Morgunblaðið - 13.01.1980, Síða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 13. JANÚAR 1980
Umsjón: Séra Jón Dalbú Hróbjaiisson
Séra Karl Siyvrbjörnsson
Siyuröur Pdlsson
DROTTINSDEGI
Kirkjukór — til hvers
Einar Th. Magnússon er safn-
aAarfulltrúi í Grensássókn í Rvík.
og hefur sungið með kirkjukórn-
um þar í 15 ár. Umsjónarmenn
siðunnar fóru á vit Einars og
spurðu hann nokkurra spurninga
um kirkjukóra og hvert álit hann
hefði á hlutverki þeirra.
— Ég tel að hlutverk kirkju-
kórsins eigi fyrst og fremst að vera
að örva og leiða almennan söng
safnaðarins. Þetta hlutverk hefur
e.t.v. víðast verið vanrækt vegna
ánægju kirkjukórsins með að
syngja í röddum.
— Er það þá þín skoðun að
núverandi fyrirkomulag sé al-
mennum safnaðarsöng hemill
fremur en örvun til þátttöku í
sálmasöng og messusvörum?
— Almennt held ég að hvorki
söngstjórar né prestar geri nóg af
því að örva söfnuðinn til þátttöku í
söngnum en ég álít auðvelt að
breyta þessu. Fyrir nokkrum árum
var það t.d. fátítt að söfnuðurinn
tæki undir „Faðir vor“ þar til
prestar fóru að hvetja til þátttöku.
Nú er þátttaka í bæninni orðin
almenn. Á sama hátt mætti hvetja
til þátttöku í víxlsöng prests og
safnaðar
— Teldir þú þá tii bóta að leggja
niður kirkjukóra í núverandi
mynd?
— Nei, alls ekki. En það á að
breyta starfi þeirra. Þeir eiga ekki
að eyða tíma sínum til að æfa
fjórrödduð sálmalög og messusvör,
heldur leiða safnaðarsönginn með
einrödduðum söng. Þannig gæfist
betri tími til að æfa kórverk sem
kórinn flytti sérstaklega við guðs-
þjónustur og hátíðleg tækifæri á
vegum safnaðarins. Með einrödd-
uðum forsöng myndi kórinn örva
lofgjörðarsöng safnaðarins sjálfs.
— Nú er mikið kvartað um að
erfitt sé að fá fólk til að syngja í
kirkjukórum, einkum hér í þéttbýl-
inu. Telurðu ekki að það yrði enn
erfiðara ef starfsháttum kóranna
yrði breytt eins og þú ert að lýsa?
— Nei, þvert á móti. Ég álít að
það myndi örva áhugann ef kórinn
væri sífelit að glíma við eitthvað
nýtt og skemmtilegt, fremur en
stagla raddir í sálmalögum og
messusvörum. Því stagl er það þar
sem alltaf er eitthvað af nýju fólki
sem þarf að læra það sem megnið
af kórnum kann fyrir. Ný viðfangs-
efni örva áhugann eins og dæmin
sanna.
— Hvar hefur söfnuðurinn að-
gang að messusvörunum og gangi
guðsþjónustunnar?
— Þetta er prentað fremst í
sálmabókinni en framsetningin er
þannig að sumum reynist erfitt að
fylgjast með því þar. Sumir söfn-
uðir hafa gefið þetta út sérprentað
og er mér kunnugt um að það hefur
gefist mjög vel.
— Telur þú að afturhvarf til
hins Gregoríanska söngs, sem
sumir boða, sé til bóta.
— Ég álít að hann falli betur að
þeim textum sem verið er að tóna
en rómantíski söngurinn sem ég
held að sé þegar orðinn úreltur
bæði innan kirkju og utan.
— Þú óttast ekki að það breikki
bilið milli guðsþjónustunnar og
hins almenna safnaðarmeðlims.
— Nei, þvert á móti.
Tónar kirkjunnar
í Fréttabréfi Laugarneskirkju ritaði organleikari kirkjunnar.
Gústaf Jóhannesson, eftirfarandi grein, sem forráðamönnum þessarar
siðu finnst að erindi eigi við fleiri, og fengu þvf leyfi höfundar að birta
hana:
Allt frá upphafi hefur Kristin
Kirkja átt sína sérstöku tóna. Tóna
sem hafa verið samofnir helgihaldi
hennar í ákalli, tilbeiðslu og þakk-
argjörð.
Þessir tónar, þessi söngur var
arfur frá Gyðingum og iðkaður í
upphafi Kristninnar með sama
hætti eins og Gyðingar gerðu í
Sinagogunum, þar sem Sálmarnir,
Saltarinn var sunginn við tónlist,
sem síðar varð liturgisk tónlist
frumkirkjunnar.
