Morgunblaðið - 10.01.1980, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. JANÚAR 1980
17
væntanlega milli 40 og 50
talsins. — Sem fyrr segir eru
24 þegar bornar, og fleiri bera
væntanlega næstu daga.
Nokkrir dagar eru á milli
þess sem ærnar bera, þrátt
fyrir að þær fengu allar sama
daginn, en það sagði Ólafur
stafa af eðlilegum mismun á
lengd meðgöngutíma.
„Lömbin eru mjög lífvæn-
leg,“ sagði Ólafur, „og ekki er
annað hægt en vera ánægður
með þann árangur sem náðst
hefur, enn sem komið er að
minnsta kosti. Ærnar mjólka
vel, enda eru þær vel fóðraðar,
en síðar verður lömbunum
einnig gefið hey og fóðurbætir.
— Það verður að taka skýrt
fram, að þótt lömbin líti vel út
núna, ef of snemmt að segja
til um hvernig þau taka við sér
þegar frá líður. Hætt er við að
mjólkin sé ekki eins kraftmikil
og hjá ám sem ganga á
grængresi, þó þær mjólki vel.
En reynsla er fyrir því á
vorin er ær bera snemma, og
hafa verður lambfé á húsi, að
lömbin komast upp á lag með
að eta bæði hey og fóðurbæti,
og því skyldu þau þá ekki gera
það nú?“
Meiri
framleiðslu-
kostnaður
Ólafur sagði, að þótt þessi
tilraun kynni að takast vel allt
til enda, væri ekki þar með
sagt að bændur tækju þessa
nýbreytni almennt upp. í
fyrsta lagi væri ljóst að fram-
leiðslukostnaður á hvert
kílógramm yrði mun hærri en
af haustslátruðum dilkum, og
því yrði að selja þetta kjöt
hærra verði en annað lamba-
kjöt. Enn væri of snemmt að
segja til um hvort nógu hátt
verð fengist. Þá væri einnig
vandamál, að yfir vetrarmán-
uðina eru öll gripahús full af
fénaði, og því erfitt um rými
fyrir lambfé. Auk þess er
tafsamara og erfiðara að
sinna fé inni um sauðburð en
úti á vorin.
Vel gæti hins vegar komið
til greina að einhverjir bænd-
ur tækju þetta upp, og þá sem
eins konar aukabúgrein, og
ennfremur gæti þetta orðið
hagkvæmt fyrir smábændur.
Loks væri hægt að hugsa sér
að geldær yrðu notaðar með
þessu móti, og þannig fengið
enn hærra frjósemishlutfall
en nú er.
Lambfé
í hrútastíum
Nýbornu ærnar eru nú í
hrútastíum í öðrum enda
hesthússins í Gunnarsholti, en
þær eru auðar vegna þess að
hrútarnir eru nú innan um
féð. Eru ærnar hafðar einar í
stíu fyrst, síðan nokkrar sam-
an og loks verða þær allar
hafðar í einu hólfi er lömbin
eru komin á legg.
„Raunar mætti hugsa sér að
bændur hefðu svipaðan hátt á
ef af því verður að farið verður
inn á þessar brautir," sagði
Ólafur, „Ærnar verða þá látn-
ar bera í hrútastíunum og
síðar má færa þær á hlöðugólf
eftir því sem gefið er að
heyforðanum, líkt og gert er
þegar illa vorar“.
- AH.
Helgi Hálfdanarson:
MÁL MÁLANNA
Myndun ríkisstjórnar, kosning
forseta íslands, ástandið í Afg-
anistan, íran, Ródesíu, allt verð-
ur þetta að hégóma hjá því
stórmáli, sem nú er efst á baugi:
Er áttunda áratug aldarinnar
lokið eður ei? Jafnvel átrúnað-
argoð stjórnmálamanna, sjálfur
verðbólgudraugurinn, hefur orð-
ið að taka ofan höfuðið fyrir
þessum þjóðar-vanda um sinn.
í dag hefur Vilhjálmur Þór
Kjartansson svarað athugasemd
minni um þetta efni með
skemmtilegri grein í Morgun-
blaðinu, og kann ég honum beztu
þakkir.
Mér þykir að vísu sorglegt, að
Vilhjálmur skuli dilla þeirri
meinloku, að hægt sé að fylla tug
með núlli, þó svo hann sé að
henda gaman að þessu mikla
alvörumáli af prakkaraskap.
Hitt þykir mér þó enn átakan-
legra, að honum skyldi verða
fótaskortur í hitastiganum. En
þar varð honum heldur en ekki
hált á þeim ruglingi raungreina-
manna að láta orðið „hitastig"
ýmist merkja mæli-einingu á
hitahæð (degree) eða sjálfa hita-
hæðina sem mæld er (tempera-
ture). Til dæmis segja þeir um
veðrið, að hitastigið sé tíu stig!
