Morgunblaðið - 14.08.1979, Blaðsíða 26

34
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 14. ÁGÚST 1979
Þorsteinn Helgason:
Hvers
einnar
virði er sjálfstæði
smáþjóðar?
Texti eftir frásögn
og viðtali við
Thiounn Prasith
I íyrra — 197S — ncrM Sovctstjórnin þrjá kcimlíka
samninna um .Jrið. vináttu og samvinnu" viö stjórnir þriggja
ríkja: Eþíópíu. Aínanistan <>k Victnam. íkjölfar samninganna
strcymdu hcrt'iit'n <>g ráöt'jafar.
Þcssar þrjár stjórnir cina allar í hlóöuf'um styrjöldum.
Eþíópíustjórn hcrst t'cnn smáþjóÖinni scm hýr í Eritrcu og
krcfst sjálfstæöis. Stjórn Taraki í Aítfanistan hcitir napalm-
sprcnt'jum trctín hændum <>tr MúhamcÖstrúarmönnum í
landinu. Víctnamstjórn fckk mcö samnintrinum næt'ilega
haktryggingu til aö gcta ráöist inn í Kampútscu mcö fullum
krafti.
í öllum þcssum löndum mæta Moskvusinnar haröri
mótspyrnu. í ytirlýsingu Irá stjórn „RauÖu kmcranna“ f
Kampútscu 13. maí sl. scgir m.a. aö harátta kampútsönsku
þjóöarinnar nú marki ..nýtt skciö“ / baráttu þjóöa gegn
landagleypunum í Víetnam „og yfirboöurum þeirra sem
hvarvetna hafi í frammi yfirgang. útþcnslu og hótanir ..."
Yfirhoöararnir cru auövitaö Sovctrfkin.
Þorstcinn Ilclgason hitti Thiounn Prasith amhassador
Kampútscu hjá Samcinuöu þjóöunum á ráöstcfnu í París í
júlíhyrjun. Ilcr fer á eftir frásögn ambassadorsins.
Þorsteinn Heigason á tali við Thiounn Prasith 1. júlf sl.
Aðstæður allar á tímabilinu frá
frelsuninni í aprílmánuði 1975
fram að innrás Víetnama 1979
voru mjög flóknar. Aðstæðurnar
eftir stríðið í Alþýðuríkinu Kamp-
útseu einkenndust af því að landið
var aö 80 hundraðshlutum í rúst,
að tala fallinna og særðra var yfir
ein milljón og byltinf; var við
bæjardyrnar.
Þetta sefji éf; til að benda ykkur
á erfiðleikana sem við okkur
blöstu. Við þessa erfiðleika bætt-
ust nýir oj; meiri vegna aldagam-
als ásetnings Víetnams að vilja
leggja Kampútseu og Laos undir
sig undir merki „Sambandsríkis
Indókína". Ég tek þetta fram
vegna þess, að byltingin í Kamp-
útseu, þjóðfrelsunin, verður ekki
skoðuð rétt nema í ljósi þessara
útþensludrauma Víetnams.
Víetnam hefur alið þennan
draum ævalengi. Ég leyfi mér að
rifja nokkur atriði upp úr fortíð-
inni.
Landaglcypir
frá fornu fari
Víetnam hafði forðum lagt 65
þús. km2 af landi Kampútseu
undir sig, það land sem nú er
Suður-Víetnam, þ.e. árósa Mek-
ong-fljóts. Það er ekki svo mjög
langt um liðið síðan þetta gerðist,
síðustu landvinningarnir voru
staðfestir með dreifibréfi franska
landsstjórans Brévié árið 1939.
Þar var um að ræða eyjarnar Koh
Tral o.fl. En við höfum aldrei
viljað hverfa aftur í tímann, við
höfum ekki viljað grúska í þessum
gömlu skjölum og gera kröfu til
þessa lands.
„Samhandsríki
Indókína “
Það hefur jafnan verið vilji
Víetnams að skapa „Sambandsríki
Indókína“, og einkum þó eftir að
stofnaður var Kommúnistaflokkur
Indókína (árið 1930). í þessum
tilgangi smeygðu geysimargir
flugumenn Víetnama sér inn í
raðir byltingarmanna í Kampút-
seu.
Ég skal aðeins segja það hér, að
þjóðfrelsishreyfingin í Kampútseu
var ekki sjálfstæð hreyfing fram
að Genfarráðstefnunni 1954. Uún
var umsetin Víetnömum frá
lægstu stigum tii hinna efstu.
