Morgunblaðið - 14.09.1979, Blaðsíða 24

24 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 14. SEPTEMBER 1979
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og skrifstofur
Auglýsingar
Afgreiósla
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson
Aðalstræti 6, sími 10100.
Aöalstræti 6, sími 22480.
Sími 83033
Askriftargjald 3500.00 kr. á mánuöi innanlands.
lausasölu 180 kr. eintakiö.
Allir, sem hugsa um hag
útflutningsframleiðslunn-
ar og prentfrelsið í landinu,
fagna því, að verkfalli Graf-
íska sveinafélagsins er lokið.
Það hefur haft í för með sér
óvænt tjón fyrir blöðin og
enginn' vafi á því, að það tekur
þau nokkurn, en þó misjafn-
lega langan tíma að ná sér
eftir stöðvunina. Því miður er
ekki annað hægt en gagnrýna
Grafíska sveinafélagið fyrir
verkfallsákvörðun sína, sem
auðvitað er ekki hægt að telja
annað en aðför að blöðunum.
Kjarni málsins er sá, að Graf-
íska sveinafélagið krafðist
meira sér og sínum til handa
en aðrir launþegar í landinu
höfðu fengið. Það er ekki
höfuðatriði, hvort Grafíska
sveinafélagið er ánægt eða
óánægt með laun félaga sinna
— fjöldi launþega er sár-
óánægður með kaup sitt og
kjör, ekki sízt verzlunarfólk —
heldur er hitt aðalatriði,
hvernig þeir reyndu að full-
nægja kröfum sínum. Það er
aðferðin, sem er ámælisverð.
Þeir fengu ekki heldur stuðn-
ing Alþýðusambands íslands
— og töldu fyrir bragðið for-
ystu þess eitt höfuðið á þeim
marghöfða „þursi“, sem þeir
þóttust vera að berjast við.
Einn helzti talsmaður ASÍ um
alllangt skeið lýsti því líka
yfir, að Grafíska sveinafélagið
hefði átt að sætta sig við sömu
launahækkanir og önnur
verkalýðsfélög enda hefur það
orðið ofan á. Það fór ekki milli
mála, að slík yfirlýsing í miðju
verkfalli lýsti því vel, að þar
andaði heldur köldu til félags-
ins úr þeirri átt. Sannleikur-
inn er líka sá, að verkfall
Grafíska sveinafélagsins hef-
ur orðið til þess að beina
athyglinni að vinnulöggjöfinni
og þeim agnúum, sem á henni
eru. Þeirri skoðun vex fylgi, að
ótækt sé að fáir menn geti
haldið miklum fjölda manna í
verkfalli og rýrt tekjur þeirra.
Verkföll eru bönnuð í ein-
ræðisríkjum. Þau eru nauð-
vörn verkalýðsfélaga í lýðræð-
isríkjum. Abyrgir verkalýðs-
foringjar reyna að misnota
ekki verkfallsréttinn — og
beita honum alls ekki í póli-
tískum tilgangi. Slík misnotk-
un hefur þó komið óorði á
verkföll og verkalýðsforystu
hér á landi. Því miður hefur
verkfallsvopninu einatt verið
beitt í póiitískum tilgangi.
Þannig unnu vinstri flokkarn-
ir í núverandi ríkisstjórn
kosningasigur sinn á slíkri
pólitískri misnotkun verkfalls-
réttar. Og íslenzk verkalýðs-
forysta hefur oft verið sek um
að misnota verkfallsréttinn án
þess að hugsa um hagsmuni
umbjóðenda sinna, hvað þá
þjóðarhag. Þessi misbeiting
verkfallsréttar hefur opnað
augu flestra fyrir því, að nauð-
synlegt er að breyta vinnulög-
gjöfinni þannig, að ekki sé
unnt að beita verkfallsvopninu
gegn vilja meirihluta í stétta-
félögunum. Og ef einhvern
lærdóm má draga af síðasta
verkfallinu, sem yfir hefur
dunið, verkfalli Grafíska
sveinafélagsins, er það helzt,
að það hefur enn einu sinni
sýnt, að örfáir menn geta
vegið svo að framleiðslu- og
atvinnulífi, að óviðunandi er.
Jafnvel sumir verkalýðsfor-
ingjar og ýmsir, sem hafa búið
um sig í Alþýðusambandi ís-
lands, hafa séð þá vá, sem
fyrir dyrum er, ef verkfalls-
réttinum er beitt með þeim
hætti, sem varð til þess að
stöðva útkomu blaða og setja
útflutningsframleiðslu lands-
manna í hættu.
