Morgunblaðið - 10.01.1980, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. JANÚAR 1980
Umsjón:
Jón Ormur Halldórsson
UfflHORP
Umhorfssíðan leitaði til fjögurra forystumanna ungra sjálfstæðismanna, og bað þá að svara
spurningunni: „Hvernig á að leysa stjórnarkreppuna?“ Þeir sem svara spurningunni eru þeir Jón
Magnússon formaður SUS, Jón Ormur Halldórsson varaformaður SUS, Pétur Rafnsson formaður
Heimdallar og Anders Hansen ritstjóri Stefnis, tímarits Sambands ungra sjálfstæðismanna. Fara svör
þeirra hér á eftir:
Jón Magnússon
formaður SUS:
Samstarf
lýðræðis
flokkanna
Lausn stjórnarkreppu felst
í því að mynduð er starfhæf
ríkisstjórn. Nærtækast er að
álykta sem svo, að þeir
stjórnmálaflokkar sem hafa
lík viðhorf til þjóðmála reyni
að koma sér saman um lausn
þeirra, en annarra leiða sé
ekki leitað fyrr en það reyn-
ist ómögulegt. Fyrirfram
skyldi maður ætla að það
væri auðveldara að brúa bilið
á milli þeirra sem næst
standa en hinna sem fjarlæg-
ari eru. Af þessum ástæðum
hefði verið eðlilegt að for-
maður Framsóknarflokksins
leitaði fyrst eftir því, þegar
hann reyndi stjórnarmynd-
un, að kanna hvort grund-
völlur væri fyrir samstjórn
lýðræðisflokkanna þriggja,
Alþýðuflokks, Framsóknar-
flokks og Sjálfstæðisflokks.
Steingrímur Hermannsson
valdi þó ekki þessa leið. Hann
leitaðist við að hnoða saman
enn einni vinstri stjórninni,
þrátt fyrir að slík stjórn
hafði hrökklast frá völdum
skömmu áður við lítin orðstí
eftir eins árs eyðimerkur-
göngu, þar sem óeining og
tortryggni settu svip sinn á
stjórnarsamstarfið. Tilraun
Steingríms var dæmd til að
mistakast enda kom það í
ljós.
Nú þegar formanni Sjálf-
stæðisflokksins hefur verið
falið að mynda ríkisstjórn
finnst mér einnig eðlilegt að
hann reyni til þrautar að ná
samstarfi lýðræðisflokkanna.
Næsta ríkisstjórn verður að
takast á við margháttuð
vandamál, sem eru þess eðlis,
að æskilegt er að ríkisstjórn
sú, sem mynduð kann að
verða hafi traust þingfylgi og
verulegt meirihlutafylgi með
þjóðinni. Pabbapólitík for-
manns Framsóknarflokksins
virðist þó standa í vegi fyrir
þessum möguleika.
Ég hef ekki trú á því að
þjóðstjórn sé vænleg til ár-
angurs. í fyrsta lagi tel ég að
andstæðurnar í íslenskum
stjórnmálum séu það miklar
að flokkarnir sættist ekki á
neitt annað en að viðhalda
ríkjandi ástandi í meginat-
riðum. í öðru lagi yrðu allir
stjórnmálaflokkar jafn;
ábyrgir eða jafnóábyrgir. í
þriðja lagi skortir þá stjórn-
arandstöðu, sem verður alltaf
að vera fyrir hendi í lýðræð-
isþjóðfélagi sem hugsanlegur
valkostur og til að benda á
aðrar leiðir og gagnrýna
stjórnarframkvæmdir. Til-
raunir til myndunar þjóð-
stjórnar geta þó verið gagn-
legar, því að í slíkum viðræð-
um kann að skýrast hvaða
flokkar eigi raunverulega
samstöðu og slíkt getur flýtt
fyrir því að meirihlutastjórn
verði mynduð.
Ýmsir áhrifamiklir hópar
innan Alþýðubandalags og
Jón Magnússon
Sjálfstæðisflokks hafa um
langt skeið rennt hýru auga
til samstarfs þessara flokka.
Mér finnst eðlilegt að þeir
Sjálfstæðismenn sem þannig
hugsa velti því fyrir sér hvort
Alþýðubandalagið hafi starf-
að af heilindum í þeim ríkis-
stjórnum, sem það hefur ver-
ið í að undanförnu. Hvort
líklegt sé að Alþýðubanda-
lagið verði samstarfshæfara
með Sjálfstæðisflokknum en
öðrum flokkum. Hvort mál-
efnaágreiningur flokkanna sé
einungis yfirvarp en ekki
raunverulegur. Þeir Sjálf-
stæðismenn sem komast að
jákvæðri niðurstöðu í þessum
atriðum geta haldið áfram að
láta sig dreyma Nýsköpunar-
drauminn, okkur hinum
finnst hugmyndin hinsvegar
fráleit.
