Morgunblaðið - 05.12.1978, Blaðsíða 28

32
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 5. DESEMBER 1978
LEIFUR MULLER
í FANGABUDUM NASISTA — LOKAGREIN
Aðkoman í Buchenwald 1945. Í Þessum búöum er áætlað aö um 51.000 fangar hafi ýmist verið
myrtir eða fallið úr sjúkdómum.
legir andstæðingar — og látnir
hverfa. Þannig höfðu þeir ætlað
sér að áhrifin yrðu: fráfæling 90
prósenta. A þennan hátt gátu
menn vonað að hverskonar and-
stæða yrði kæfð í fæðingu, áður en
hún varð að einhverri skipulagðri
ógnun."
En menn vildu útrýma and-
stæðingunum, og kom þá brátt upp
hugtakið „óæðri þjóðflokkurinn"
sem yrði að útrýma. Þetta átti við
um Gyðinga, Sigauna og urri hina
rússnesku stríðsfanga sem í stór-
um hópum voru færðir í búðir, þar
sem þeir voru ekki meðhöndlaðir
samkvæmt vernd Genfarsátt-
málans.
í hinni babylonísku ringlureið
fangabúðanna rann mannfjöldinn
saman í einu bendu, sem eftir
lengri eða skemmri tíma skyldi
útrýmt. Árið 1941 kemur fram
sparnaðarhugmynd frá Pohl hers-
höfðingja, um að taka út úr
þessum hópi vinnuafl. I Ntirnberg
var þetta skilgreint sem: Ut-
rýming gegnum vinnu.
Skipulagning og staö-
setning fangabúðanna
Fangabúðirnar urðu að vera það
vel einangraðar frá næsta um-
hverfi sínu, að þær mynduðu eins
kohar sérstakan heim út af fyrir
sig, ósýnilegan öllum almenningi í
landinu, Yfirvöldin fluttu því
heilbrigði manna og helzt átti
loftslagið að vera eins óheilnæmt
og unnt var.
Að öðru leyti gat stórfallegt
landslag eins og Buchenwaldhæð-
in, hæðin í Struthof eða skóglendið
kringum Mauthausen verið jafnvel
fallið til að reisa þar fangabúðir
eins og einhver eyðilönd á borð við
hin mýrlendu svæði í Birkenau,
heiðalöndin í Belsen og önnur
álíka landsvæði. Fangahúsin voru
yfirleitt blokkir, um það bil
fimmtíu metrar á lengd og sjö til
níu metrar á breidd, og voru
blokkir þessar oftast reistar í
löngum röðum. í Oranienburg
voru blokkirnar þó látnar mynda
hálfhring. I Natzweiler voru
blokkirnar margra hæða.
Fangabúðirnar voru afgirtar
ýmist með einfaldri gaddavírsgirð-
ingu eða margfaldri. Inn á milli
gaddavírsgirðinganna var komið
fyrir rafhlöðnum vír með hárri
spennu, sem lífshættulegt var að
snerta. Til þess að styrkja allt
eftirlit með fangabúðunum voru
háir varðturnar með fimmtíu eða
sextíu metra mmillibili umhverfis
fangabúðirnar.
Unnt var að safna öllum föngun-
um í hverjum búðum saman á autt
svæði innan fangabúðanna, og með
nafnakalli var svo hægt að full-
vissa sig um það, að enginn hefði
flúið. „Nafnakalls-torgið“ var
staðurinn, þar sem vinnuflokkarn-
ir söfnuðust saman og héldu svo af
stað til vinnu á hverjum morgni.
Tilgangurinn með fangabúóun-
um var að tortíma föngunum
Þetta er síðasta greinin um
heimsókn mína og félaga minna til
fangabúða nasistanna — 33 árum
eftir að við gistum þær. En áður en
ég lýk frásögn minni ætla ég að
birta hér í lauslega þýðingu
lýsingu á áformum nasistanna
með fanbabúðunum þeirra, í
Dagleg vinna í Sachsenhausen.
Þýzkalandi og víðar, á árunum
1936 — 1946. Þar segir orðrétt:
„Aðalmarkmið flokksins er að
útrýma sérhverjum raunveruleg-
um eða grunuðum andstæðingi —
hinna Nasjonal Sosialistisku yfir-
valda. Ógn þessara starfsaðferða
birtist í: einangrun, óviröingu og
tortímingu. Þeim mun hrottalegri
sem þessar aðferðir voru, þeim
mun betri, þeim mun nákvæmari,
þeim mun rækilegri.
Þannig kom þetta ekki fram sem
réttlæti, heldur á þann hátt að t.d.
tíu saklausir væru settir inn í
gaddavírsgirðingu sem raunveru-
íbúana í nágrenni Auschwitz og
Birkenau á brott. í Mauthausen
var það, sem gerðist í fangabúðun-
um, falið fyrir íbúunum í næsta
nágrenni af háum virkismúrum.
Fangabúðirnar skyldu helzt
staðsettar á þeim stöðum, sem
voru lítt byggilegir og hættulegir
Þarna voru höfð langdregin nafna-
köll og þarna fóru aftökurnar
fram í augsýn allra. Þessi auðu
svæði voru því eins konar tauga-
miðstöðvar fangabúðanna.
Frá árinu 1942 voru það hin
brýnustu og mikilvægustu þjóð-
hagslegu verkefni, sem réðu því
hvert fangahóparnir voru sendir
til vinnu. Fjöll og skóglendi urðu
oft fyrir valinu, þegar hefja átti
starfrækslu nýrra leynilegra verk-
smiðja, sem framleiddu leynivopn.
Eftir að Pohl, yfirumsjónar-
maður með öllum fangabúðum
nasista, hafði innleitt lögmálið um
að eyða mannslífum með vinnu-
álagi, voru vinnuflokkar fanganna
í Buchenwald, Mauthausen og í
Dachau settir til að grafa neðan-
jarðargöng, reisa neðanjarðar-
verksmiðjur eða þá til að stand-
setja gömul hrörleg hús, sem nota
átti fyrir vígbúnað Þriðja ríkisins.
Það er því alls ekki unnt að setja
fram neina ákveðna reglu, sem
látin var ráða staðsetningu fanga-
búðanna: Alls konar staðir komu
til greina, loftslagið gat verið með
ýmsu móti, notuð voru hin marg-
víslegustu húsakynni, og var þá
sama hvort þau voru reist úr
steini, timbri eða jafnvel úr torfi
eins og í Ampfing. Alls konar
húsnæði var notað, þar með talin
kirkja í Gandersheim á fanga-
búðasvæðinu í Buehenwald, en
kirkja þessi hafði verið lögð niður
sem guðshús. Þegar stofna átti
fangabúðir reyndist nasistum
unnt að nota bókstaflega allt, sem
til féll.
Stjórn fangabúðanna
Frá árinu 1936 var Himmler
yfirmaður stjórnar fangabúðanna,
hann var um leið æðsti valds-
maður SS — SS og lögreglan höfðu
smátt og smátt sameinast í eina
fylkingu á árinum 1933 til 1939.
Árið 1941 hafði Heydrich, með
fullu leyfi Himmlers, látið skipta
fangabúðunum í fjóra megin-
flokka:
Flokkur I a: voru fangabúðir,
sem hýsa áttu aldraða gæzlufanga,