Morgunblaðið - 09.05.1981, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. MAÍ 1981
Verðhækkanir og verðbætur á laun:
,Fals og feluleik-
ur stjórnvalda“
— sagði Lárus Jónsso* 1 2 3 4
l>ctíar Verðlajísráð kom saman
fyrir skommu hofðu fundir ckki
verið haldnir frá því í byrjun
marzmánaðar sl. ok safnast sam-
an um 10 verðha-kkunarbeiðnir.
Verðlajjsráð hefur nú aÍKreitt frá
sér allnokkrar þessara beiðna.
sem vafi leikur á hvort ríkis-
stjórnin hyKKst dratta ákvörðun
um þa‘r fram yfir vísitöluútreikn-
in>{ nú um þessi mánaðamót,
þann veg að ekki komi inn i
verðha'tur á laun 1. júní nk. ou
verði óha'tt launafólki ok lífeyris-
þeKum fram til 1. septemher nk..
sagði Lárus Jónsson (S) í um-
ræðu utan dattskrár á Alþingi í
KdT. Beindi hann spurninttu þar
um til viðskiptaráðherra. Svör
hans ok félaKsmálaráðherra um
þetta efni fólu ekki í sér íullyrð-
intru um. að þessar verðhækkanir
kæmu inn í verðbótavísitölu nú.
enda hefði ríkisstjórnin hvorki
tekið afstoðu til hvort eða að hve
miklu leyti hækkunartillöttur
Verðlatísráðs yrðu samþykktar.
Spurnintíar Lárusar
Jónssonar
Hverjar eru þær hækkanir, sem
Verðlagsráð hefur samþykkt?
Ætlar ríkisstjórnin að samþykkja
þessar verðhækkanir? Hvenær
verða þessi mál afgreidd frá ríkis-
stjórninni? Koma þessar hækkan-
ir inn í framfærsluvísitölu, sem
reikna átti út 1. maí, og þá
verðbótavísitölu, sem kemur til
framkvæmda 1. júní, eða mælast
þær fyrst 1. september í haust?
Hver vóru samráð við fulltrúa
launafólks vegna framkvæmda á
útreikning verðbótavísitölu?
Þá spurði Lárus: Hvenær verða
sett þau ársfjórðungslegu mörk
1981 á heildarhækkun verðlags
sem ríkisstjórnin hefur boðað?
Liðið er á annan ársfjórðung og
þess er að vænta að ráðherrar
setji sér mörk fyrirfram en ekki
eftir á.
Þá spurði hann um framkvæmd
“aðhaldslaganna": Er verðlagning
einhverra vörutegunda frjáls? Er
ekki ljóst að um algjöra verðstöðv-
un að lögum er að ræða? Verða
heildarhækkanir á vöru og þjón-
ustu að vera innan ramma póli-
tísks markmiðs um verðlagsmörk
án tillits til afkomu vel rekinna
fyrirtækja? Eru verðhækkanir
innfluttra vara óháðar verðlags-
eftirliti að öðru leyti en að því er’
varðar álagningu dreifingaraðila?
Er 5-15% reglan í gildi sem
verklagsregla hjá Verðlagsyfir-
völdum? Stangast hún á við að-
haldslögin?
Þá spurði Lárus viðskiptaráð-
herra, hver yrði sennileg verð-
bótavísitala 1. júní nk. að dómi
Hagstofu. Ennfremur hvort ráð-
herra hefði kynnt sér verðbólgu-
spá Þjóðhagsstofnunar á árinu —
45—50%, ef frekari aðgerðir komi
ekki til. Hver er skoðun ráðherra á
þeirri spá, sem er nánast sú sama
og í fyrra? Hvaða ráðstafanir
koma til greina til að ná verðbólgu
niður í 40%,, eins og ríkisstjórnin
segist stefna að?
Svór Tómasar Árnasonar
Tómas Árnason, viðskiptaráð-
herra, sagði hækkunarsamþykktir
Verðlagsráðs vera þessar: 1) Miða-
verð kvikmyndahúsa úr kr. 17,50 í
kr. 19,00 eða 8,57%. 2) Verð
benzíns úr kr. 5,95 pr. lítra í kr.
6,85 eða 15,1%. 3) Farm- og
farþegagjöld Flugleiða um 12%. 4)
Brauð um 4,5-7,l%, sigtibrauð þó
um 15.5% . 5) Skipafélög 12%. 6)
Vöruflutningar á landi 14%. 7)
Vinnuvélar 19%,. 8) Sérleyfishafar
20%,. 9) Sement, steypa, sandur,
möl 18%,. 10) Fiskbollur og búð-
ingur 8%. 11) Saltfiskur í neyt-
endaumbúðum 18%.