Þessi hreyfing var undir stjórn
Víetnama.
Þegar ákvæði Genfarsamnings-
ins neyddu Víetnama til að hverfa
aftur til Norður-Víetnams var
þetta á vissan hátt hagstætt, því
að um stund sluppum við við þessa
víetnömsku yfirstjórn.
En þegar þeir komu aftur 1965
og leituðu hælis í Kampútseu
{ mdan her Thieus í S-Víetnam),
tóku þeir upp þráðinn aftur með
undirróðri og falsi, og flugumenn
þeirra hófu á ný starfsemi sína.
Á öllum stríðsárunum í Kamp-
útseu 1970—75 sást viss samstaða
út á við milli okkar, Víetnams og
Laos gagnvart sameiginlegum
óvini, en í reynd var um ákafa
innri baráttu að ræða.
Bíðið með Phnom Penh ...
Þeir gerðu allt til þess að Phn-
om Penh yrði ekki frelsuð á undan
Saigon. Þeir sögðu alltaf við okk-
ur: Verið ekki hrædd. Þegar við
höfum frelsað Saigon komum við
með hersveitir okkar og hjálpum
ykkur að frelsa Phnom Penh. —
Og þegar við frelsuðum Phnom
Penh 17. april 1975 vildu Víetnam-
ar ekki trúa því, svo mikið áfall
var það.
Hefðu þeir frelsað Saigon á
undan Phnom Penh hefðu þeir
lagt land okkar undir sig þegar
1975 eða ’76 og það án þess að
heimsbyggðin hefði hugmynd um,
hávaðalaust.
Að gleypa Laos
og Champa
Takmark Víetnams var jafnan
og fyrst og fremst að ná Kampút-
seu á mjúklegan hátt — eins og
þeir fóru með Laos og með samn-
inginum frá júlí 1977. Víetnamar
lögðu Laos undir sig án nokkurra
viðbragða umheimsins. Menn álitu
að hér væri mál sem snerti aðeins
þessi tvö ríki. Hernám Víetnama í
Laos hefur mætt mótspyrnu fólks-
ins, einkum minnihlutaþjóðflokka.
Stjórnsýsla í Laos er í höndum
Víetnama, allt frá æðstu stjórn til
þorpsfélaganna. Og samkvæmt
áðurnefndum samningi eru engin
landamæri til milli ríkjanna.
Annars vegar höfum við Laos
með tæplega þrjár milljónir íbúa
(og 300 þús. flóttamenn í útlegð —
eða 10% af íbúunum) og sundur-
tætt af stríðinu, hins vegar Víet-
nam með 50 milljónir íbúa, sem
eru látnir flytja hundruðum þús-
unda saman, ef ekki milljónum,
inn í Laos, og menn hvattir til að
leita sér innfæddra maka.
Það er þess vegna álit okkar að
óbreyttu, að fjórum til fimm
kynslóðum héðan í frá verði engir
Laotar til lengur. Þá verða engir
Laotar til fremur en Champar nú
á dögum. Víetnam lagði konungs^
ríkið Champa undir sig á 18. öld. í
dag er það miðhluti Víetnams.
Champar fyrirfinnast ekki lengur,
þeir eru úr sögunni.
Mikið lá við
Að þjóðfrelsi unnu blöstu við
okkur tvö meginverkefni: í fyrsta
lagi að verja okkar unga ríkisvald,
að verja það sem áunnist hafði
með byltingarsigrinum, i öðru lagi
að reisa landið við.
í þessum tilgangi urðum við að
virkja alla krafta, fólk jafnt sem
náttúrugæði, alla okkar fámennu
þjóð, bæði til að verja land okkar,
sjálfstæði okkar og frelsi, og reisa
úr rústum.
Land okkar hefur 8 milljónir
íbúa, stórskaðað af stríðinu, en
allvel búið náttúruauðlindum,
einkum búskapargæðum, land sem
getur fætt 15 til 20 milljónir með
hægðarleik. Við vissum af biturri
reynslu að Víetnamar höfðu aldrei
látið af áformi sínu að leggja
Kampútseu undir sig, að tortíma
sjálfstæði okkar, að útrýma kyn-
þætti okkar, að gleypa land okkar.
Bitur reynslan frá konungsríkinu
Champa, frá Suður-Vietnam sem
um aldir tilheyrði Kampútseu en
Víetnam lagði undir sig, sýndi
okkur þetta.
Fjöldamorð?
