Morgunblaðið - 10.01.1980, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. JANÚAR 1980
21
Þjóðstjórnarviðræöur:
Skattalækkun
og
félagslegar aðgerðir
Fjármagnaðar með innlendri verð-
bréfaútgáfu og aðhaldi í ríkisrekstri
Morgunblaðið hefur
skýrt frá þeim fimm leið-
um, sem stjórnarmynd-
unaraðilar fjalla nú um
og einnig hefur Mbl.
greint frá útreikningum
Þjóðhagsstofnunar á
áhrifum þessara fimm
leiða á verðlag og kaup-
mátt. Hér fer á eftir fyrri
kafli þess skjals, sem
stjórnarmyndunaraðilar
fjalla um, „Aðgerðir
gegn verðbólgu“:
1. Meginmarkmiðið er að
draga úr verðbólgu á fyrra
helmingi þessa árs með því að
láta aðgerðir í félags- og
skattamálum (sbr. lið 2) koma
í stað verðlagsbóta á laun 1.
mars og að miklu leyti 1. júní.
2. Eftirfarandi ráðstafanir
yrðu gerðar í félags- og skatta-
málum:
a. Beinar launabætur og fjöl-
skyldubætur úr ríkissjóði er
miðist við að vega upp að
miklu leyti áhrif lækkana
verðbóta á tekjur þeirra, sem
njóta fullrar tekjutryggingar,
en sömu krónutölu til handa
þeim, er hafa hærri tekjur.
b. Aðgerðir í félags
og skattamálum:
(I) Sérstök hækkun ellilífeyris
og annarra bóta til þeirra sem
eru tekjulægstir.
(II) Hækkun fjölskyldubóta til
stórra fjölskyldna.
(III) Komið verði á verð-
tryggðum lífeyrisréttindum
fyrir alla landsmenn.
(IV) Tekjuskattur af almenn-
um launatekjum verði lækk-
aður.
Gert er ráð fyrir að heildar-
kostnaður þessara aðgerða
nemi 25—30 milljörðum króna.
3. Áhrifum framangreindra
aðgerða á fjárhag ríkissjóðs
verði mætt með eftirtöldum
ráðstöfunum:
a. Almennu aðhaldi í útgjöld-
um ríkisins.
b. Lækkun ríkisútgjalda, t.d.
til fjárféstingarlánasjóða.
Formenn stjórnmálaflokkanna á fundi i Þórshamri i fyrradag.
LjÓHm. Mbl.: ÓI.K.M.
c. Lánsfjáröflun innanlands,
en utan Seðlabankans, en þar
yrði helst:
(I) Aukin innlend verðbréfaút-
gáfa með fjölbreyttari kjörum,
þ.a.m. gengistryggð bréf og
happdrættisbréf með hærra
vinningshlutfalli en tíðkast
hefur.
(II) Sala ríkisskuldabréfa til
innlánastofnana, lífeyrissjóða
og tryggingasjóða.
4. Stefnan í peningamálum
miðist að því að auka innlend-
an sparnað, en halda almennri
útlánaaukningu í skefjum.
a. Vegna aðgerða í verðlags-
málum verði vextir ekki hækk-
aðir frekar í febrúar, en þeim
haldið óbreyttum uns verð-
bólgustigið er komið niður
fyrir þá, og jákvæðir raunvext-
ir tryggðir.
b. Svigrúm til stýringar á
útstreymi fjár úr Seðlabank-
anum verði aukið með rýmkun
á heimild til innlánsbindingar
og flutningi á fjármögnun af-
urðalána til viðskiptabanka í
áföngum.
c. Tekin verði upp sérstök
kvöð á innlánsstofnanir til
kaupa á ríkisskuldabréfum, en
þó megi lækka kvöð þeirra
banka, sem mest fjármagna
útflutningsatvinnuvegi og
undirstöðuiðnað.
d. Fjármögnun í ríkissjóð
önnur en árstíðabundin
rekstrarlánaþörf verði utan
Seðlabankans.
e. Erlendum lántökum verði
haldið í hófi og þeim lánum
fyrst og fremst beint til orku-
framkvæmda.
5. Óhjákvæmilegar leiðrétt-
ingar á verðlagningu og geng-
isskráningu verði gerðar fljót-
lega, en eftir það verði miklu
aðhaldi beitt í þessum efnum.
6. Gert sé ráð fyrir, að nýir
kjarasamningar taki gildi í
byrjun árs 1981, þar á meðal
um vísitölubætur.