Ráðherra sagði benzínið vega
þyngst, hvað vísitölu viðkæmi, í
framangreindum hækkunum, sem
ríkisstjórnin hefði enn ekki tekið
afstöðu til, og því iægi ekki ljóst
fyrir, hvort þær kæmu inn í
vísitöluútreikning nú. Um það
atriði gæti hann ekkert staðhæft.
Samykktar gjaldskrárhækkanir,
um 8%, komi hinsvegar allar í
vísitöluútreikninginn.
Samráð sé ekki haft við laun-
þegasamtök um verðbótavísitölu,
þar um gildi ákveðnar reglur, sem
Kauplagsnefnd fari eftir.
Ráðherra sagði að ríkisstjórnin
hefði ekki ákveðið verðlagsmörk
fyrir næstu 3 mánuði, en það verði
gert fljótlega. Hinsvegar hafi tal-
an 8% legið í loftinu en það fari þó
eftir því, hver framfærsluvísitalan
verður 1. júní. Hagstofan telur
hana líklega á bilinu 8 til 8,5%.
Verðlag vöru og þjónustu er
frjálst, sagði ráðherra, innan
þeirra marka, sem ríkisstjórnin
ákveður. Hér ríkir verðlagsaðhald,
ekki alger verðstöðvun. Það getur
þurft að leyfa hækkanir umfram
ákveðin verðlagsmörk, á sementi
svo dæmi sé tekið. I sumum
tilfellum verður óhjákvæmilegt að
fara yfir mörkin. Það verður og að
haga verðlagspólitíkinni þann veg,
að útkoma vel rekinna fyrirtækja
verði með eðlilegum hætti.
Fylgst verður með þróun inn-
flutts verðlags og álagningar,
sagði ráðherra. Hann sagði að
styrking Bandaríkjadals, eftir for-
setaskiptin þar, kæmi okkur til
góða. Við seldum framleiðslu
okkar mestpart í dölum en keypt-
um hinsvegar töluvert inn í Evr-
ópugjaldeyri, sem ætti að geta
leitt til einhverrar verðlækkunar.
Hvatinn til að kaupa ódýrt inn
verður og efldur með breyttum
verðlagsákvæðum.
Ég tel eðlilegt og nauðsynlegt,
sagði verðlagsráðherra, að 5-15%
reglan, sem um var spurt, gildi
áfram, en ríkisstjórnin hefur ekki
tekið ákvörðun þar um.
Býður upp á íírunsemdir
Lárus Jónsson (S) sagði ekki
óeðlilegt að verðbætur á laun
kæmu inn í samræmdar aðgerðir
til að draga úr víxlhækkunum
verðlags og launa. Málið horfði
hinsvegar allt öðru vísi við þegar
stjórnvöld væru einhliða og vísvit-
andi að fresta, hvað snertir hrein
formsatriði, þegar orðnum verð-
hækkunum í þjóðarbúskapnum,
nokkra daga eða takmarkaðan
tíma, til þess eins að komast hjá
umsömdum verðbótum á laun
næsta vísitölutímabil, eða til 1.
september nk. Svör viðskiptaráð-
herra byðu upp á-grunsemdir þar
um. Lárus spurði Svavar Gests-
son, félagsmálaráðherra, hvort
Alþýðubandalagið væri sátt við
slíka launastefnu, sem fælist í
falsi og feluleik? Eru þetta heið-
arleg vinnubrögð?
Vísitölukerfið meingallað
Tómas Árnason, viðskiptaráð-
herra, sagðist vilja minna Lárus
Jónsson á það að engin vísitala
hefði gilt hér á árunum 1959—
1964 (þá var heldur engin verð-
bólga, kallaði Lárus fram í).
Ennfremur að verðstöðvun hafi
verið sett á 1970 af stjórn, sem
Sjálfstæðisflokkurinn hafi átt að-
ild að. Svo stutt væri síðan að
Verðlagsnefnd hefði samþykkt
umræddar hækkanir að þess væri
alls ekki vænta að ríkisstjórnin
gæti þegar hafa tekið ákvörðun
þar um. Þá áréttaði Tómas þá
skoðun sína að núverandi vísitölu-
kerfi væri meingallað og mætti
gjarnan fá nokkra lagfæringu.
