Morgunblaðið - 14.05.1981, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. MAÍ1981
l>inKmál 312
Þann 6. maí sl. mælti iðnaðar-
ráðherra, Hjörleifur Guttorms-
son, fyrir stjórnarfrumvarpi í efri
deild Alþingis til laga um sjóefna-
vinnslu á Reykjanesi. I sjálfu
frumvarpinu er aðeins getið um
„vinnslu á saltefnum og öðrum
efnum, sem til falla við þá
vinnslu“, en heimilt sé „að hefja
undirbúning að framleiðslu á
natriumklórati til útflutnings".
Af greinargerð með frumvarp-
inu verður þó ljóst, að megintil-
gangurinn með því er sá „að hefja
framleiðslu á fisksalti hér á landi
í stórum stíl“, 8 þúsund tonn á ári
til að byrja með, en síðan 40
þúsund tonn árlega. Um hugsan-
lega framleiðslu á natríumklórati
er þess getið í greinargerðinni, að
efnið sé hættulegt meðferðar, en
þetta sé „mjög orkufrekur iðnaður
miðað við afurðaverðmæti".
Ferskt vatn úr sjó
Það var fyrir rúmum 10 árum
síðan, að gerð var í Los Angeles
áætlun um vinnslu á fersku vatni
úr sjó, en vatnsskortur er víða
tilfinnanlegur í suðvesturhluta
Bandaríkjanna, einkum til hvers
konar ræktunar. Nota skyldi
kjarnorku, og ekki þótti taka því
að hafa vinnslustöðina minni en
svo, að hún framleiddi 150 milljón
gallon af fersku vatni á sólar-
hring, þ.e. nær 570 þúsund tonn.
En hér kom nýtt vandamál til
sögunnar. I eimingarstöð af þess-
ari stærð mundu falla til, hvorki
meira né minna en um 20 þúsund
tonn af salti á hverjum sólar-
hring, og hvað átti að gera við allt
þetta salt? Ekki veit ég, hvort
þessi stöð var reist, en eimingar-
stöðvar af þessu tagi eru víða til,
þó að þær séu ekki svona stórar.
En eitt er þó víst, að með stöðugt
vaxandi skorti í heiminum á
fersku vatni kemur fljótlega að
því, að út við strendur frjósamra
landa og iðnvæddra ríkja rís upp
fjöldi stöðva til vinnslu á vatni úr
sjó, og fellur þá til mikið af
sjávarsalti. Verður þá svo komið,
að salt er nánast verðlaust úr-
gangsefni, er þeir mega hirða fyrir
lítið, sem vilja. Kaupendur að
þessu verksmiðjusalti þyrftu því
lítið að greiða nema flutnings-
kostnaðinn.
Út frá þessu sjónarmiði er
saltverksmiðju á Reykjanesi ekki
óhætt að reikna sér hærra verð á
sínu salti, á þessu vinnslustigi, en
sem nemur flutningskostnaði á
salti erlendis frá. Er þá hætt við
því, að lítið fengist fyrir hitaork-
una á Reykjanesi miðað við ís-
lenzkt markaðsverð.
En sagan er ekki þar með öll.
Saltið, sem fæst við eimingu
sjávar í þar til gerðum verksmiðj-
um, er fjarri því að vera hæft til
söltunar á fiski samkvæmt ís-
lenzkum kröfum, nema á því séu
gerðar ýmsar endurbætur. Er
þetta að sjálfsögðu viðurkennt í
greinargerðinni með ofannefndu
frumvarpi.
íslenzkur saltfiskur
Islenzkur saltfiskur hefur um
langan aldur verið viðurkennd
gæðavara og eftirsóttur víða um
heim. I rómönskum löndum mun
fæst að lokinni útfellingu, háð
ýmsum ytri skilyrðum. Veldur þar
mestu, hvenær útfellingin er
stöðvuð, en hraði útfellingarinnar,
hitastig pækilsins og hreyfing
hafa einnig sín áhrif. Allt getur
þetta verið mismunandi í eim-
ingarstöðvunum. Þar er líka
vinnsluhraðinn oft mikill og þá
mjög vandasamt að stjórna þessu
öllu saman. Er þetta vandamál
löngu þekkt hjá þeim fyrirtækj-
um, sem vinna salt úr jörðu með
vatnsdælingu, en þá er vatni dælt
niður í saltlögin og saltpæklinum,
sem fæst, síðan dælt upp aftur. Er
svo saltið unnið úr pæklinum með
eimingu, eins og gerist við salt-
vinnslu úr sjó.
