Morgunblaðið - 13.01.1981, Qupperneq 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 13. JANÚAR 1981

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 70 kr. á mánuöi innanlands. i lausasölu 4 kr.
eintakiö.
Pólitískir vindhanar
Iumræðum leiðtoga stjórnmálaflokkanna og forsætisráð-
herra í sjónvarpssal á föstudagskvöldið var tekist á um tvö
meginatriði: Stjórnarsinnar veltu því fyrir sér, hvort stjórnar-
andstaðan ætlaði að styðja einhverja þætti í nýútgefnum
bráðabirgðalögum. Stjórnarandstæðingar leituðu eftir því hjá
ráðherrum, hvernig þeir ætluðu að útfæra stefnu sína og standa
við þau fyrirheit, sem gefin voru á gamlársdag. Áherslan, sem
lögð var á fyrra atriðið, einkenndist af alkunnri sýndar-
mennsku. í sjálfu sér skiptir litlu, hver er afstaða stjórnar-
andstöðunnar til bráðabirgðalaganna á Alþingi. Stjórnarliðið
þar getur haldið þannig á málum, að lögin komi hvorki til
umræðu né afgreiðslu fyrr en á lokadögum þingsins í vor.
Aðstæður geta þá verið allt aðrar en þær eru nú. Hitt er
lykilatriði að fá skýra vitneskju um áform ríkisstjórnarinnar í
kjölfar nýsettra laga. Engin skýr svör fengust um það í
sjónvarpsþættinum. Málflutningur ráðherranna einkenndist af
ósamkomulagi um framkvæmdaratriði.
Hjá því verður ekki komist, að ríkisstjórnin geri nákvæma
grein fyrir úrræðum sínum. Á þeim veltur bæði afkoma
atvinnuveganna og endanleg afstaða Alþýðusambands íslands,
ef marka má yfirlýsingu þess frá því á fimmtudag. Ekki er unnt
að draga á langinn ákvarðanir, sem tengjast þessum úrræðum
eins og um fiskverð eða tillögur um skattalækkanir. Föstu
punktarnir eru þrír: kauplækkun um 7% 1. mars, stöðvun
gengissigs og „algjör" verðstöðvun. í stað þessara „íþyngjandi
ákvæða á með einhverjum hætti að sjá til þess, að kaupmáttur
rýrni ekki á árinu, útflutningsatvinnuvegum verði haldið
gangandi, fyrirtæki undir hertum verðlagshöftum stöðvist ekki
og verðbólgan verði komin í 40% í árslok. Þá þarf að samræma
þær yfirlýsingar alþýðubandalagsmanna, að nú sé nóg að gert í
skerðingarátt, og fullyrðingar framsóknarmanna, um að aðeins
hafi verið stigið fyrsta skrefið. Tiltrú manna í garð ríkisstjórn-
arinnar ræður miklu um árangurinn, forsendur fyrir henni geta
ekki myndast nema stjórnin fylgi einni fastmótaðri stefnu og
geri ótvíræða grein fyrir henni.
Strax eftir að ríkisstjórnin gaf út bráðabirgðalög sín komu
upp efasemdir um að þau nytu meirihluta á Álþingi. Þessi vafi
átti rætur að rekja til yfirlýsinga manna í stjórnarherbúðunum,
sem meðal annars vegna Patrick Gervasonis töldu sér ekki
lengur fært að styðja stjórnina. Ef rétt er skilið, hefur Guðrún
Helgadóttir nú skipað sér óskiptri í stuðningsmannahóp
stjórnarinnar. Forsætisráðherra hefur heitið henni því, eftir að
Gervasoni hefur verið rekinn héðan, að hann muni ekki lenda í
frönsku fangelsi. Þac. með er allt fallið aftur í ljúfa löð.
Morgunblaðið sér enga ástæðu til að efa það enda í samræmi við
sjónarmið, sem blaðið hefur sett fram, meðal annars í
forystugrein síðastliðinn föstudag. Almenningur og þó sérstak-
lega samherjar Guðrúnar Helgadóttur eiga kröfu á því, að hún
geri sjálf opinberlega grein fyrir forsendunum fyrir breyttu
viðhorfi sínu. Án slíkrar greinargerðar verður litið á þetta mál
sem falinn eld, er gæti orðið að báli, næst þegar dreifa þarf
athygli manna frá erfiðleikum í sambúð stjórnarliða.