Sjálfstæðisflokkurinn hef-
ur og á að leita þeirra leiða
sem færar eru til að mynduð
verði meirihlutastjórn. Sagt
hefur verið að stjórnmál séu
list þess mögulega. í stjórn-
armyndunarviðræðum reyna
stjórnmálaflokkar því að
koma fram sem mestu af
stefnumálum sínum, en slá af
nokkru til að af samvinnu
geti orðið. Sjálfstæðisflokk-
urinn verður að fylgja þess-
ari reglu ef hann vill hafa
áhrif í þeirri stöðu sem nú er.
Sú regla verður þó að gilda,
að menn selji ekki sál sína
fyrir ráðherrastóla eða víki
frá mikilvægustu stefnumál-
unum fyrir vegtyllur.
Jón Ormur Hall-
dórsson varafor-
maður SUS:
Þjóðstjórn
í eitt ár -
breytingar
á kjördæma-
skipan og
nýjar
kosningar
Sú Ieið sem virðist færust
út úr þeirri pólitísku og
efnahagslegu sjálfheldu, sem
þjóðin er komin í, er myndun
þjóðstjórnar til ákveðins
tíma. Höfuðverkefni þeirrar
stjórnar yrði að reyna að
Jón Ormur Halldórsson
hafa hemil á verðbólgunni,
breyta kjördæmaskipaninni
og boða til nýrra kosninga að
ári liðnu. Enginn grundvöllur
virðist til myndunar meiri-
hlutastjórnar, sem gæti tek-
ist á við efnahagsmálin og
enginn einn flokkur er líkleg-
ur til að fá hlutleysi eða
stuðning annarra flokka til
að stjórna landinu nema um
mjög takmarkaðan tíma.
Ljóst er að mjög erfitt yrði
að koma saman stefnu þjóð-
stjórnar í efnahagsmálum.
Sú stefna hlyti að taka eitt-
hvað mið af stefnuatriðum
allra flokkanna og yrði því
samsuða, sem ekki væri
líkleg til að leysa vandann
nema að litlu leyti. Þjóð-
stjórn ætti hins vegar að vera
í sterkri aðstöðu til þess að
halda friði á vinnumarkaðn-
um og ætti að geta komið sér
saman um daglega stjórn
landsins yfir þann takmark-
aða tíma, sem hún hefði
umboð Alþingis. Á móti kem-
ur að vísu sú staðreynd að
árið yrði allt ein samfelld
kosningabarátta og ætla má
að vinnubrögð yrðu oft áþekk
því sem gerðist í auglýsinga-
stjórn Alþýðuflokksins fyrir
desemberkosningarnar. Þjóð-
stjórn er því langt frá því að
vera góður kostur en flest
verður að telja skárra en
áframhaldandi stjórnleysi og
óvissa, sem innan tíðar getur
valdið nánast óleysanlegum
vandamálum fyrir þjóðina.
Meirihluti fyrir
kjördæma-
breytingu
Eitt brýnasta verkefni
slíkrar stjórnar yrði að ná
samkomulagi á Álþingi um
breytingar á kjördæmaskip-
aninni. Ekki þarf að fara
mörgum orðum um það hróp-
andi óréttlæti, sem þar við-
gengst og er óþekkt í öðrum
lýðræðisþjóðfélögum. Þó má
benda á að munur á vægi
atkvæða milli Reykjavíkur og
Vestfjarða er nánast fimm-
faldur en slíkur munur á
vægi atkvæða milli hvítra og
svartra í Suður Afríku mundi
nægja hvíta minnihlutanum
til sigurs í frjálsum kosning-
um þar í landi. Kjördæma-
málið er því ekkert dægurmál
heldur alvörumál, sem varðar
við lýðréttindi, sem sjálfsögð
eru talin í lýðfrjálsu landi.
Einörð stefna Sjálfstæðis-
flokksins gegn verðbólgu og
til frjálsræðis í efnahagsmál-
um hlaut ekki nægilegan byr
meðal kjósenda. Frá flokks-
legu sjónarmiði kann mönn-
um að finnast að best sé að
standa fast á stefnu flokksins
Anders Hansen
en slíkt myndi útiloka þátt-
töku hans í ríkisstjórn. Því
má hins vegar ekki gleyma,
að sjálfstæðisflokkurinn sem
stærsti flokkur þjóðarinnar
og hin hefðbundna kjölfesta í
íslenzkum þjóðmálum hefur
mikilvægum skyldum að
gegna og þá því meiri skyld-
um á ólgu og óvissutímum
eins og nú ríkja. Flokkurinn
verður að rækja þessar skyld-
ur sínar við þjóðfélagið og
kappkosta um leið að koma
sem mestu af stefnumiðum
sínum fram. Einörð stefna
flokksins í efnahagsmálum
verður í enn meira gildi eftir
eitt verðbólguárið í viðbót og
Sjálfstæðisflokkurinn getur
boðið kjósendum uppá hana
strax og tímabært verður að
efna til nýrra kosninga á
grundvelli skynsamlegri og
réttlátari kjördæmaskipan.