Eftir að Konstantín mikli veitti
kristnum mönnum trúfrelsi árið
313 varð mikil gróska í öllu lífi
Kirkjunnar og einnig í hinum
liturgiska söng, sem varð fyrir
verulegum grískum og bysantinsk-
um áhrifum um það leiti.
Þessi söngur Kirkjunnar er
venjulega kenndur við Gregor páfa
hinn mikla og kallaður Gregorian-
ik eða Gregorsöngur. Af þeirri
ástæðu draga margir þá ályktun
að Gregor sé höfundur hans, en
það er misskilningur. Hlutverk
Gregors var einungis það að safna
saman þeirri tónlist, sem var notuð
við hina ýmsu þætti guðsþjónust-
unnar og koma skiplagi á þennan
þátt í lífi Kirkjunnar, Scola Can-
torum, sem varð mikil lyftistöng
fyrir alla kirkjulega tónlist.
Gregorsöngur er einraddaður
eins og öll tónlist á fyrstu þúsund
árum Kirkjunnar. Hann lýtur öðr-
um lögmálum en sá söngur, sem
við þekkjum best og skilur sig frá
honum í tveimur meginatriðum.
I fyrsta lagi: f stað dúr og moll,
sem eru alsráðandi í þeirri tónlist
sem okkur er tömust, eru notaðar
svokallaðar kirkjutóntegundir í
Gregorianik, en þær eru átta og
hafa hver um sig sinn sérstaka
blæ, sem virkar framandi óvönu
eyra.
í öðru lagi: í Gregorianik eru
engin taktstrik. Áherslur og hrynj-
andi tónlistarinnar fer eftir þeim
textum, sem hún stendur með.
Þessi söngur er því með sérstökum
hætti eðlilegur við þá þætti guðs-
þjónustunnar þar sem ekki er um
að ræða texta í bundnu máli.
Gregorsöngur, sem af sumum er
talinn vondur eða ónothæfur með
öllu af þeirri einni ástæðu að það
var Kaþólska Kirkjan, sem skilaði
þessum arfi til okkar nútíma-
manna, en nú óðum að vinna sér
sess meðal Lútherskra Kirkna.
Frændur okkar á Norðurlöndun-
um nota þennan messusöng. í
Svíþjóð hvarf þessi tónlist aldrei
alveg úr messunni, þótt miklar
lægðir yrðu í liturgiu þeirra á
nítjándu öldinni.
I Danmörku og Noregi slitnaði
þráðurinn eins og hér hjá okkur,
en nú hafa þeir tekið hann upp að
nýju, samfara þeirri messuskipan
sem ein á sér rök og hefð í
Kristinni Kirkju, guðsþjónustu,
sem hér á landi hefur verið kölluð
klassisk.
Nú er í undirbúningi handbók
fyrir íslensku kirkjuna. Drög að
þeirri handbók voru lögð fram af
biskupi landsins fyrir um það bil
tveimur árum og hefur sú messa
verið iðkuð hér í Laugarneskirkju
síðan.
Þegar þessi handbókartillaga
var lögð fram vaknaði eðlileg
spurning. Hvaða tónlist á að nota
við þessa messu?
Niðurstaða okkar varð sú að
nota Gregorianik í sinni einföld-
ustu mynd við fullkomna messu,
það er guðsþjónustu með altaris-
göngu, en fella messusöng Sigfúsar
Einarssonar við aðrar guðsþjón-
ustur. Auk þess eru Hátíðarsöngv-
ar Bjarna Þorsteinssonar notaðir,
en þegar þeir eru notaðir verður að
gera veruleg frávik á messuform-
inu.
í stórmerkri bók „Endurnýjun
Kirkjunnar" segir höfundurinn Dr.
Gustav Aulen biskup, frá þeirri
staðreynd að allsstaðar í Svíþjóð
hafi reynslan orðið sú sama þar
sem Gregorsöngur hafi verið tek-
inn upp. Eftir því sem söfnuðirnir
lifðu sig meir og betur inn í hinn
helga arf kirkjunnar, þeim mun
sannfærðari urðu þeir um að
þessir tónar hæfðu textum kirkj-
unnar betur en önnur tónlist og
hefur þó sænska kirkjan reynt
margar leiðir í þeim efnum.
Við sem erum sannfærð um að
þessi niðurstaða sé rétt, eigum þá
ósk að íslenskir söfnuðir megi án
fordóma hneigja eyru sín að þess-
um helga arfi, sem hefur verið
farvegur Kristinnar Kirkju fyrir
ákall, tilbeiðslu, lofgjörð og þakk-
argjörð allt frá upphafi. G.J.