Stórbætt vísitölukerfi
Svavar Gestsson, félagsmála-
ráðherra, sagði að stefnt hefði í
70—80% verðbólgu 1981, ef ríkis-
stjórnin hefði ekki gripið til efna-
hagsaðgerða um áramót og 1.
marz sl. Þá hefði verið fórnað 7%
verðbóta á laun en launþegar
fengið í staðinn stórbætt vísitölu-
kerfi. Þetta væri viðurkennt af
öllum nema hörðustu öfga-
mönnum Geirsklíkunnar og mál-
gagni hennar, Morgunblaðinu.
Svavar tók undir með Tómasi að
svo stutt væri síðan Verðlags-
nefnd hefði ákveðið umræddar
hækkanir að ekki væri óeðlilegt að
ríkisstjórnin hefði þau mál enn í
umfjöllun. Ekki væri enn tekin
afstaða til hvaða hækkanir kæmu
til framkvæmda né hvenær. Ég
mótmæli öllum fullyrðingum um
vísitölufals og feluleik, sagði ráð-
herrann.
Ilvar er stefna-
Framsóknarflokksins?
Kjartan Jóhannsson (A) sagði
ráðherra kokhrausta í þessari
umræðu. Það væri einkar athygl-
isvert, eftir 7% kaupskerðingu,
sem Alþýðubandalagið hefði stað-
ið að 1. marz sl., að sjá hvern veg
það ætlaði nú að halda þeirri
skerðingu áfram, með því að fara
með verðhækkanir framhjá vísi-
töluútreikningi næsta vísitölu-
tímabils. Þá væri og athyglisvert
að í betri ytri skilyrðum 1981,
hvað gengisþróun og sölusamn-
inga á saltfiski og skreið áhræri,
sem svari um 7,5% hærra verði
framleiðslu okkar, tali Alþýðu-
bandalagsráðherrar um það sem
afrek að halda sama kaupmætti
1981 og 1980. Og er það bætt
vísitala sem kemur fram í því að
bætt viðskiptakjör út á við koma
nú launafólki ekki til góða (öfugt
við það sem gilti þegar viðskipta-
kjör fóru rýrnandi)?
Samkvæmt stefnu Framsóknar-
flokksins átti vísitala að nást
niður í 18% 1981. Ríkisstjórnin
tók við 42% verðbólgustigi. Hún
hélt þannig á málum að stefndi í
70—80% verðbólgu 1981, að henn-
ar eigin sögn, án áramótaaðgerða
og kaupskerðingar 1. marz. Hún
talar um það sem afrek ef takist
að skila þjóðarbúinu í árslok 1981
á nokkurnveginn sama verðbólgu-
stigi og hún tók við. Þjóðhags-
stofnun telji hinsvegar stefna í
allt að 50% verðbólguvöxt, án
nýrra efnahagsráðstafana, og
viðskiptaráðherra hafi ekki séð
ástæðu til að draga þá spá í efa,
þvert á móti áréttað þá skoðun
framsóknarmanna að nýjar að-
gerðir þurfi að koma til síðar á
árinu, ef 40% markmiðið eigi að
nást. Já, það er ástæða til að
auglýsa eftir niðurtalningarstefnu
Framsóknarflokksins. Kjartan
sagði að viðskiparáðherra hefði
sjö sinnum í tiltölulega stuttri
ræðu sagt að ríkisstjórnin hefði
ekki tekið afstöðu í málinu. Aðrir
hefðu ekki lýst þessari ríkisstjórn
betur.
Umræðunni lauk ekki.
Sex þingsályktanir:
Umferð herskipji og
herflugvéla við Island
Tankur til veiðarfæratilrauna
Sameinað Alþingi samþykkti sl.
fimmtudag sex þingsályktanir,
sem sendar verða ríkisstjórn til
fyrirgrciðslu:
1) HERSKIP OG HERFLUG-
VÉLAR. Samþykkt var tillaga frá
Benedikt Gröndal (A) um að tak-
marka aðgang erlendra herskipa og
herflugvéla að 12 mílna landhelgi
íslands. Skal ríkisstjórnin undirbúa
nýja reglugerð um þetta efni og
takmarka framangreindan aðgang
sem framast verður unnt. Reglu-
gerðin skal vera í samræmi við
væntanlegan hafréttarsáttmála og
gefin út sem fyrst eftir að hann
hefur verið undirritaður. í greinar-
gerð var m.a. bent það slys er eldur
kom upp í sovézkum kjarnorkukaf-
bát skammt frá Okinawa í Japan.
