Morgunblaðið - 15.05.1979, Síða 29

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 15. MAÍ 1979
33
Pétur Pétursson þulur:
Hvort ber
að virða
Svo sem alþjóð er í fersku
minni eyddi Sjónvarpið feikifé í
kvikmyndun á sögu Lénharðs
fógeta. Fór þar fjárhæð er nægt
hefði í fleiri en einn sundlaugar-
poil fatlaðra. í sjálfu sér væri
ekki ástæða til þess að sýta þá
meðferð fjármuna ef annað og
miklu alvarlegra hefði ekki siglt
í kjölfarið. Þar á ég við þá
hnignun siðferðis að ætla sér að
láta lögbók Lénharðs fógeta
gilda í skiptum við fjöldahreyf-
ingar almúga, en neita að hlýða
reglugerð Andrésar Björnssonar
útvarpsstjóra um óhlutdrægni í
fréttaflutningi og viðtölum.
Með frávísun tilmæla okkar
Andófsmanna hefir fréttastofa
Sjónvarpsins sýnt að starfsmenn
hennar skipa sér í sveit Lén-
harðs fógeta. Áfrýjun til út-
varpsráðs sýnir að einnig þar á
bæ hafa ráðsmenn ánetjast hug-
myndafræði Lénharðs um ofríki
og fyrirlitningu á almúga. Ut-
varpsráðsmenn hirða ekki um
ótvíræðar reglur útvarpsstjóra,
settar lögum samkvæmt, sem
leiðsögn í starfi fréttastofa
beggja deilda. Slíkar reglur eiga
að þeirra dómi að hanga á vegg
sem stofuprýði, eða setið á þeim
eins og sóffapúða. I skiptum við
andófshreyfingar fólks eiga
ákvæði Lénharðs fógeta að taka
gildi án tafar Allar tilraunir
frjálsborinna til andófs skulu
lagðar lensum fógetans.
Röksemdir Lénharðsmanna
eru þessar. Andóf er „sjálfskip-
aður“ fulltrúi og á engan rétt.
Talsmaður þessarar skoðunar,
Einar Karl Haraldsson, ritstjóri
Þjóðviljans, sá er hefir tekið að
sér það hlutverk í forystugrein-
um að sætta köttinn og kana-
rífuglinn, er einn af stjórnar-
mönnum Amnesty Internation-
al. Það er félagsskapur er vinnur
að réttarvernd. Félag þetta, sem
skipað er „sjálfskipuðum"
áhugamönnum um mannúð og
réttvísi, hefir með starfi sínu
komið mörgu til leiðar.
I þjóðviljanum birtir Einar
Karl viðtal við formann útvarps-
ráðs um kæru Andófs á hendur
fréttastofu Sjónvarpsins vegna
synjunar við tilmælum Andófs
um að fulltrúi þess kæmi fram í
fréttum, svo sem reglugerð út-
varpsstjóra mælir fyrir.
Landvörn —
Andóf 1902
Samkvæmt kenningum Ólafs
Einarssonar voru Landvarnar-
menn „sjálfskipaður" málsaðili í
stjórnfrelsisbaráttu íslendinga í
byrjun 20. aldar (1902). „Mynd-
aðist brátt gallharður andófs-
flokkur „Landvörn““, segir Jón
Helgason, biskup í Árbókum
Reykjavíkur.
Eg bendi nemendum Ólafs á
að biðja kennarann að gera grein
fyrir hvenær „sjálfskipaðir"
hópar öðlast rétt til viðtals í
fjölmiðlum. Þarf gæðastimpil
Neytendasamtakanna eða
staðfestan úrskurð einkaleyfis-
skrifstofunnar til mannréttinda-
baráttu á stjórnardögum
Alþýðubandalagsins, Alþýðu-
flokksins og Framsóknarflokks-
ins?
Pöntunarfélag verkamanna
átti mjög örðugt uppdráttar hér
í borg er það hóf verzlunarrekst-
ur. Lengi vel var því synjað um
viðskipti og vörukaup hjá heild-
verzlunum. Töldu stórkaupmenn
að Pöntunarfélagið væri „sjálf-
skipaður" aðili fátækra verka-
manna er eigi bæru skyn á flókin
verzlunarmál. Verkamenn
þráuðust við og efldu samtök sín.
Það leiddi svo til stofnunar
KRON. Þannig óx „sjálfskipaðri“
hreyfingu afl til stórræða.
Samkv. kenningu sagn-
fræðingsins er almúganúm
bannað að skipa sér í nýjar
hreyfingar og efla samtök sín.
