Morgunblaðið - 09.05.1981, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. MAI 1981
19
eins og ísland og Hawaiieyjar.
Hvað sem um möttulstrókinn
má segja, þá er öruggt að
mið-Atlantshafshryggurinn
liggur í gegnum ísland. Eins og
ég gat um áðan, verður sundur-
færsla platnanna um hryggina,
og- þá auðvitað einnig um mið-
Atlantshafshrygginn. Þess
vegna er ísland talið vera að
færast í sundur, þannig að
aústurhlutinn fylgi Evrasíu-
plötunni og vesturhlutinn Am-
eríkuplötunni. Rekhraðinn er
trúlega 1 til 2 cm á ári, en
sundurfærslan er í hrinum,
áþekkri þeirri sem verið hefur á
Kröflusvæðinu nú síðustu árin.
Við sundurfærsluna myndast
sprungúr og misgengi, líkt og á
Reykjanesskaga, Þingvöllum og
Kröflusvæðinu, og bérgkvika
nær stundum að troða sér upp í
sprungurnar. Hún nær ýmist
yfirborði sem eldgos, eða
storknar sem innskot, aðallega
berggangar. Við sprungumynd-
un og eldsumbrot verða jarð-
skjálftar, en vegna þess að
möttlinum bráðnar platan að
hluta eða alveg, og bráðna efnið
leitar til yfirborðs sem kvika.
Þess vegna er mikil eldvirkni
skammt innan við rennurnar,
svo sem í Japan og víðar. Eins
og sundurfærslan verður sam-
kýtingin í rykkjum, og við
rykkina nuddast plöturnar sam-
an og valda jarðskjálftum. Það
þarf mun meiri kraft til að
þrýsta einni plötu undir aðra en
til að færa þær í sundur, og þess
vegna verða jarðskjálftar mun
stærri við rennurnar en við
hryggina.
Þar sem plöturnar skríða
samsíða eftir víxlgengjum er
engin eldvirkni né fjallamynd-
un, en vegna þess að plöturnar
nuddast þar saman eru jarð-
skjálftar algengir.
BYLTING
í hverju er byltingin fólgin?
Hún er fólgin í því, að ein
kenning, plötukenningin, skýrir
á einfaldan hátt ýmis fyrirbæri
jarðar, sem áður þurfti margar
Heitt möttulefnið rís upp við hryggina og bœtist viö plöturnar, en í
sama mæli eyðast gamlar plötur í rennunum.
Orsakir plötuhreyfinganna eru enn ókunnar. Hór er ein tilgáta, sem er
kannski eins sennileg og hinarl
plöturnar eru þynnstar við
hryggina brotnar skurnin þar
við lítið átak, svo jarðskjálftar
hér á landi verða aldrei mjög
stórir. En það eru fleiri svæði
en ísland sem plötukenningin
skýrir. Lítum á fellingafjöllin.
FELLINGAFJÖLL
Allir mestu fjallgarðar jarð-
ar, svo sem Alparnir og Himal-
ajafjöll, eru fellingafjöll. Þessi
fjöll verða til þar sem plöturnar
skríða saman. Þegar þyngri
platan skríður undir hina
skrapast setlögin af og hrúgast
upp í fellingar. Setlögin á sjáv-
arbotni eru víðast nokkur
hundruð metra þykk, og það eru
þau, ásamt nokkru af storku-
bergi, sem mynda fellingafjöll-
in. Setlögin verða því eftir í
rennunum þegar platan sjálf
skríður niður. Vegna hitans í
kenningar til að skýra. Kenn-
ingin sameinar mörg svið, svo
sem jarðskjálftafræði og eld-
fjallafræði, sem áður virtust
nánast óskyld. Og það sem
meira er: hún hefur opnað augu
jarðfræðinga betur en ■ áður
fyrir því, að jörðin er ein heild
þar sem allir þættir hafa áhrif
hver á annan.
En er þá plötukenningin end-
anleg lausn? Það verður að telja
ólíklegt. Saga vísindanna sýnir,
að kenningar koma og fara:
kenningar sem þykja áreiðan-
legar í dag eru úreltar á morg-
un. Þegar eru komin upp vanda-
mál, sem plötukenningin á erf-
itt með að skýra, og því er
líklegt að úr henni eigi eftir að
þróast ný og betri kenning. En
þá mun plötukenningin hafa
gert sitt gagn: varðað veginn að
betri skilningi á jörðinni sem
v'ð byggjum.
Aklæði og gluggatjöld í nýju
og endurbættu húsnæði
VERZLUNIN Aklæði og
gluggatjöld. Skipholti 17a
Reykjavík, opnaði á ný 24.
apríl sl. eftir breytingar og
stækkun verzlunarinnar. Með
breytingunni var tekið í notk-
un nýbygging á baklóð og
stækkar gólfrými verzlunar-
innar við það um meira en
100%. Hönnun innréttinga sá
Pétur B. Lúthersson innan-
hússarkitekt um.
un með heimilisvefnaðarvörur
og rekur gluggatjaldasauma-
stofu.
Á þrettán ára starfsferli
fyrirtækisins hefur verslunin
þrisvar verið stækkuð og inn-
réttingum breytt. Breyt-
ingarnar nú voru gerðar með
það að markmiði að gera
vörurnar sem aðgengilegastar
jafnt fyrir viðskiptavini sem
starfsfólk, að sögn Ara Berg-
mann Einarssonar fram-
kvæmdastjóra. Við fyrirtækið
starfa nú 20 fastráðnir starfs-
menn.
Verzlunin Áklæði og
gluggatjöld var stofnuð 1967
af Ola V. Methúsalemssyni og
fjölskyldu hans. Eigendur
verzlunarinnar í dag eru Sig-
ríður Ágústsdóttir og dætur
hennar Sigrún Fríða Oladóttir
og Ólöf Erla Óladóttir.
Framkvæmdastjóri er Ari
Bergmann Einarsson. Verzl-
unin hefur sérhæft sig í verzl-
Hér má sjá hluta af verzluninni eftir breytinguna.
Boðsbréf
Hinn 30. júní n.k. veröur biskup íslands, herra
Sigurbjörn Einarsson, sjötugur. í tilefni þess hefur
Prestafélag íslands haft forgöngu um útgáfu bókar sem
geymir úrval af ræöum hans og ritgeröum.
Áskriftarkjör
Bókin mun aöeins fást í áskrift og veröur verð hennar
meö söluskatti kr. 296.40. Meöfylgjandi er áskriftarmiöi
sem væntanlegir kaupendur eru beönir aö fylla út og
senda til Prestafélagsins fyrir 1. júní n.k.í pósthólf nr.
1253, Reykjavík.
TABULA GRATULATORIA
Nöfn áskrifenda veröa skráö fremst í bókina.
Askriftarmiði:
Ég undirrit... óska hér meö eftir aö fá senda í póstkröfu, samkvæmt tilboöi
Prestafélags íslands, bók þá er félagiö hefur forgöngu um aö gefa út í tilefni
sjötugsafmælis herra Sigurbjörns Einarssonar biskups:
(NAFN)
(HEIMILISFANG OG PÓSTNÚMER)
EINTAK/EINTÖK
Ef þér óskiö eftir fleiru en einu eintaki, þá vinsamlegast
setjiö viöeigandi töluofan viö oröin EINTAK/EINTÖK.
F.h. Prestafélags íslands
Guömundur Óskar Ólafsson form.
Sigfinnur Þorleifsson ritari.