Fjármálaráðherra, Ragnar Arnalds, lýsti því yfir við gerð
kjarasamninga opinberra starfsmanna í ágúst síðastliðnum, að
þeir væru láglaunasamningar vegna „vísitölugólfs", sem væri til
hagsbóta þeim lægst launuðu. Með bráðabirgðalögunum um
áramótin hefur þetta „gólf“ verið afnumið. Ráðherrann verður
að gera grein fyrir forsendum þeirrar ákvörðunar. Hann verður
einnig að skýra frá áformum sínum vegna nýgengins kjaradóms
um laun BHM, alþingismanna og fleiri. í síðustu viku ætlaði
ráðherrann að gefa út bráðabirgðalög til að afnema dóminn. Nú
hefur honum snúist hugur og segist ekki njóta stuðnings
meirihluta á Alþingi. Ráðherra án meirihlutastuðnings meðal
þingmanna á að segja af sér. Ætlar Ragnar Arnalds að gera það
til að árétta „láglaunastefnu" sína enn frekar en til þessa? Eða
ætlar hann að fórna skoðun sinni enn einu sinni fyrir
ráðherrastólinn?
Ríkisstjórn, sem sækir afl sitt til pólitískra vindhana, vekur
ekki traust. Þess vegna minnkar tiltrú manna á núverandi
stjórn í réttu hlutfalli við yfirlýsingar einstakra ráðherra og
stuðningsmanna í þingliði. Stjórnarandstöðu verður ekki kennt
um þetta. Verstu óvinir ríkisstjórnarinnar eru í hennar eigin
herbúðum — nú er að sjá, hvort þeir koma sér saman um
framhaldið!
v>. >i >vv>. y\ vi \y. vvuvk uuvt uu vt. uu\k
Aðsóknin að vínveitinga-
húsum hraðeykst
í ÁRBÓK Reykjavíkur 1980, sem
borgarhagfræðingur gefur út,
má finna upplýsandi töflur með
uppiýsingum um lífið i Reykja-
vík. M.a. eru þar upplýsingar um
aðsókn að sofnum. vfnveitinga-
húsum og leikhúsum frá 1965 tii
1979. Kemur fram að aðsókn að
söfnum hefur minnkað frá þvi
sem var á fyrstu árum þessa
áratugs, aðsókn að vinveitinga-
húsum hefur stöðugt farið vax-
andi og aðsókn aö leikhúsunum
hefur minnkað aftur síðan hún
náði hámarki 1977.
Ef nánar er tilgreint, þá hefur
aðsókn að vínveitingahúsum auk-
ist úr 358.617 gestum á árinu 1965
upp í 990.769 á árinu 1979. Nálgast
það sem sagt að þrefaldast. Gestir
- minnkar að
söfnum og
leikhúsum
Þjóðleikhússins voru á árinu 1965
76.633 og hjá Leikfélagi Reykja-
víkur 46.174. Á árinu 1974 voru
leikhúsgestir í Þjóðleikhúsinu
komnir upp í 115.192, og árið áður
í LR komnir upp í 69.725. Hámarki
nær leikhússókn hjá Þjóðleikhús-
inu 1977 með 132.700 gestum og
hjá LR með 72.304, en þá fækkar
aftur og 1979 eru gestir Þjóðleik-
hússins 91.281 en LR 59.214.
Töflur eru um aðsókn að þremur
söfnum, frá 1965, en þess að auki
getið að gestir á Kjarvalsstöðum á
árinu 1977 hafi verið áætlaðir 70
þúsund. Á árinu 1965 sóttu Þjóð-
minjasafnið 41.722 gestir, Árbæj-
arsafn 8.000 og Listasafn íslands
19.170. Mesta aðsóknin var í Þjóð-
minjasafni á árinu 1971 með
47.835 gesti, í Árbæjarsafni 1972
með 15.482 gesti og aftur toppur
1977 með áætluðum 17.000 gest-
um, og Listasafni íslands 1970
með 43.971 gest. Sveiflur eru
nokkrar. En á síðasta árinu í
töflunni, 1979, er aðsókn í Þjóð-
minjasafni komin niður i 35.152, í
Árbæjarsafni í 10.194, og Lista-
safni íslands í 26.142. I öllum
söfnunum er þó aðeins aukning
aftur frá árinu á undan.
Frjáls verzlun birtir lista yfir 100 stærstu fyrirtæki landsins:
Æ’
SIS með mestu veltuna
og flesta starfsmenn
Ögurvík hf. hæsti launagreiðandinn
FRJÁLS verzlun birtir í siðasta
tölublaði ársins 1980 lista yfir
stærstu fyrirtæki landsins og er
þeim raðað samkvæmt heildarv-
eltu þeirra. Samband islenzkra
samvinnufélaga ber höfuð og
heröar yfir önnur íslenzk fyrir-
tæki, en heildarvelta Sambands-
ins á árinu 1979 var tæplega
107,5 milljarðar króna (gkróna).
