnun fór
fram á Auglýsingastofunni
h.f. í verzlun kostar bækling-
urinn 780 krónur.
ÞÚ ÁUGLÝSIR UM
ALLT LAND ÞEGAR
ÞÚ AUGLÝSIR í
MORGUNBLAÐINl
\l GLVSINi.A
SIMINN KR>