Morgunblaðið - 13.01.1980, Qupperneq 24

Morgunblaðið - 13.01.1980, Qupperneq 24
24 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. JANÚAR 1980 twliíCalii ito Útgefandi Framkvæmdastjóri Ritstjórar Ritstjórnarfulltrúi Fréttastjóri Auglýsingastjóri hf. Árvakur, Reykjavík. Haraldur Sveinsson. Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Þorbjörn Guömundsson. Björn Jóhannsson. Baldvin Jónsson. Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskriftargjald 4.500,00 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 230 kr. eintakið. stríðið á flugleiðinni hefur magnazt og fjölmargir aðil- ar bjóða nú lág fargjöld. Jafnframt hefur eldsneyt- iskostnaður stórhækkað. Líklegt má telja að flug- leiðin yfir Atlantshafið sé nú erfið fyrir flest flugfélög og þá gefur auga leið, að þeir, sem hafa minnst fjár- hagslegt bolmagn, eiga erf- iðast með að standast áföll- in. Loftleiðir höfðu byggt upp mikið sölukerfi og aðra starfsemi í kringum þetta flug, bæði heima og erlend- margir, sem hafa átt erfitt með að horfast í augu við þær staðreyndir, sem blas- að hafa við í sambandi við Atlantshafsflug Flugleiða. Það er mannlegt út af fyrir sig og skiljanlegt en hitt er ljóst, að stjórnendur fyrir- tækisins eru fyrst og fremst gagnrýnisverðir fyrir það að hafa ekki byrjað þennan samdrátt fyrr. Flugsamgöngur eru okk- ur íslendingum mikilvæg- ar. Nú skiptir mestu, að Fylgjum fordæmi frumherjanna í fluginu — hef jum nýja sókn Loftleiðamenn byggðu upp flug með útlend- inga milli Bandaríkjanna og Evrópu af dirfsku, dugn- aði og framsýni. Grundvöll- ur þess var sá að bjóða farþegum lægri fargjöld en aðrir gerðu en í þess stað urðu þeir að sætta sig við hæggengari flugvélar og millilendingu á íslandi. Fyrir allmörgum árum mátti sjá fyrir, að þessar forsendur Loftleiðaævin- týrsins í Atlantshafsflug- inu voru að breytast og hverfa. í fyrsta lagi var orðið óhjákvæmilegt að taka í notkun þotur á þessari flugleið enda rekstrarhagkvæmni þeirra meiri en gömlu vélanna. Þar með voru Loftleiðir komnar með sömu eða svip- aðar vélar í þetta flug og önnur flugfélög á þessari flugleið. I öðru lagi hafa fargjöld á flugleiðinni smátt og smátt lækkað hjá öðrum flugfélögum og all- mörg ár eru síðan fargjöld- in voru orðin svo lág, að þetta flug skilaði ekki mikl- um hagnaði, ef nokkrum. Þegar svo var komið, að önnur flugfélög buðu svip- uð fargjöld og íslenzka flugfélagið, sem hins vegar varð að millilenda á íslandi, mátti ljóst vera, að erfiðleikar mundu koma upp. A síðustu misserum hef- ur tvennt gerzt: fargjalda- is, sem Flugleiðir tóku síðan við. Það er sjálfsagt auðveldara að byggja upp og þenja út heldur en að draga saman. Það er erfitt verk að draga saman svo mikla atvinnustarfsemi, sem byggð hafði verið upp í kringum Atlantshafsflugið og þeir menn, sem í því standa, eru ekki öfunds- verðir af hlutskipti sínu. Það hefur gert þetta verk erfiðara en ella, að miklar deilur hafa verið uppi inn- an Flugleiða á undanförn- um misserum, bæði milli stjórnenda og starfsmanna. Þær umræður, sem orðið hafa á opinberum vettvangi um þessi mál, sýna, að innan félagsins eru fjöl- stjórnendum og starfsfólki Flugleiða takist að draga saman seglin í bili a.m.k. þannig, að félagið komi sterkara út úr þeim sam- drætti en það hefur verið nú. Með því að koma rekstri þess á traustan grundvöll á ný er von til þess, að við getum hagnýtt okkur þá þekkingu og reynslu sem safnazt hefur saman hjá starfsliði Flug- leiða og áður Loftleiða og Flugfélags íslands, til þess að endurskipuleggja