Samtrygging ísl. stjórnmálafor-
ingja hefir megnustu óbeit á
afskiptum fjöldans. Fólkið á
einfaldlega að velja milli þeirra
sem eru á „markaðnum“ í lögleg-
um neytendaumbúðum. Heima-
bakaðar kleinur og skonsur
almúgans víkja fyrir tertubotn-
um stéttasamvinnunar.
Ólafur Einarsson hefir lagt
stund á fræðistörf í dönskum
Andóf ’32. Pétur Pétursson gerði útvarpsþætti fyrir nokkrum
árum um Gúttó og ræddi m.a. við Erling Klemensson (t.v.) og Adolf
J.E. Petersen (t.h.) um Gúttó-slaginn.
— reglur útvarpsstjóra eda
lögbók” Lénharðs fógeta
99
söfnum. Hann á fyrir alla muni
að halda sig við Salomonsens
lexicon, Kraks vejviser og
Ferðahandbókina en láta bréf
almúgamanna ósnert.
9. nóvemher 1932
í riti þeirra félaga Ólafs
Einarssonar og Einars Karls
Haraldssonar „Gúttóslagurinn“,
er birt mynd er tekin var þá er
ég átti tal við tvo „sjálfskipaða"
fulltrúa reykvískra verkamanna
Erlíng Klemensson og Adolf
Petersen, er greindu frá Andófi
’32, varnarbaráttu fátækra
verkamanna, er létu lönd og leið
sundrungu foringjanna og sam-
einuðust um að slá niður kaup-
lækkunartilraunir afturhalds-
ins. Ég læt í ljós furðu mína.
Hvers vegna létu þeir sér ekki
nægja að tala við „báða deilu-
aðila“? íhaldsfulltrúa bæjar-
stjórnarinnar og forkólfa
Alþýðusambandsins. Hvaða
erindi áttu óbreyttir verkamenn
í sagnfræðirit þeirra félaga, er
þeir kenna við „blaðamennsku-
sagnfræði”?
Vor í verum. —
Biti framan vinstra
Sagnfræðingurinn ætti að
ómaka sig á fund Jóns Rafnsson-
ar, aldraðs baráttumanns og
spyrja hann hvað frumherjar í
verkalýðsbaráttu hafi að segja
um þessar nýju kenningar
postula stéttasamvinnunnar um
afstöðu til málfrelsis í kjaradeil-
um. Jón var einn kunnasti bar-
áttumaður „sjálfskipaðra“
verkamannahópa og tók virkan
þátt í deilum. Hvað um „skæru-
hernaðinn", eitt helsta skraut-
blóm í hnappagati Sósíalista-
flokksins sæla?
Á að einskorða málfrelsi
verkalýðsins við þá sem bera
eyrnamarkið: Biti framan
vinstra.?
Norðurreið
Skagíirðinga
Saga upphlaupa alþýðu og
kotbænda gegn yfirgangi
höfðingja greinir m.a. frá
norðurreið Skagfirðinga. Þá
sveipuðu skagfirskir kotbændur
og leiguliðar rauðum treflum um
háls sér og riðu að amtmanns-
setrinu á Möðruvöllum. Þeir
hrópuðu: Drepist kúgungar-
valdið. Hér voru að verki mjög
óformleg samtök almúgans.
Einskonar andófshópur. „Sjálf-
skipaðir” almúgamenn og kot-
karlar þessir skráðu athyglis-
verðan kafla í sögu samtíðar
sinnar.
Fræg er Áshildarmýrarsam-
þykkt Árnesinga. Minnismerki
rís á staðnum til vitnis um þann
atburð er óbreyttir bændur risu
gegn kúgunarvaldi. Hefði Ólafur
Einarsson varnað þeim aðgangs
að útvarpi og sjónvarpi?
Þeir voru ekki að samþykkja
ársreikninga Mjólkurbús Flóa-
manna eða Kaupféiags Árnes-
inga.
Við andófsmenn vitnum m.a. í
þann rétt okkar, sem almennra
félaga í BSRB, að hafa afskipti
af málefnum okkar eigin sam-
taka. Sá réttur okkar, að vera
annarrar skoðunar en forystu-
menn, er löghelgaður. I fyrsta
lagi sem frumréttur frjálsra
manna. I öðru lagi sem viður-
kenndur réttur þeirra er hafa
svipaðar skoðanir, að mynda
með sér samtök og halda mál-
stað sínum á loft í heyrenda
hljóði. Lexikonistum ber að
halda sig við handbækur og
línurit. Þeir kunna ekki að þreifa
á slagæð stéttabaráttu og fjölda-
hreyfinga.