Athugasemdir Þjóðhagsstofnunar:
í tillögunum felst slökun
á aðhaldi í rikisf iármálum
NIÐURSTÖÐUR athuga-
semda Þjóðhagsstofnunar til
stjórnarmyndunaraðila eru
m.a. þær, að ríkissjóður verði
rekinn með 8 milljarða króna
halla á þessu ári, ef þær hug-
myndir, sem beint var til Þjóð-
hagsstofnunar, varðandi að-
gerðir gegn verðbólgu, yrðu
framkvæmdar. Hins vegar er í
þessum sömu niðurstöðum gert
ráð fyrir að lánajöfnuður, þ.e.
a.s. „útgreiðslur umfram inn-
borganir“, yrði hagstæður um
sömu upphæð.
í athugasemdunum við „að-
gerðir í félags- og skattamálum"
segir, að hægt sé að reikrta með
að um 19 milljörðum króna verði
varið til lækkunar tekjuskatts af
almennum launatekjum. Þá er
gert ráð fyrir, að sérstök hækk-
un ellilífeyris og annarra bóta til
hinna tekjulægstu og „hækkun
fjölskyldubóta", kosti um 6
milljarða króna, en í tillögunum
er gert ráð fyrir að heildarkostn-
aður við þessar aðgerðir nemi 25
til 30 milljörðum króna. í mati
Þjóðhagsstofnunar er enginn
kostnaður ríkissjóðs af því að
koma á verðtryggðum lífeyris-
réttindum fyrir alla landsmenn.
í athugasemdum Þjóðhags-
stofnunar segir: „Tillögurnar
gera í fyrsta lagi ráð fyrir, að
engin launahækkun verði 1.
marz og 1. júní 1980 og sparar
það ríkissjóði nokkurt fé. Á hinn
bóginn verður meðalhækkun
verðlags milli áranna 1979 og
1980 meiri en reiknað er með í
fjárlagafrumvarpi, einkum
vegna hinnar öru verðhækkunar
á síðari hluta ársins 1979, jafn-
framt því sem laun eru í upphafi
árs 1980 hærri en reiknað er með
í fjárlagafrumvarpi. Loks má
nefna, að ríkisútgjöld 1979 hafa
orðið meiri en reiknað var með
við gerð fjárlagafrumvarps, en
það bendir til að útgjaldatölur
frumvarpsins séu reistar á of
lágum grunni. í þriðja lagi ber
að athuga, að sú kaupmáttar-
rýrnun, sem felst í tillögunum,
skerðir tekjur ríkissjóðs af
veltusköttum að mun, en hefur
óveruleg áhrif á ríkisútgjöld. Að
öllu samanlögðu má ætla, að
heildaráhrif breytinga launa,
verðlags og gengis jafnist að
mestu út næstu tvö til þrjú
misserin. Launasparnaðurinn 1.
marz og 1. júní gæti um sinn
leitt til hagstæðari niðurstöðu
en ella, en þau áhrif eyðast
fljótt, þegar á líður. Niðurstaðan
verður því sú, að hinar sérstöku
aðgerðir í ríkisfjármálum til að
draga úr áhrifum kaupmáttar-
skerðingar, komi sem hrein við-
bót inn í ríkisfjármáladæmið á
árinu 1980 og krefjist því sam
svarandi útgjaldalækkunar eða
tekju- og lánsfjáröflunar, ef tak-
ast á að halda sæmilegri
greiðsluafkomu ríkissjóðs á ár-
inu 1980. Að svo miklu leyti sem
um aukna lánsfjáröflun yrði að
ræða, verður að gera ráð fyrir
innlendum lántökum utan Seðla-
banka, þar sem aukin erlend
lántaka eða yfirdráttur í Seðla-
banka, hlyti að skaða mjög
skilyrði til þess að draga úr
verðbólgu."
I tillögunum er reiknað með
þrenns konar aðgerðum til þess
áð draga úr áhrifum kaupmátt-
arskerðingar. „Sérstök hækkun
lífeyrisbóta yrði a.m.k. að taka
til elli- og örorkulífeyris og
uppbóta á þann lífeyri, þar með
taldar tekjutryggingar. Raunar
verður að reikna með að slík
sérstök hækkun hljóti einnig að
valda hækkun annarra bóta
lífeyristrygginga, þótt sú hækk-
un verði ef til vill ekki jafnmikil.
I sam.ræmi við niðurstöður um
þróun kauplags og verðlags má
ætla að lífeyrisbætur þurfi að
hækka samkvæmt tillögunum
um 9% 1. marz og 8% 1. júní.