Þetta síðasta verkfall hefur
sýnt mönnum og sannað, svo
að ekki verður um villzt, að
verkfallsvopnið á að umgang-
ast með varúð og þeir, sem
hafa tækifæri til að beita því,
eiga að sjá sóma sinn í því að
misnota það ekki. Það er al-
kunna, að jafnvel einn þeirra,
sem á sínum tíma hafði for-
ystu um ólögleg verkföll gegn
síðustu ríkisstjórn, lét þau orð
falla (auðvitað ekki opinber-
Iega, heldur í samskrafi
manna í milli), að nú, þegar
hann sæi, hvernig Grafíska
sveinafélagið notaði verkfalls-
réttinn, mundi hann ekki
treysta sér til að standa gegn
nauðsynlegum breytingum á
vinnulöggjöfinni. Það er líka
mála sannast, að augu fleiri
hafa.opnazt fyrir því, að nauð-
synlegt er að koma í veg fyrir,
að verkfallsvopninu sé beitt
nema í undantekningatilfell-
um — annað getur leitt til
þess að þjóðfélagið hrynji til
grunna, svo að ekki sé talað
um einstök fyrirtæki. Velflest-
um launþegum er þó að verða
ljóst, að undirstaða velmegun-
ar þeirra er sú, að fyrirtækin,
sem þeir starfa við, standi á
traustum grunni og í þau sé
hægt að sækja það atvinnu-
öryggi og kaupgjald, sem
tryggir launþegum góða af-
komu. Launþegar, sem vega að
þeim fyrirtækjum, sem þeir
starfa við, með óréttlætanleg-
um verkföllum, eru engu betri
en þeir sjómenn, sem stund-
uðu ofveiði, en töldu samt
sjálfum sér trú um það öllum
stundum, að slík rányrkja
mundi aldrei bitna á þeim
sjálfum.
íslenzk dagblöð eru afar
viðkvæm fyrir verkföllum.
Þau þurfa á öllu sínu að halda
til að standast verðbólgubálið.
Hver verkfalllsdagur er end-
anlega tapaður. En t.d. skipa-
félag í verkfalli hefur kost á
að flytja þær vörur seinna,
sem beðið hafa vegna verk-
falls. Markaður fyrir blöðin er
auk þess miklu minni hér á
landi en í öðrum nálægum
löndum og hagnaðarvon ekki
sambærileg við það, sem tíðk-
ast í milljónaþjóðfélögum.
Auk þess er það beinlínis
hagsmunamál ríkisins, að
skorið sé á líftaug dagblað-
anna. Hér á landi hefur ríkið
einkarétt á útvarpi og sjón-
varpi og grætur sízt af öllu, ef
samkeppni um auglýsingar og
áskrifendur minnkar eða
hverfur alveg. Auk þess er
ríkisvaldinu eða Kerfinu í
mynd ríkisstjórnarinnar oft
þóknanlegt að losna við þau
dagblöð, sem halda uppi gagn-
rýni á gerðir hennar. Ráðherr-
ar gráta ekki verkföll, allra
sízt á jafnalvarlegum tímum
og þeim, þegar ríkisstjórnin
leggur nýjar álögur á landslýð,
að upphæð hvorki meira né
minna en 12—15 milljarða
króna. Ríkisstjórnin getur
þakkað sínum sæla að við það
„hátíðlega" tækifæri voru
blöðin — og aðhaldið — víðs-
fjarri. Eða eigum við heldur að
segja tæpitungulaust — að
lýðræðið sjálft hafi verið víðs
fjarri í þeirri „veizlu“. Því skal
þó ekki haldið fram, að þeir,
sem stjórnuðu verkfallinu,
hafi átt þá hugsjón helzta, að
verða heiðursgestir í þeirri
kjötkveðjuhátíð. Þeir sýndu í
fyrrinótt, að þeir vilja axla þá
ábyrgð, sem þeir bera, og
sömdu um sanngjarna leið-
réttingu mála sinna. Þannig
nýtur lýðræðið þess nú, að
ábyrgðartilfinning grafískra
var meiri en á horfðist.
En á meðan bráðabirgðalög-
in voru sett og álögurnar
auknar á þjóðina með aðgerð-
um, sem munu magna verð-
bólguna, hímdi íslenzka lýð-
ræðið í öskustónni, forsmáð og
yfirgefið.
En valdhafarnir höfðu allt í
einu hitt á óskastundina(I).