3?ai ^ , [JcÍlJ5 (KK//*rnkJ
-f
3 '_JL L- I. Ifeilo£-ur; J(eilag-ur, tfeilagur ert J?ú Vrottinrt Guh alls^erjar.
Leyfið börnunum
að koma til mín
1. sunnudagur eftir þrettánda.
GuÖspjallið: (Mark. 10,13—16). Menn færðu börn til Jesú til
þess að hann skyldi snerta þau en lærisveinamir ávítuðu
þá. En er Jesús sá það gramdist honum og hann sagði við
þá: ,feyfið börnunum að koma til mín og bannið þeim það
ekki, því að slíkra er Guðsríkið. Sannlega segi ég yður:
Hver sem ekki tekur á móti Guðs ríki eins og bam, mun alls
eigi inn í það koma.“ Og hann tók börnin sér í fang, lagði
hendur yfir þau og blessaði þau.
Að „ári barnsins" í fersku
minni er það örðugt fyrir
okkur að gera okkur grein
fyrir því hversu róttæk, bylt-
ingarkennd, þessi ummæli og
látæði Jesú er. í samtíma Jesú
voru börn almennt ekki hátt
skrifuð né þeim hampað.
Menn töldu að konur og börn
stæðu utan við guðs samfélag-
ið. Jesús snýr við öllu því, sem
heimurinn hafði þekkt og met-
ið og hann vegsamaði Guð
fyrir að hafa hulið boðskap
sinn fyrir spekingum og hygg-
indamönnum, en opinberað
hann smælingjum. Af orðum
hans og atferli má ráða, að
ríki Guðs sé ekki aðeins opið
börnunum, heldur tilheyri
þeim einum og sérstaklega, og
þeim, sem eru eins og þau.
Hann boðar að guðsríkið,
valdsvið Guðs, sé þar sem
Jesús er. Að koma til Jesú er
að koma þar, sem Guð er og
ræður og heilagleikinn, rétt-
lætið, dýrðin hans. Og það
þarf opinn barnshugann til að
sjá Guð að verki í Jesú í
Nasaret. Það þarf að snúa baki
við öllum hugmyndum um
eigin mátt og megin, ágæti og
verðleika og lúta undrinu og
leyndardóminum í trú og
hlýðni og barnslegu trúnað-
artrausti. Aðgangur að guðs
ríki byggir ekki á frammistöðu
manna, heldur aðeins á kær-
leika og trúfesti Guðs.
Það er þess vegna, sem það
tilheyrir börnunum. Því að
þau hafa ekkert fram að færa,
nema eigið allsleysi. Þau gera
sér rangar hugmyndir um
ágæti sitt og kosti. Þau vita
það eitt, að þau eru háð
umhyggju og ástúð annarra.
Börnin eru algjörlega háð um-
önnun ástvina sinna, en sú
umhyggja er aðeins dauft end-
urskin ástar og umhyggju
Guðs fyrir okkur, börnum
sínum.
Jesús vill leyfa börnunum að
koma til sín, og þar með sýnir
hann eftirminnilega hvað
fagnaðarerindið er. Það, að
Guð kemur í Jesú Kristi til að
leita uppi og finna þá, sem á
engan hátt eru hans verðir, og
býður þeim hlutdeild í gleðinni
eilifu. Ríki Guðs tilheyrir
börnunum. Það þýðir ekki, að
við eigum að vanmeta alla
skynsemi, reynslu, þekkingu,
vit og þroska fullorðinsára. En
sá Guð, sem kemur til mann-
anna í Jesú Kristi, steig inn í
örbirgð og vanmátt okkar í
Betlehem og Golgata, hann
sýnir okkur hvað það er að
vera maður. Það er að vera
barn Guðs, og hvíla öruggur í
trausti til ástar og umhyggju
föðurins á himnum, viður-
kenna, að við erum í öllu háð
ást hans og umhyggju — náð.
„Þeir báru börn til Jesú til
þess að hann skyldi snerta þau
... og hann blessaði þau.“ Eitt
sinn varst þú þannig borinn til
hans í heilagri skírn og hann
blessaði þig. Efastu aldrei um
þá blessun hans. í bókinni „í
grýtta jörð“ lýsir Bo Giertz
húsvitjun í gamla daga.
Heimasætan lagði spurningu
fyrir prestinn: Hvernig á
maður að geta vitað fyrir víst
að maður sé kallaður af Guðs
anda? Presturinn hugsaði sig
um andartak en tók svo
kirkjubókina fletti upp í henni
og las: Kristín Jónsdóttir ...
Jú, þú ert kölluð af Guði
sjálfum, því að hér ertu skráð
meðal skírðra barna hans. Um
það geturðu aldrei efast. — En
ef maður finnur ekkert til
þess? spurði stúlkan þá. Og
prestur svaraði: Þá finnur Guð
því meira til þess!