2) TILRAUNATANKUR TIL
VEIÐARFÆRATILRAUNA. Sam-
þykkt var tillaga frá Pétri Sigurðs-
syni (S) o.fl. um könnun á gildi þess
að koma hér upp tanki til veiðar-
færatilrauna, en slíkar tilraunir
hafa sannað hagnýtt gildi sitt með
öðrum fiskveiðiþjóðum.
3) LAUNASJÓÐUR RITHÖF-
UNDA. Tillaga Halldórs Blöndal
(S) o.fl. um launasjóð rithöfunda,
þ.e. endurskoðun á gildandi lögum
þar um, var og samþykkt í gær.
Tillagan felur ekki í sér ákveðnar
breytingar en nokkrar hugmyndir
þar að lútandi eru viðraðar í
greinargerð.
4) ÚRBÆTUR í GEÐHEIL-
BRIGÐISMÁLUM. Þá var sam-
þykkt þingsályktun, þessefnis, að
taka nú þegar til gagngerrar endur-
skoðunar öll geðheilbrigðismál hér
á landi. í því skyni skipi heilbrigð-
ismálaráðherra nefnd og skulu að-
standendur geðsjúkra eiga fulla
aðild að nefndinni. Nefndin skal
gera áætlanir um skipulagningu og
úrbætur í þessum málum og skila
áliti fyrir árslok 1981.
5) OPINBER STEFNA í
ÁFENGISMÁLUM. Samþykkt var
þingsályktun frá þingmönnum Al-
þýðuflokks um mörkun opinberrar
stefnu í áfengismálum. Skal ríkis-
stjórnin undirbúa tillögur þar að
lútandi með nokkur meginmarkmið
í huga, sem tilgreind eru, varðandi
fræðslu og hömlun gegn notkun
áfengis.
6) MERKINGARSKYLDA/
RÍKISFRAMKVÆMDIR. Loks var
samþykkt tillaga frá Skúla Alex-
anderssyni (Abl) o.fl. um að við
allar nýbyggingar og meiri háttar
framkvæmdir á vegum ríkisins
verði við upphaf framkvæmda sett
upp skilti sem á verði skráðar
upplýsingar um framkvæmdina.
Sinfóníuhljómsveit sjálfstæð stofnun:
12% rekstrarkostnað-
ar af tónleikahaldi
Nýlcga var lagt fram á Alþingi
stjórnarfrumvarp um Sinfóniu-
hljómsveit íslands, sem felur það i
sér að hljómsveitin verði sjálfstan)
stofnun með sérstakan fjárhag er
lúti sérstakri stjórn cn heyri
undir menntamálaráðuneyti. Sam-
kvæmt frumvarpinu skal rekstr-
arkostnaður sveitarinnar skiptast
sem hér segir: ríkissjóður 56%,
Ríkisútvarpið 25%, horgarsjóður
Reykjavíkur 18% og bæjarsjóður
Seltjarnarness 1%. Fleiri svcitar-
félög geta orðið aðilar að rckstrin-
um en stefnt er að því að sveitin
afli sérstakra tekna af tónleika-
haldi er svari 12% af útgjöldum
hennar.
Stjórn sveitarinnar skal skipuð 5
mönnum: 1 frá Reykjavíkurborg, 1
frá starfsmannafélagi hljómsveit-
arinnar, 1 frá fjármálaráðuneyti, 1
frá Ríkisútvarpi og stjórnarfor-
manni tilnefndum af menntamála-
ráðuneyti. Stjórnin ræður fram-
kvæmdastjóra til 4 ára, hljómsveit-
arstjóra og hljóðfæraleikara, að
fegnum tillögum framkvæmda-
stjóra, „í minnst 65 stöðugildi",
eins og segir í 6. grein frumvarps-
ins.
Við verkefnaval skal stjórnin
njóta aðstoðar 7 manna verkefna-
valsnefndar: 1 frá Tónskáldafélagi
Islands, 1 frá Ríkisútvarpi, 1 frá
hljómsveitarmönnum, 1 frá
Reykjavíkurborg. Ráðinn hljóm-
sveitarstjóri og konsertmeistari
skulu einnig skipa nefndina en
formaður tilnefndur af mennta-
málaráðuneyti
Stjórnin skal senda starfs— og
fjárhagsáætlun fyrir fjárveitingar-
aðila með nægum fyrirvara vegna
fjárlagagerðar hverju sinni og gert
er ráð fyrir að ríkisbókhald annist
bókhald, eftir nánari samningum
þar um.