Eðli málsins samkvæmt er hér
ekki um nákvæmar tölur að
ræða, en sé við þær miðað, má
reikna með að slík hækkun
lífeyrisbóta kosti samtals um
4>/2 til 5 milljarða á árinu 1980.
Hækkun annarra liða almanna-
trygginga og hækkun barnabóta
í hátt við þetta, bæta við þessa
upphæð 1 - l*/2 milljarði króna.
Ekki er í tillögunum gerð ná-
kvæm grein fyrir því, hvernig 6
milljarða gjaldahækkun eða 19
milljarða tekjulækkun skuli
mætt...“ Hér er í athugasemdun-
um rakið efni 3. greinar kaflans
um aðgerðir gegn verðbólgu, sem
birtur er hér á síðunni. „...Þar
sem ekki liggur fyrir nein sund-
urliðun á fjáröfluninni, en
möguleikar á öllum tilgreindum
sviðum takmarkaðir, verður hér
reiknað með því, að í þessu felist
áform um að dreifa henni nokk-
uð á alla þessa liði.“
Síðan segir í athugasemdum
Þjóðhagsstofnunar, að í fjár-
lagafrumvarpi sé ráðgerð útgáfa
spariskírteina 1980 að upphæð
7,6 milljarðar króna. Sala slíkra
bréfa hafi verið 4,2 milljarðar
króna 1979, en á því ári hafi
verið mun meira um innlausn
eldri skírteina en verður 1980,
þannig að hér sé þegar nokkuð
djarft teflt. Ætla megi að inn-
lend lánsfjáröflun til viðbótar
geti naumast orðið meiri en 5 til
6 milljarðar í mesta lagi „og yrði
þá ugglaust að bjóða góð kjör á
slíkum pappírum." Um mögu-
lega viðbótarsölu ríkisskulda-
bréfa til peningastofnana, segir
að varla sé við því að búast, að
þannig megi fá meira fé en 2 til 3
milljarða króna. „Þannig mætti
með bjartsýni ætla, að með
sérstöku átaki — og með því að
bjóða góð ávöxtunarkjör —
mætti ná þriðjungi af nauðsyn-
legri fjáröflun með nýjum inn-
lendum lánum. Þessu er hér
slegið fram af handahófi og
þarfnazt þessi atriði athugunar
af hálfu Seðlabankans. Þá þyrfti
því að lækka ríkisútgjöldin um
a.m.k. 17 milljarða króna, ef
aðgerðir eiga ekki að valda
greiðsluhalla á ríkissjóði. Fram-
lögin til fjárfestingalánasjóða,
sem sérstaklega eru nefnd voru
einmitt um 17 milljarðar króna í
fjárlagafrumvarpi (Tómasar
Árnasonar — innskot Mbl.) og
hafa þá lögbundin framlög til
þeirra þegar verið skert um 15%.
Viðbótarskerðing um 15% næmi
því um 3 milljörðum króna. Ef
ekki teldist fært að skerða þessi
framlög meira en þessu nemur,
stæðu eftir 14 milljarðar, sem
finna þyrfti stað. Hér verður
gert ráð fyrir að þessi niður-
skurður komi að hálfu á fram-
kvæmdaframlög, en að hálfu á
rekstrarliði og rekstrartilfærsl-
ur (aðrar en almannatrygg-
ingar).“
Síðar segir: „Enginn vafi er á,
að miklum vandkvæðum verður
háð að framkvæma þessar breyt-
ingar á ríkisfjárhagnum bæði að
því er varðar lækkun útgjalda og
lánsfjáröflun. En um þetta mál
er ógerlegt að fjalla nánar, fyrr
en línur hafa skýrzt um einstök
atriði í þessum fyrirhuguðu að-
gerðum. Eins og fram kemur í
tölum hér að framan, gera tillög-
urnar ráð fyrir að tekjur ríkisins
verði lækkaðar um 1 'h til 2% af
þjóðartekjum, en ríkisútgjöld
um 1%. Rekstrarjöfnuðurinn
slaknar þá um 'h til 1% af
þjóðarframleiðslu, sem ætlunin
er að afla fjár til með innlendum
lánum. í þessum tillögum felst
því veruleg slökun í aðhaldi að
ríkisfjármálum og gæti það sér-
staklega orðið afdrifaríkt fyrir
greiðslustöðu ríkissjóðs gagn-
vart Seðlabankanum á fyrri
hluta ársins, sem að sínu leyti
verkar í þensluátt og kynni að
reynast örðugt að ná því til
baka. Ef marka má fyrri
reynslu, yrðu lækkunaráhrifin
seinlegri í vinnslu en ætlað er.“