Þegar Vilhjálmur ræðir um
hitahæð, segir hann sí og æ
hitastig. En hitastig í eintölu er
alveg fráleitt að nota um til-
tekna hitahæð, þ.e.a.s. um tiltek-
inn fjölda af hitastigum. Eitt
hitastig er að réttu lagi hundr-
aðasti hluti bilsins milli frost-
marks og suðumarks á vatni, og
er því svipuð mæli-eining á
hitahæð og t.d. metri sem mæli-
eining á vegalengd eða ár sem
mæli-eining á tíma.
Þegar sagt er, að hitastigið sé
hærra í dag en í gær, þá er það
líkast því að sagt væri, að
kílómetrinn sé lengri til Akur-
eyrar en til Keflavíkur. Að
sjálfsögðu væri þar átt við vega-
lengdina til þessara staða mælda
í kílómetrum. Og á sama hátt
væri í hinu dæminu átt við
hitahæðina (temperature)
mælda í hitastigum (degrees).
Raunar væri nóg að tala um
háan og lágan hita, svo sem
verið hefur föst málvenja. Ef
sagt er, að eitthvert efni bráðni
„við 25,5°C“, er átt við að það
bráðni í 25,5 stiga hita, en það
merkir, að bræðslumark þess sé
tuttugu og fimm og hálfu hita-
stigi hærra en bræðslumark (eða
frostmark) vatns.
Þegar eðlisfræðingar mæla
hitahæð, er einatt miðað við
frostmark vatns á líkan hátt og
sagnfræðingar miða við fæðingu
Krists, þegar þeir mæla tíma.
Hvort um sig eru mót tveggja
samliggjandi mæli-eininga, ann-
ars vegar hitastiganna næst
fyrir neðan og næst fyrir ofan
frostmark vatns, og hins vegar
áranna næst á undan g næst á
eftir fæðingu Krists. Að vísu
geta eðlisfræðingar brugðið því
fyrir sig til hagræðingar að
mæla hitahæðina frá algeru
lágmarki hennar, sem sé frá 0° á
Kelvins-hitastiga, eða -273°C.
Þá verður hiti aldrei Iægri en
núll stig; og þá er sagt, að vatn
frjósi í þeirri hitahæð, sem er
273 hitastigum meiri en sú
„hitahæð", þar sem öll hreyfing
efnis væri úr sögunni.
Því miður geta veslings sagn-
fræðingarnir ekki brugðið á
samskonar ráð, því þeir vita ekki
til þess, að tíminn hafi átt sér
upphaf fyrir tilteknum ára-
fjölda. Hins vegar gætu þeir, ef
þeir kærðu sig um, sett sér
einhver tímamörk nógu fjarlæg
til að öll veraldarsagan yrði á
„jákvæðum tíma“, ef svo mætti
segja. Ef þeir létu sér nægja t.d.
10000 ár f. Kr., þá hefði Kristur
fæðzt á mótum áranna 10000 og
10001; og 11980-asta árið væri nú
að hefjast. Kannski yrði tímatal-
ið ljósara í þeim dúr, því þá væri
„núll-árið“ víst loksins úr sög-
unni.
Einhver segir, að ekki sé
óeðlilegt að telja saman í hvern
áratug hverrar aldar þau ár, sem
hafa sama tugarstaf í ártalinu.
En þetta er bara ekki hægt nema
með því að stela einu ári ofan af
fyrsta tug fyrstu aldar, svo að sá
„áratugur" yrði að láta sér
nægja níu ár, og hlyti það að
kallast býsna skringileg talning.
Að lokum vildi ég mega ráð-
leggja raungreinamönnum að
hætta þessum hlálega ruglingi
með „hitastig", sem setur þá
sjálfa út af laginu, þegar minnst
varir, lofa orðinu að merkja
eingöngu það, sem því er eðli-
legast: mæli-einingu á hitahæð
(degree) og ekkert annað sam-
tímis, en þýða svo erlenda orðið
„temperature" með „hitahæð“
samkvæmt fastri málvenju um
háan og lágan hita, þó að raunar
dygði þar „hiti“, fyrst á annað
borð var farið að ljúga því upp,
að „varmi" merkti ekki annað en
orku mælda í kalóríum.
Að svo mæltu læt ég útrætt
um það núll núllanna, sem um
skeið hefur verið mál málanna.
8. janúar 1980.
Gunnar Tómasson:
Hverju
reiddust goðin?
Um árabil hafa veður öll verið
válynd á Fróni og efnahagsleg
upplausn hefur ógnað heill og ham-
ingju íslenzku þjóðarinnar. Þótt
vandinn sé mikill, þá er orsök
hans einföld, eins og nú skal rakið.
Á sjöunda áratug aldarinnar
var skynsamleg hagstjórn á
íslandi — hagvöxtur var veru-
legur, verðbólga var óveruleg, og
lífskjör fóru ört batnandi. Var
það eitt áhyggjuefni ýmsum
kölluðum, að eigi væru útvaldir
til landsstjórnar.
í júlí 1971 birti þó til, og
hófust þá til áhrifa tveir ólíkir
hópar fyrrum utangarðsmanna.
