Morgunblaðið - 29.03.1980, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIO, LAUGARDAGUR 29. MARZ 1980
Nokkur frumatriði og
tölfræðilegar upplýsingar
1963 lýsti Noregur yfirráöum sínum yfir norska landgrunn-
inu.
1966 var byrjaö á því aö bora fyrstu holuna í hafsbotninn.
1969 fundust fyrstu olíulindirnar, sem nýta mátti til
framleiðslu.
1971 hófst framleiðsla á olíu.
1975 voru Norömenn farnir aö framleiða meira magn olíu
en þeir sjálfir neyttu. Sama ár hófust flutningar á olíu frá f
borpöllum til lands meö neöansjávarolíuleiðslum.
1977 voru fyrstu neðansjávargasleiöslurnar teknar í notkun
á norska landgrunninu.
1979 nam norsk olíuframleiösla þ.e. olía og gas fimm
sinnum meira magni en eigin olíuneysla Norömanna.
xxx
Norömenn nota 7—8 milljónir tonna af olíu á ári. 1979
var heildarolíuframleiðslan á norska landgrunninu 18.8
milljónir tonna. Norömenn nota ekkert gas og þar því allt
unniö til útflutnings. Framleiðsla á gasi var 20.8 milljarðar
rúmsentimetrar 1979. Frá 1971 til ársloka 1979 hafa
samtals 77.2 milljónir tonna af olíu komiö af norska
landgrunninu og 37.6 milljarðar rúmsentimetrar af gasi.
xxx
1. janúar 1980 haföi u.þ.b. 47 milljörðum norskra króna
veriö varið til fjárfestingar í föstum mannvirkjum og
olíuleiöslum til olíuvinnslu í'Noröursjó. Á sama tíma haföi
6,7 milljörðum norskra króna veriö varið til rannsókna.
Þannig hefur í heild veriö fjárfest fyrir tæplega 54 milljaröi
norskra króna í leit og mannvirkjagerö á landgrunninu.
xxx
Frá því aö fyrsta framleiöslan hófst 1971 hefur
heildarframleiðsluverömætið á vinnslu og flutningi meö J
leiðslum aukist úr 62 milljónum norskra króna 1971 í alls
23.700 milljónir norskra króna 1979. Alls nemur heildar-
framleiðsluverðmætið á tímabilinu 1971 —1979 rúmlega 60
milljörðum norskra króna.
Síðan 1971 hefur hlutdeild olíunnar í norskri þjóöar-
framleiöslu vaxið úr 0 í 9.1% 1979.
xxx
Fram til þessa hefur svo aö segja öll olían og allt gasið
verið flutt á land í öörum löndum en Noregi. Gert er ráð 1
fyrir því aö svo veröi einnig þegar fram líða stundir. Þegar
litið er á útflutningstölur sést, aö 1972 nam olían 0.2% af
norskum útflutningi en nemur 22.5% 1979.
xxx
Skattheimtu ríkisins af olíunni er þannig háttaö, aö hún
byggist á venjulegum tekjuskatti (50.8%) og sérstökum
skatti (25%). Eftir aö afsláttarreglur hafa verið nýttar nemur
heildartekjuskattbyröin 70—72%. Afskriftartími er J
skemmri (6 ár) en í öðrum iðngreinum (10 ár). í i
undirbúningi eru breytingar á skattalögum, sem þyngja
tekjuskattinn í 80%. Þá þurfa olíufyrirtækin aö greiöa 0,7% |
í eignaskatt. Ríki leggur einnig framleiðslugjald á olíuna og f
gasiö nemur þaö 8—16% af verömæti framleiddrar olíú, og f
ræöst af magni. Á gasi er framleiðslugjaldið 12.5%. Þaö er
á valdi ríkisins aö ákveöa hvort það heimtir gjaldið í fé eöa
olíu. Þá hafa einnig veriö settar reglur um gjöld fyrir
rannsóknaleyfi o.fl. o.fl.