flug- starfsemi okkar Islendinga og hefja nýtt vaxtarskeið. í fluginu skiptast á skin og skúrir. Þegar vel gengur er uppbyggingin ör. Þegar harðnar á dalnum tapast mikið fé á sömmum tíma. Við höfum reynt hvort tveggja. En þótt illa gangi nú eigum við ekki að missa kjarkinn heldur stefna að því að efla flugstarfsemi okkar á ný á alþjóðavett- vangi, þótt það kunni að verða með öðrum hætti en þegar mestur uppgangur var í Atlantshafsfluginu. Ýmsir hafa orðið til þess að bregðast við erfiðleikunum í Atlantshafsfluginu á neikvæðan hátt og nota þá sem tilefni til margvíslegra ásakana á hendur stjórn- endum Flugleiða. Við end- urreisum alþjóðaflug okkar ekki með slíku neikvæðu nöldri heldur með því að draga saman seglin þegar það á við, endurskipuleggja liðið og brjótast síðan áfram með þeirri jákvæðu afstöðu, dirfsku og dug, sem einkenndi starf frum- herjanna í flugi hér á íslandi fyrir hálfri öld og síðar þeirra manna, sem lögðu grundvöllinn að hinu umfangsmikla farþegaflugi okkar milli íslands og ann- arra landa. Fordæmi þeirra á að verða þeim, sem nú starfa að íslenzkum flug- málum, hvatning til nýrra átaka. Erfiðleikarnir sem þeir stóðu frammi fyrir virtust oft óyfirstíganlegir en nú þekkjum við öll þá glæsilegu sögu. Þess vegna eigum við að stefna að því að breyta vörn, í nýja sókn á nýjum vígstöðvum. Rey kj avíkurbréf Laugardagur 12. janúar Þjóð og tunga Oft er á orði haft, að við Islendingar séum „fátækir, smá- ir“. Og það er vissulega rétt, að á sumum sviðum þýðir ekki fyrir okkur að etja kappi við milljóna þjóðir, enda ætlast enginn til þess. Við getum haldið hér uppi menn- ingar- og velferðarþjóðfélagi án þess að mæða okkur með þvílíkri streitu. A hinn bóginn megum við ekki láta fámennið draga úr heil- brigðum metnaði né sjálfsvirð- ingu: Við eina götu í New York búa jafnmargir menn íslending- um eða vinna við eitt og sama fyrirtækið á þeim slóðum. Og það jafnvel þótt Færeyingar bættust í hópinn. Hvers vegna skyldum við gera meiri kröfur til okkar en þetta fólk til sín? Það er enginn vafi á því, að hið nána sambýli við náttúruna hér eins og í Færeyjum örvar okkur til dáða, gerir lífið innihaldsríkara og fjölbreytilegra. Það er t.a.m. með ólíkindum hversu margir afburða listamenn hafa orðið til með þessum smáþjóðum báðum tveim. Og það örvar líka einstaklinginn, að meiri kröfur eru til hans gerðar í fámenninu en í mannhafinu: Menn stækka með verkefnunum. Það, sem fyrst og fremst skilur okkur íslendinga þó frá öðrum þjóðum er tunga okkar og menn- ing: Heimskringla og Njála eru auðskildar hverju mannsbarni eins og áður; hvort tveggja skerfur til heimsbókmenntanna sem þolir samanburð við hvað sem er. Því líkar bækur hafa aldrei verið skrifaðar við breiðstræti New York. Og ferskeytlan er eign okkar einna. Stuðlasetningin og kveð- andin er nokkuð, sem enginn getur frá okkur tekið — gamall arfur, sem við ein höfum varðveitt og getum varðveitt áfram, ef við höldum vöku okkar: Meðan einhver yrkir brag, og Islendingar skrifa, þetta gamla þjóðarlag það skal alltaf lifa. Þessu vildu menn trúa, þegar þjóðin var að vakna til „nýs lífs“ með endurreistu alþingi, heima- stjórn, fullveldi og loks fullum aðskilnaði við Dapi hinn 17. júní 1944. Og vel má halda því fram, að með því að yrkja Ólafs rímu Grænlendings undir sléttubanda- hætti hafi Einar Benediktsson viljað gera tröllaukið átak til þess að varðveita gamla menningar- arfleifð, sem hlaut að standa höllum fæti, þótt lausavísan lifði. Olafs ríma varð aldrei að því meistarastykki, sem hann vildi. Eigi