Taldi annar að átök og upplausn
í atvinnulífi þjóðarinnar væru
af hinu góða, en hinn að efla
mætti þjóðarhag með misvitr-
um tilraunum á sviði hagstjórn-
ar.
í stjórnarsáttmála í júlí 1971
var þannig hafnað þeirri for-
sendu fyrri hagstjórnarstefnu,
að almenn lífskjör réðust af
verðmætasköpun þjóðarbúsins,
en það boðað, að allra hagur
skyldi bættur um fimmtung á
grundvelli velvildar ríkisvalds.
Eldskírn yfirlýstrar velvildar
varð sú, að kröfur til kjarabóta
voru gerðar á grundvelli hennar
síðla árs 1971. Af stjórnpalli
þjóðarskútunnar gengu þá þau
boð til hikandi samningsaðila,
að þeir skyldu ódeigir stinga sér
til sunds, þótt engin virtist
landsýn.
Velvild ríkisvalds réði einnig
tilþrifum við úthlutun kjarabóta
og framkvæmdafjár af opinber-
um sjóðum. Þótt það sé forsenda
vitrænnar hagstjórnar, að fram-
boð lífsgæða setji fullnægingu
eftirspurnar ákveðin takmörk,
þá sýndu fyrstu gerðir, að vel-
viljuð ríkisstjórn lætur sér ekki
skort fjármagns fyrir brjósti
brenna er gengið skal til góðra
verka.
Með hagfræðilega endaleysu
að leiðarljósi, var þannig hafin
grímubúin aðför að stoðum at-
vinnulífs og efnahagslegs jafn-
vægis. Eins og sá veit, sem við er
átt, þá var það skoðun undirrit-
aðs í desember 1971, að fram-
kvæmd hagstjórnarstefnu fyrri
ríkisstjórnar Ólafs Jóhannes-
sonar yrði íslenzku hagkerfi
Ragnarök innan átján mánaða.
Brátt var líka sem með sviga
lævi hefði verið farið um rætur
hins íslenzka hagkerfis. Við
uppgjöf ríkisstjórnarinnar á
miðju ári 1974 var þó sök lýst á
hendur íslenzkum náttúruöfl-
um.
Var þannig að skilja, að elds-
umbrot í janúar 1973 hefðu
magnað upplausn atvinnulífs og
verðbólgu frá árslokum 1971. En
hverju reiddust goðin, er verð-
bólgueldur tvíefldist og lék við
himin á þrettán mánaða ferli
síðari ríkisstjórnar Ólafs Jó-
hannessonar?
Af ávöxtunum skuluð þér
þekkja þá stendur skrifað, og
vart geta þeir firrt sig ábyrgð
óstjórnar, sem gunnreifir gengu
til stjórnsýslu í júlí 1971. Þótt
íslenzk náttúruöfl hafi löngum
reynt þolrif þjóðarinnar, þá
verður landsvættum ekki kennt
um mótun hagstjórnarstefnu.
í málefnum atvinnulífs var
einfaldlega þannig stjórnað eft-
ir júlí 1971, að einungis stórauk-
in seðlaprentun fékk forðað
stöðvun verðmætasköpunar.
Þannig varð 240 hundraðshluta
aukning skulda atvinnulífsins
við bankakerfið á árunum
1972—1975, og hafði verið þre-
falt minni 1968—1971.
Þó kastaði fyrst tólfunum við
Hrunadans hins velviljaða ríkis-
valds — er bókfærðir höfðu
verið vanskilareikningar í árs-
lok 1975, hafði orðið 1460 —
fjórtán hundruð og sextíu —
hundraðshluta aukning á
bankaskuldum hins opinbera frá
árslokum 1971. Áður hafði
skuldastaðan verið óbreytt frá
árslokum 1967.
Hömlulaus prentun peninga-
seðla reyndist þannig hafa verið
bjargráð það, sem menn eygðu
af stjórnpalli þjóðarskútunnar
við gerð kjarasamninga síðla
árs 1971. Enda var slíkt í fullu
samræmi við kjarna hinnar
nýju hagstjórnarstefnu: aukn-
ing peningamagns mun ekki
valda verðbólgu, ef velviljað
ríkisvald setur verðlagsákvæði
með heill og hamingju íslenzku
þjóðarinnar að leiðarljósi.
Vituð ér enn — eða hvat?
Gunnar Tómasson
Fundur til und-
irbúnings
mótmæla gegn
innrásinni í
Afghanistan
FUNDUR til undirbúnings að-
gerða vegna innrásar Sovétríkj-
anna í Afghanistan verður laug-
ardaginn 12. janúar klukkan 14
á Freyjugötu 27, i sal verka-
kvennafélagsins Sóknar.
Einingarsamtök kommúnista
hafa frumkvæði að fundinum en
hafa boðið til hans öllum öðrum
pólitískum samtökum og flokkum.
Þar verður frekara áframhald
ákveðið. Auk pólitískra fulltrúa er
fundurinn opinn öllum sem hafa
áhuga á að mótmæla innrás Sov-
étríkjanna í Afghanistan.