I stað þess að framfylgja
augljósu og skýru reglugerðar-
ákvæði útvarpsstjóra í reglum
um fréttaflutning Ríkisútvarps-
ins gengur formaður útvarps-
ráðs til liðs við Eið Guðnason, og
snýr sókn sinni á hendur undir-
rituðum, fyrir meint afglöp í
starfi. Ég þekki illa skopskyn
þjóðarinnar ef hún á ekki eftir
að brosa að tilburðum útvarps-
ráðs til þess að leiða athygli frá
kröfu okkar andófsmanna um
réttlæti, að aumlegum og hjá-
kátlegum tilburðum til þess að
víta undirritaðan.
„Rætt var við báða deiluaðila,"
upplýsa þeir Einar Karl og
Ólafur. Voru þeir Kristján
Thorlacius og Tómas Árnason
„báðir deiluaðilar", þeir er lögðu
saman fram undirritaðan samn-
ing. Ef leigjandi í húsi hjóna
deildi við þau um rétt sinn væri
þá fullnægt réttlæti með því að
ræða við hjónin, húseigendur?
Væri það að ræða við „báða
deiluaðila“?
Kristján: Við sigruðum
Tómas: Við töpuðum
Samt börðust „báðir aðilar"
fyrir sama málstað. E.t.v. má
kalla þetta báða deiluaðila. En
það er hið eina er þeir deildu um.
Önnur niðurstaða en þeirra
komst ekki að.
Við munum að sjálfsögðu
áfrýja niðurstöðu útvarpsráðs.
Hefja málsókn á hendur þeim er
hefta vilja frjálsan fréttaflutn-
ing, en veifa í stað þess „lögbók"
Lénharðs fógeta.
Til er saga um bónda einn er
átti í málaferlum og hafði rang-
an málstað að verja. Hann varð
sér úti um dugandi málflutn-
ingsmann er tókst með laga-
krókum að vinna sigur á and-
stæðingi sínum, þeim er sótti
rétt mál og hefði átt að sigra. Að
fengnum sigri fyrir bóndann
sendi málflutningsmaðurinn
honum skeyti er hljóðaði svo:
Réttlætið sigraði.
Bóndinn símaði um hæl: Hvað
á ég að borga?
Við þykjumst þess fullviss að
hér muni fara á annan veg. Við
væntum þess að réttlætið sigri.
Ekki gerviréttlæti, heldur ótví-
ræður réttur samtaka vorra.
Ólafur Einarsson formaður
útvarpsráðs og félagar hans
hafa valið þá stefnu að neita að
viðurkenna aðra talsmenn en
fulltrúa minnihlutans. Virða að
vettugi sjálfsagðan rétt fjölda-
hreyfingar til þess að láta í ljós
álit og draga ályktanir.
Réttur okkar
Við leggjum ríka áherzlu á
það, að með samningi forystunn-
ar, er hún mælti fyrir með
þvílíku ofurkappi, höfðum við
engin önnur úrræði, áttum eigi
annarra kosta völ en að fylkja
okkur saman tii andófs og
fundahalda meðal almennra
félaga. Hvernig ber að snúast við
forystu sem vill leiða fjöldann á
villigötur? Hlustar ekki á álit
þeirra er sjálfir eiga að starfa
við þau kjör er forystan ætlar að
semja um. Er það ekki heilög
skylda hvers manns að snúast til
varnar rétti sínum. Réttinum til
þess að eiga hlutdeild í að
ákvarða kjör sín og réttindi. Við
vildum ekki una því að við
værum afhent stjórnvöldum eins
og dilkakjöt er afgreitt úr kæli-
ge.vmslu í tonnatali til mötu-
neytis á veizluborð yfirstéttar-
innar.
Ég bið þá félaga að skýra fyrir
okkur og öðrum til hverra ráða
við áttum að grípa ef ekki
einmitt þeirra er við völdum.
Alþýðubandalagið hefir
hampað því að það væri fulltrúi
verkalýðshreyfingar og félags-
hyggju. Það hefir unnið sér
talsvert fylgi vegna þess að það
hefir með ýmsum hætti talað
máli vinnandi fólks. í málum
okkar opinberra starfsmanna og
annars verkalýðs hefir það
brugðist vonum er margir bundu
við það. Samið og makkað í stað
þess að túlka málstað okkar.
Ánetjast hugmynda- og kreppu-
stefnu borgaranna. Andóf eru
samtök er stofnuð voru til þess
að vekja baráttuvilja launa-
manna og rétta stöðu þeirra.
Hver áminnir hvern?