Anders Hansen
ritstjóri Stefnis:
Samstjórn
Sjálfsstæö-
isflokks og
Alþýðu-
bandalags til
tveggja ára
getur leyst
vandann
íslenska þjóðin stendur nú
frammi fyrir gífurlegum
vandamálum, ef til vill meiri
en nokkru sinni fyrr. Um það
eru allir sammála, og um það
þarf ekki að fjölyrða. Líklega
geta flestir verið sammála
um að æskilegast væri að nú
verði mynduð þjóðstjórn
allra flokka til skamms tíma,
er hafi það verkefni að leiða
þjóðina út úr mestu erfiðleik-
unum. En því miður virðist
fátt benda til að stjórnmála-
flokkarnir nái samstöðu um
slíka stjórn, og því verður að
leita annarra ráða. Margir
kostir eru fræðilega fyrir
hendi, sennilegir möguleikar
eru hins vegar örfáir. Sá
besti þeirra er að dómi undir-
ritaðs samstjórn Sjálfstæðis-
flokksins og Alþýðubanda-
lagsins. Skulu hér færð nokk-
Pétur Rafnsson
ur rök fyrir þeirri skoðun:
Vandamál þau sem nú bíða
úrlausnar verða ekki leyst án
samkomulags við launþega-
hreyfinguna í landinu, og í
samráði við samtök atvinnu-
rekenda; hina svokölluðu að-
ila vinnumarkaðarins. Mest-
ur hluti launþega hér á landi
er innan Sjálfstæðisflokksins
og Alþýðubandalagsins.
Framsóknarflokkurinn á
hins vegar fáa formælendur
á þeim slóðum, og Alþýðu-
flokksmenn eru færri innan
ASÍ og BSRB en sjálfstæð-
ismenn. Sjálfstæðisflokkur-
inn nýtur trausts vinnuveit-
enda í landinu umfram aðra
flokka, hvort heldur er um að
ræða lítil fyrirtæki eða stór.
— Sjálfstæðismenn og Al-
þýðubandalagsmenn eiga því
augljóslega auðveldast með
að fá aðila vinnumarkaðarins
til að setjast á rökstóla og
finna sameiginlega leið út úr
vandanum.
í utanríkis- og varnarmál-
um ætti ekki að þurfa að
verða óyfirstíganleg hindrun
í vegi fyrir samstarfi þésara
tveggja flokka. Alþýðubanda-
lagið verður að bakka með
sína stefnu, eins og það hefur
raunar áður gert, og það í
samstjórn við hina svonefndu
vinstri flokka. Slíkt ætti að
verða auðveldara í samstarfi
við Sjálfstæðisflokkinn, og
síðustu atburðir í Afghanist-
an og víðar ættu ekki að gera
það erfiðara.
Flokkarnir verða að ná
málamiðlunarstefnu í af-
stöðu sinni til stóriðju, og
ætti slíkt ekki að vera
ómögulegt í Ijósi yfirlýsinga
sumra forystumanna þess
fyrir kosningar. Má í því
sambandi minna á að Hjör-
leifur Guttormsson hefur
lýst sig fylgjandi stóriðju við
Reyðarfjörð.
Flokkarnir verða að ná
samstöðu um hve lengi sam-
stjórn þeirra á að sitja.
Æskilegasti tíminn yrði
líklega til ársins 1981. Gætu
kosningar þá farið fram í
júnímánuði þá um vorið.
Flokkarnir þyrftu þá að vera
búnir að ná fullri samstöðu á
Alþingi um breytta kjör-
dæmaskipan, og væri þá eðli-
legast að aftur yrði kosið
haustið 1981. Stjórnartímabil
þessara tveggja flokka yrði
þá orðið tæplega tveggja ára
langt, og afar sennilegt er að
þá verði mestu vandamálin
að baki.
Þetta er skásti valkostur-
inn sem nú er fyrir hendi,
þótt ekki sé hann ef til vill
góður að allra dómi. Það sem
mikilvægast er hins vegar nú
er að líta upp fyrir þrönga,