að síður talar hún til okkar á sinn hátt og þjónar sínum tilgangi með því. Tröllatak til eflingar menn- ingu og tungu Fyrir tveimur árum rúmum flutti Sverrir Hermannsson ásamt fjórum alþingismönnum öðrum tillögu til þingsályktunar um „að sjónvarp og útvarp annist kennslu og fræðslu í öllum greinum móð- urmálsins. Þrettán manna ráð, kosið hlutfallskosningu á Alþingi, skal hafa með höndum stjórn þeirra mála“. Þessi tillaga var ekki borin fram að ástæðulausu. íslenzk tunga hefur átt mjög í vök að verjast í sambandi við talað mál, bæði hvað varðar framburð, framsögn og áherzlur. Orðaforði hefur farið þverrandi, en málið að sama skapi orðið flatneskjulegra og erlendra áhrifa gætir í vaxandi mæli. Loks er svo komið, að tilfinning manna fyrir merkingu orða hefur slaknað geigvænlega. Sumpart er það vegna auglýsingaskrums, sumpart vegna áróðurs og innrætingar. Þess má nefna dæmi í kennsluþók- um við æðstu menntastofnanir, að orð séu fremur valin með hliðsjón af pólitískum geðþótta höfunda en til að draga upp hlutlæga mynd af atburðarás eða skoðunum. Þessa hefur einnig gætt í ríkisfjölmiðl- um. í útvarpinu hefur margt verið gert ágæta vel til eflingar íslenzkri tungu og menningu í þeim þáttum sem sérstaklega hafa verið til þess ætlaðir. A hinn bóginn ber of mikið á því að kröfurnar hafi slaknað gagnvart umsjónarmönnum einstakra dag- skrárþátta. Og eins og segir í greinargerð með þingsályktunar- tillögu Sverris Hermannssonar og þeirra félaga hefur áhrifaríkasti fjölmiðillinn, sjónvarpið, „í engu sinnt fræðslu í meðferð íslenzkrar tungu. Virðist jafnvel ekki lögð sérstök rækt við orðfæri eða framburð þeirra, sem þar starfa. A þessu þarf að verða gjörbreyt- ing. Langsterkasta áróðurstækið, sem flutzt hefur inn á gafl á hverju heimili landsins, þarf að taka tröllataki til eflingar íslenzkri menningu, sérstaklega til viðreisnar íslenzkri tungu, en það er brýnasta verkefnið nú“. Því miður treysti Alþingi sér ekki til þess að samþykkja þings- ályktunartillögu þeirra félaga, heldur lét sér nægja að álykta 5. maí 1978 „að fela ríkisstjórninni að sjá svo um að kennsla og fræðsla í Ríkisútvarpinu í öllum greinum móðurmálsins verði efld“. Svo að menn viti til hafa þeir menntamálaráðherrar, sem síðan hafa setið í þeim stóli, gert næsta lítið til þess að verða við þessum fyrirmælum Alþingis, ef undan er skilinn stuttur þáttur í sjónvarpi á sunnudagskvöldum. Miklu fremur er ástæða til að ætla, að í ríkisfjölmiðlum sem ríkisskólum hafi enn sigið á ógæfuhliðina hvað móðurmálið varðar. Svo fjarri fer því, að því sé sýnd viðeigandi ræktarsemi og sómi. Ævarandi sjálfstæðis- barátta Meðan við börðumst fyrir því að vinna sjálfstæði okkar úr höndum Dana var enginn í vafa um að sjálfstæðisbaráttan væri ævar- andi í víðasta skilningi þess orðs: stjórnarfarslega, efnahagslega og menningarlega. Við fögnuðum því innilega 1918 að samtímis því sem við fengum fullveldið öðluðust ýmsar smáþjóðir Evrópu sjálf- stæði svo sem Eistlendingar, Lett- ar og Litháar. Allar þessar þrjár þjóðir koma mjög við sögu Norð- urlanda og hafa fengið að gjalda þess hversu dýrkeypt það getur reynzt hinum minnimáttar að vera í nábýli við ofureflið, þegar það svífst einskis. A hverju ári er haldin „friðarvika", sem kennd er við þessi lönd, Eystrasaltslöndin. Ekki er það þó til þess að minnast þess, að þjóðirnar þrjár öðluðust sjálfstæði 1918, heldur til þess að friðþægja glapsýnum mönnum. A þessum dögum fá aðrir ná- grannar Sovétmanna að kenna á

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.