Á s.l. ári varði ég rétt tveggja
útvarpsþula til þess að koma
frani á kosningafundi Alþýðu
bandalagsins, en Eiður Guðna-
son hafði lýst andúð sinni á
tiltæki þeirra og efnt til undir-
skriftarsöfnunar félaga sinna í
Sjónvarpinu til þess að andmæla
því. Eins og ég tók svari þessara
félaga minna þá, er ég einnig
reiðubúinn til þess að eyða í það
orku og tíma að tryggja rétt
svæsnustu andstæðinga minna
til þess að rödd þeirra fái einnig
að hljóma. Þei-r sem kenna sig
við lýðræði verða að gera sér
ljóst, að frumréttur mannsins er
að lýsa skoðun sinni í heyrenda
hljóði og á prenti. Jafnframt því
sem við virðum þann sjálfsagða
rétt gerum við okkur grein fyrir
því að meðan auði er misskipt
njóta menn lýðræðis með mjög
misjöfnum hætti, sökum þess
aðstöðumunar er skipting auðs-
ins hefir í för með sér.
Nú gengur Ólafur Einarsson
til liðs við Eið Guðnason og
varnar okkur Andófsmönnum
máls. I krafti 7. gr. útvarps-
reglugerðarinnar bíðum við og
sjáum hver áminnir hvern.
Þjóðviljinn sendi okkur tóninn
dag eftir dag meðan á baráttu
okkar stóð. Margendurtók að öll
barátta okkar væri byggð á
misskilningi. Forystugrein Þjóð-
viljans hinn 9. þ.m. ber þó annað
með sér en að um misskilning
okkar hafi verið að ræða:
Greinarhöfundur EKH, segir:
„Úrslitin í BSRB gera það hins
vegar að knýjandi nauðsyn að
ríkisstjórnin hugsi kjaramála-
stefnu sína upp á nýtt. Alþýðu-
bandalagið mun setja íram
ákveðnar stefnukröfur í kjara-
málum og miða að afturhvarfi
til upphaflegrar stefnu.”
Er til augljósari viðurkenn-
ing á því að við Andófsmenn
höfðum á réttu að standa. Mis-
skilningurinn var hjá ritstjórn
Þjóðviljans og forystu BSRB.
„Sendinefnd
áheyrenda“
I sögu sinni af „Gúttóslagn-
um“ 9. nóv. 1932 hampa þeir
félagar EKH og ÓE „sendinefnd
áheyrenda fyrir utan“, sem
ræðir við bæjarstjórn Reykja-
víkur fundardaginn. Forinaður
útvarpsráðs, fulltrúi Alþýðu-
bandaiagsins, stendur langt að
baki bæjarstjórnarfulltrúum
íhaldsins ef saman eru borin
viðbrögð hans um rétt
„áheyrcnda fyrir utan".
Við Andófsmenn verðum þá að
tileinka okkur baráttuaðferðir
er þeir félagar EKH og ÓE lýsa
frá fyrri árum: „barátta var háð
utan stofnana og sterki þáttur-
inn var skipulagning
skyndiaðgerða...“ og „flokkur-
inn „beitti alhliða mótmæiaað-
gerðum".
Verkalýðssaga
Það er vel við hæfi að ljúka
þessum pistli með tilvitnun í bók
þeirra félaga Einars Karls og
Ólafs Einarssonar:
„Níundi nóvember hafði mikil-
væg áhrif í þessu sambandi því
mitt í slagnum mynduðust þau
tengsl milli kommúnista og
hinna róttækustu í Alþýðu-
flokknum, sem í lok stéttabar-
áttunnar á fjórða áratugnum
lögðu grundvöllinn að því sem
Halldór Laxness kallaði
„samfylkingu fólksins". Þannig
liggja þræðir frá slagnum ní-
unda nóvember til stofnunar
Sameiningarflokks alþýðu,
Sósíalistaflokksins, árið 1938 og
sigra verkalýðshreyfingarinnar í
stéttaátökunum 1942. Þessi sam-
fylking breytti jafnframt valda-
hlutföllunum innan verkalýðs-
hreyfingarinnar."
Og að síðustu er ástæða til að
taka undir lokaorð höfunda:
„íslendingar hafa sinnt sam-
tímasögu sinni, ekki síst verka-
lýðssögu, ósæmilega illa. Hafi
höfundum tekist að kynda undir
áhuga á að sinna þessum þætti
betur er tilganginum náð “
Við tökum þátt í þeirri sögu-
ritun með verkum okkar Kf
útvarpsstjóri vill vera okkur
Torfi í Klofa. þá erum við hans
menn í haráttunni við lið I.én-
harðs fógeta.