Leyfið mér að leggja áherslu á,
að við höfum enga hugsanlega
ástæðu til að fara illa með okkar
eigið fólk, að valda því meiri
þjáningum en það hafði þegar
þolað. Þjóð okkar sameinaðist og
færði geysilegar fórnir, — ekki
bara fátæku bændurnir heldur
fólk af öllum stigum þjóðfélagsins.
Þið þekkið þetta úr stríðinu
1970—75. Það var þessari einingu
að þakka að við unnum frelsissig-
ur eftir fimm ára gjöreyðingar-
stríð (dévastatrice). Eftir þetta
stríð. Éftir þetta stríð höfum við
þörf á öllum vinnandi höndum
bæði til að verja það sem áunnist
hefur í baráttu fólksins og til að
byggja upp landið.
Pol Pot, forsætisráðherra á gangi með skæruliðasveit í skógum Kampútseu í vor.
ambassador „Rauðu
kmeranna” hjá
Sameinuðu
þjóðunum
Fyrri hluti
í þessu sambandi vil ég hátíð-
lega vísa á bug þeim lygum og
óhróðri sem breiddur hefur verið
út gegn okkur. í þessum óhróðri
hafa m.a. birst ljósmyndir, sem
reyndar eru falsaðar. Útvarps-
stöðin France Inter hafði viðtal
við mig um daginn og ég var
spurður hvað ég segði um þessar
myndir. Eftir viðtalið sagði við-
mælandinn mér að hann vissi vel
að myndirnar voru settar á svið í
Thailandi. En samt spurði hann
mig um þær frammi fyrir aiþjóð í
þeirri trú að ég játti því að
fjöldamorð hefðu átt sér stað.
Mannvíg þó
Þegar ég segi, að fjöldamorð
hafi ekki átt sér stað, fylgir ekki
þar með, að fólk hafi ekki verið
vegið. Fólk var vegið að stríðinu
loknu. Og hver er ástæðan? Orsak-
irnar eru ýmsar. (Við áætlum tölu
fallinna um tíu þúsund manns,
ekki hundruð þúsunda eins og sagt
hefur verið, því síður milljónir).
Meginástæðan er skemmdarverk
og undirróður víetnamskra flugu-
manna sem hafa komið sér fyrir í
okkar röðum og sumir hverjir í
allmikilvægum stöðum í flokki og
stjórn. Nokkrir þeirra smeygðu
sér í raðir okkar fyrir löngu síðan,
jafnvel fyrir Genfarráðstefnuna
(1954).
Markmið þeirra var að grafa
undan stjórninni og kollvarpa
henni til að koma á leppstjórn og
koma landinu þannig undir Víet-
nam þegjandi og hljóðalaust. Að-
ferð þessara víetnömsku undir-
róðursmanna var að ýta undir
óaænægju fólks, einkum nokkurra
menntamanna... Hlutverk stjórn-
arinnar var því að berjast gegn
þessum flugumönnum, að kveða
niður þennan undirróður á viðeig-
andi hátt. En okkur tókst ekki
alltaf að bregðast við í tíma. Fólk
galt þessara skemmdarverka. Ég
skal nefna ykkur nokkur dæmi.
Víetnamskir undirróðursmenn,
sem komust til forystu í sam-
yrkjubúunum, bönnuðu fólkinu að
rækta maís, tóbak o.fl. jurtir við
hús sín. Þeir sögðu að þetta stríddi
gegn „félagsandanum" og æli á
einstaklingshyggju. Og þegar fólk
ræktaði samt, kom fyrir að þeir
bönnuðu því að leggja sér ávextina
til munns og sögðu að þetta væri
andstætt samhyggjunni. Þannig
afskræmdu þeir stefnu okkar, sem
aldrei hefur verið andsnúin hags-
munum almennings. — Þegar
stjórnin greip til sinna ráða til að
ráða bót á slíku og vék ábyrgum
aðilum frá, lagði hún áherslu á, að
þessi ræktun væri ekki aðeins
heimil, heldur hvöttum við til þess
að menn ræktuðu við hús sín og
hvarvetna og nærðust af ávöxtum
vinnu sinnar. Því hverjum er það í
hag þegar allt kemur til alls?
Landinu, samfélaginu, — vegna
þess að fólkið nærist og öðlast
meirí þrótt til að byggja upp’
landið.
Annað dæmi. í nokkrum sam-
yrkjubúum neituðu forystumenn
að deila út fötum sem stjórnin
0