Norski ríkissjóöurinn hefur rétt fundið smjörþefinn af því
nú, hve mikla fjármuni hann kemur til meö aö fá frá olíunni.
Tekjurnar munu stóraukast á næstu árum. Tekjuskattur
var fyrst greiddur til ríkisins 1975 og samtals nemur hann
síöan 11 milljörðum norskra króna. Frá 1964 hafa ríkinu
borist greiöslur fyrir vinnsluleyfi og frá 1971 framleiöslu-
gjald og námu þær greiöslur í árslok 1979 4.660 milljónum
norskra króna. Samtals hafa því beinar tekjur norska
ríkisins af olíuvinnslunni numiö tæplega 16 milljöröum
norskra króna til þessa.
I
XXX
Norðmenn hafa þar til fyrir nokkrum dögum takmarkað
olíuvinnslu bæöi í tilraunaskyni og til framleiðslu viö svæði
sunnan 62 breiddargráðu, þ.e. nokkru fyrir noröan
Björgvin. Norska landgrunnið fyrir sunnan 62° er alls 140
þúsund ferkílómetrar og er þaö um 1/7 hluti norska
landgrunnsins. Á svæöinu fyrir sunnan 62° eru 19.476 j
ferkílómetrar tll umráöa fyrir olíufyrirtæki miöaö viö 1.
janúar 1980.
xxx
Norska olíustofnunin hefur áætlaö aö unnt sé að
framleiða 4000—5000 milljónir tonna af svonefndum
olíueiningum (olía og gas reiknaö sem heild) á norska
landgrunninu fyrir sunnan 62°. Stofnunin telur, aö á þeim
stööum, þar sem ákveðið var aö hefja vinnslu 1. janúar
1980, sé unnt aö framleiða 1030 milljónir tonna af
olíueiningum (585 milljónir tonna af olíu og 445 milljarðir
rúmsentimetra af gasi). Af þessu magni höföu um 115
milljón tonn af olíueiningum verið framleidd 1. janúar 1980.
11 svæöi hafa verið valin til vinnslu og er hún hafin á 9
þeirra.
Þyrlur eru notaöar til að flytja menn til og frá borpöllunum en allur varningur er fluttur á séremíduöum
akipum. Á myndinni sést olíuskip við „kranann", en olfunni er dælt um hann úr botntönkum borpallsins í
skipiö.
Norska oliuævintýrið er þess eðiis, að i raun er ógjörningur að átta sig
á þvi, hvernig það er vaxið. Fjármagnið og mannvirkin eru af þeirri
stærðargráðu, að mannshugurinn greinir ekki umfangið. Norðmenn
beita öilum ráðum til að halda aftur af sér og koma i veg fyrir að
oliugróðinn, sem rétt er að byrja að siast inn i landið, umturni
efnahagslifi þeirra.
Þegar komið er til Stavangers oliubæjar Noregs, er fátt, sem bendir
til þess, að þar ráði svarta gullið rikjum. EFtir að hafa hlýtt afoðskap
fulitrúa norska oliuveldisins og borgarstjórans gengum við um miðbæ
Stavangers. Dómkirkjan, sem upphaflega var reist fyrir tilstuðlan
Sigurðar Jórsalafara i byrjun tólftu aldar, setur svip sinn á vinalegt
umhverfið. Þvi miður höfðum við setið of lengi við oliufræðsluna til að
ná til kirkjunnar, áður en henni var lokað þennan daginn. Á
sólbjörtum en svölum marsdeginum gengum við því upp að gömlum
virkisturni, sem stendur á hæð þaðan sem sést vitt og breitt til allra
átta. Þegar við stóðum þar sáum við fyrstu merki oliuvinnslunnar. í
höfninni var verið að smiða yfirbyggingu á risavaxinn borpall og
innar á firðinum mátti sjá pallstólpana gnæfa.