Verkfallið
Bráðabirgðalög ríkisstjórnarinnar:
5 milljón króna bíll hækkar
um 80-90 þúsimd krónur
íslenzkar hljómplöturhækka í verði — skíði lækka
Hækkun söluskatts úr
20% í 22%, vörugjalds-
hækkun úr 18% í 24% og
niðurfelling á vörugjaldi á
vissar vörutegundir hafa
margvíslegar breytingar í
för með sér á vöruverði í
landinu. Yfirleitt er um
hækkun að ræða sem
nemur umræddum
hundraðshlutahækkunum,
íþróttavörur lækka þó í
verði, en verð á íslenskum
hljómplötum stendur því
sem næst í stað eða þá að
þær hækka lítið eitt í verði.
Verð á íslenskum hljóm-
plötum sem komið hafa út
að undanförnu hefur verið
nokkuð breytilegt, eða frá
7600 krónum upp í 8700
krónur. Samkvæmt upplýs-
ingum, sem Morgunblaðið
fékk í gær hjá Steinari
Berg hljómplötuútgefanda,
þýðir niðurfelling vöru-
gjaldsins á hljómplötur
með íslensku efni um það
bil 150 króna verðlækkun.
Aðeins 5 til 10% kostnaðar
hverrar hljómplötu er
erlendur kostnaður, og
aðeins af þeim kostnaði
hefur verið reiknað vöru-
gjald. Sagði Steinar því, að
hljómplata, sem kostar
8700 krónur, hækkaði nú í
verði um 174 krónur vegna
hækkunar söluskatts, og ef
frá þeirri upphæð eru
dregnar 150 krónur,
stendur eftir að hin nýju
bráðabirgðalög ríkis-
stjórnarinnar þýða verð-
hækkun á hverri hljóm-
plötu sem nemur um 24
krónum!
Þá leitaði Morgunblaðið
einnig til verðlagsstjóra og
fékk hjá honum eftirfarandi
dæmi um breytingu á
vöruverði. Tekin eru sem
dæmi eftirtaldar innfluttar
vörur: Bifreiðar, bifreiðavara-
hlutir, skíði og þvottavélar.
Bifreiðar:
Hækkun söluskatts úr 20% í
22% hefur í för með sér 1,67%
hækkun á verði bifreiða.
Dæmi:
Bifreið sem kostar 5.000.000
kr. hækkar um 83.500 kr. eða í
5.083.500 kr.
Vörugjaldsbreytingin hefur
engin áhrif á verðlag bifreiða.
Bifreiðavarahlutir:
Hækkun söluskatts úr 20% í
22% hefur í för með sér 1,67%
hækkun á verði varahluta og
vörugjaldshækkun úr 18% i
24% hefur að meðaltali í för
með sér 4,8% hækkun á
varahlutum. Samtals hækka
því varahlutir að meðaltali um
6,6%.
Dæmi:
Varahlutur sem kostar 5.000
kr. hækkar um 240 kr. vegna
vörugjaldsins og um 88 kr.
vegna söluskattshækkunar-
innar eða samtals um 328 kr.
og fer í 5.328 kr.
Skíði:
Afnám 18% vörugjaldsins
af skíðum lækkar verð á þeim
um 15% en 1,67% söluskatts-
hækkun gerir það að verkum
að heildarlækkunin verður
13,6%
Dæmi:
Skíði sem kosta 20.000 kr.
lækka um 3.000 kr. vegna
afnáms vörugjaldsins en
hækka um 284 kr. vegna sölu-
skattshækkunarinnar eða
heildarlækkun 2716 kr.
(13.6%).
Þvottavélar:
Hækkun söluskatts úr 20% í
22% hefur í för með sér 1,67%
hækkun á verði þvottavéla, og
vörugjaldshækkun úr 18% í
24% hefur í för með sér 4,7%
hækkpn. Samtals hækka því
þvottavélar um 6,5%.
Dæmi:
Þvottavél sem kostar
365.700 kr. hækkar um 17,200
kr. vegna vörugjaldsins og kr.
6400 vegna söluskattshækkun-
arinnar eða samtals 23.600.
Fer þvottavélin við það í kr.
389.300 eða 6,5% hækkun.
ÞRÁTT fyrir að vörugjald hefur verið fellt niður af íslenskum hljómplötum, munu þær hækka i verði.
Stafar það af því að söluskattshækkunin er meiri en sem nemur þeirri lækkun er verður vegna
niðurfellingar vörugjaldsins.