Hafizt var handa um að afla
upplýsinga í nóvember sl. og tóku
þeir Jón Birgir Pétursson og
Ólafur Geirsson, blaðamenn, að
sér að vinna listann. Það var gert
með því að hafa samband við
hundruð fyrirtækja víðs vegar um
landið, auk þess sem unnið var
upp úr gögnum Hagstofunnar um
tryggðar vinnuvikur.
Frjáls verzlun hefur áður birt
lista yfir 100 stærstu fyrirtækin,
en þá hefur verið miðað við
tryggðar vinnuvikur fyrirtækj-
anna, þ.e. starfsmannafjölda
hvers fyrirtækis. Sú viðmiðun
þykir ekki alls kostar gefa rétta
mynd og því var farið út í þá vinnu
að fá veltutölur fyrirtækjanna og
raða þeim samkvæmt þeim. Upp-
lýsingar á lista Frjálsrar verzlun-
ar eru: heildarvelta fyrirtækis,
slysatryggðar vinnuvikur, meðal-
fjöldi starfsmanna fyrirtækis,
beinar launagreiðslur og meðal-
iaun starfsmanna.
Sambandið reyndist eins og
áður gat, vera stærst með tæplega
veltu árið 1979. Sölumiðstöð
hraðfrystihúsanna er i öðru sæti
með liðlega 76,5 milljarða króna
(gkróna) veltu. í 3.-5. sæti koma
svo Flugleiðir hf., Landsbanki
íslands og Olíufélagið hf. með
tæplega 40 milljarða króna
(gkróna) veltu.
Hjá Sambandinu störfuðu flest-
ir starfsmenn eða 1432 að meðal-
tali yfir árið. Hjá Flugleiðum
störfuðu að meðaltali 1342, hjá
KEA 1040 og hjá Eimskip 1004
starfsmenn.
Launagreiðslur reyndust mjög
mismunandi eftir fyrirtækjum.
Listinn sýnir greinilega, að út-
gerðarfyrirtæki togaranna greiða
hæstu meðallaunin. Þar kemur
einnig fram, að „útlendu" fyrir-
tækin, s.s. íslenska álfélagið,
Járnblendifélagið, IBM og fleiri,
greiða góð meðallaun. Hæsti
launagreiðandinn árið 1979 reynd-
ist vera togarafélagið Ögurvík hf.
í Reykjavik, sem gerir út aflatog-
arana miklu, Ögra og Vigra. Með-
allaun þess fyrirtækis reyndust
14,3 milljónir króna á hvern
starfsmann, en þeir voru 45 tals-
ins gegnumsneitt á því ári sam-
kvæmt upplýsingum Hagstofu ís-
lands. Þá vekur athygli, að eitt
verslunarfyrirtæki er með geysi-
háar launagreiðslur, það er
Brimborg hf., umboðsmenn Dai-
greiðlega árið 1979. Þar var með-
ailaunatalan 12,1 milljón á hvern
hinna sjö starfsmanna. Vitað er,
að bak við þessar háu launatölur
liggur gegndarlaus vinna. Önnur
fyrirtæki komu ekki nálægt þess-
um hvað laun varðar. Járnblendi-
félagið var með meðallaunatöluna
8,2 milljónir króna á starfsmann,
Fiskiðjan í Keflavík með 11,7
milljónir, Útgerðarfélag Skagfirð-
inga með 10,6 milljónir, IBM með
8,4 milljónir, Fiskmjölsverksmiðj-
an hf. í Vestm.eyjum með 7,8
milljónir, Fiskanes í Grindavík
með 7,7 milljónir, Hraðfrystihús
Tálknafjarðar með 7,7 milljónir.
Auk þess að birta listann yfir þá
100 stærstu, fylgja 35 þeir aðilar
sem næstir standa. Þá eru sérlist-
ar yfir ýmis fyrirtæki, t.d. þjón-
ustufyrirtæki, fyrirtæki í bygg-
ingariðnaði, matvælaiðnaði, bíla-
stöðvar, stór fyrirtæki í málmiðn-
aði, sparisjóði og banka, fyrirtæki
í fataiðnaðinum, plastiðnaði, út-
gerð. Þá er að finna í blaðinu lista
yfir umfang kaupstaða og bæja,
sjúkrahús og stofnanir innan
ríkiskerfisins jafnt sem utan þess.
Loks er listi yfir nokkrar opinber-
ar stofnanir og fyrirtæki hins
opinbera. Þar kemur í ljós, að
Alþingi var ríflegasti launagreið-
andi þess opinbera með 9,3 millj-
óna króna laun á hvern hinna 72
. stacfsmanna.
107.5 milljarða króna (gkróna) í hatsu-bílanna sem seldust mjog