eftir BJÖRN
BJARNASON
Statf jord B
Þessu gífurlega mannvirki hafði
verið lýst fyrir okkur, er við
heimsóttum ríkisolíufyrirtækið
Statoil fyrr þennan sama dag í
höfuðstöðvum þess. Fyrirtækið er
að láta smíða þenan borturn, sem
dreginn verður í heilu lagi út á
Statfjord-svæðið, sem er 118 km
beint vestur af Sognfirði eða 185
km norð-austur af Hjaltlandi
(Shetlands-eyjum). Talið er, að á
svæðinu séu um 400 milljón tonn
af olíu og 70 milljón kúbíkmetrar
af gasi. Statfjordsvæðið er mesta
olíusvæði, sem fundist hefur á
hafi úti í heiminum. Fyrsti bor-
pallurinn, Statfjord A, hefur verið
fluttur þangað og hóf framleiðlu í
nóvember á síðasta ári.
í Stavanger má nú sjá pall
númer tvö, Statfjord B, sem komið
verður fyrir á 145 metra dýpi
sumarið 1981, ef áætlanir stand-
ast. Borpallurinn verður 271 metri
á hæð, yfirbyggingin verður 114
metra löng og 55 metra breið.
Heildarþyngd hans með ballest
verður 816 þúsund tonn og hann
verður dreginn í einu lagi út á
svæðið.
Pallurinn á að geta dælt um 20
þúsund tonnum af olíu úr botnin-
um á dag eða um 7.5 milljónum
tonna á ári (svipað og ársnotkun
Norðmanna af olíu, við íslend-
ingar notum 600 þúsund tonn,
þannig að það tæki pallinn mánuð
að dæla upp fyrir okkur). í grófum
dráttum má segja, að kostnaður-
inn við smíði borpallsins nemi um
það bil þreföldum fjárlögum
Islendinga eða um það bil þúsund
milljörðum íslenskra króna. Á
talsmanni Statoil var að skilja, að
framleiðslan á pallinum, þegar
hann er kominn í fulla notkun,
mundi greiða niður þennan kostn-
að á rúmlega 200 dögum. Og skilja
menn þá betur, hvers vegna ráðist
er í jafn umfangsmikið verkefni
ogþetta. Þegar þriðji borpallurinn
Statfjord C verður kominn á sinn
stað fæst full nýting á þessu mikla
olíusvæði.
Skortur á starfsfólki
Olíuvinnslan á Norðursjó hófst
að sjálfsögðu með samþykki
norskra stjórnvalda, en það voru
erlend fyrirtæki, sem stigu fyrstu
skrefin á Ekofis-svæðinu. Til þess
að erlend fyrirtæki fái leyfi til
olíuvinnslu verða þau að stofna
dótturfyrirtæki í Noregi. Það
skýrir þá staðreynd, að í Stavang-
er búa 1542 Bandaríkjamenn, 623
Bretar og 530 Frakka í hópi 4124
i útlendinga, en í þeim hópi eru
íslendingar taldir 36. Norsku
fyrirtækin, sem stunda olíu-
vinnslu eru Statoil, Norsk Hydro
og Saga Petroleum. Ríkið á Statoil
og stóran hluta í Norsk Hydro.
Statoil var stofnað með lögum
1972 og hefur síðan vaxið jafnt og
þétt. Starfsmenn þess eru nú 800
og munu 15 þúsund manns hafa
sóft um þessi störf. Vöxtur og
viðgangur félagsins er þó alls ekki
stöðvaður. Er talið líklegt, að
starfsmennirnir verði yfir 5 þús-
und innan skamms tíma. En fram
kom, að skortur væri á jarðfræð-
ingum, jarðeðlisfræðingum og
öðrum sérmenntuðum mönnum til
rannsóknastarfa við olíuvinnsl-
una.
Allar starfsáætlanir Statoil eru
lagðar fyrir norska Stórþingið og
það hefur umsvif fyrirtækisins í
hendi sér. Björgvin, Þrándheimur
og Stavanger kepptust um það að
fá höfuðstöðvar fyrirtækisins til
sín og hlaut Stavanger hnossið.
Þar í bæ er einnig norska olíu-
stofnunin með bækistöð sína, en