Við sólarhitann í saltverum
suðurlanda gengur þetta allt hæg-
ar fyrir sig. Lögmál náttúrunnar
ráða þar ferðinni, óbrigðul að
vanda, og minni hætta er þarna á
Sigurður Pétursson:
Saltvinnsla á
Suðurnesjum
Á að eyðileggja íslenzka saltfiskinn?
hann víða vera algengari á borð-
um en hér heima og talinn þar
ómissandi. Milljónir neytenda
með erlendum þjóðum eru orðnir
vanir bragði og gerð íslenzka
saltfisksins, enda hafa þessi sér-
kenni hans haldizt óbreytt um
aldarskeið að minnsta kosti.
Saltið, sem íslendingar hafa
langmest notað til fiskverkunar,
er sjávarsalt unnið á sólríkum
ströndum suðrænna landa. Sólar-
orkan sér þar um eimingu vatns-
ins úr víðáttumiklum sjótjörnum,
og á tilsettu stigi útfellingar
saltsins er móðurpækjinum rennt
ofan af saltinu, allt eftir alda-
gömlum venjum og á sama hátt ár
eftir ár. Við þetta næst mikill
stöðugleiki í efnasamsetningu og
kornastærð saltsins. Hefur Islend-
ingum tekizt að hagnýta sér þessa
mikilvægu eiginleika saltsins við
verkunina á saltfiskinum og þann-
ig tryggt sér stöðugleika í gæðum
vörunnar.
Verksmiðjusalt
I sjávarsalti eru sem kunnugt er
margar tegundir af söltum. Þessi
sölt kristallast hvert á sinn hátt
og hvert við sitt vissa styrkleika-
stig móðurpækilsins. Stærð og
gerð saltkornanna og efnasam-
setning verður því mjög mismun-
andi og samsetning saltsins, sem
truflunum af völdum mannlegra
mistaka og vélabilana.
Óraunhæfar forsendur —
Hættulegar aíleiðingar
Af framanrituðu er það ljóst, að
framleiðsla á fisksalti á Reykja-
nesi, samkvæmt nefndu stjórnar-
frumvarpi, er ekki aðeins óraun-
hæf fjárhagslega, heldur líka stór-
hættuleg fyrir saltfiskframleiðslu
íslendinga, ef úr yrði. Við hug-
mynd þessa um saltframleiðslu er
búið að dekra af vissum hópi
manna í meira en tvo áratugi, og
hefur það verið látið óátalið þar til
nú, þegar sýnt þykir, að hrinda
eigi henni í framkvæmd.
Þann 14. apríl sl. birtist í
Dagblaðinu grein eftir Asgeir
Long, þar sem hann gagnrýnir
uppsetningu saltverksmiðjunnar á
Reykjanesi, bæði frá fjárhagslegu
sjónarmiði og sakir hættu fyrir
saltfiskframleiðsluna. Um fjár-
haginn segir hann „að talsvert
muni skorta á, að fyrirtækið vinni
fyrir vöxtum". Hvað varðar gæði
framleiðslunnar telur hann „mikið
vanta á, að um fyrsta flokks vöru
sé að ræða“, en svo bætir Ásgeir
við: „Saltfiskurinn okkar er dýr-
mæt útflutningsvará og verður að
gæta þess, að einungis úrvalssalt
sé notað í hana.“ Báðar þessar
athugasemdir eru réttmætar.
Meira kapp en forsjá
I greinargerð frumvarpsins láta
höfundar gamminn geysa um alla
þá miklu möguleika, sem verk-
smiðjan hefur til framleiðslu á
nytsömum efnum. Gætir þar mik-
illar bjartsýní, sem títt er hjá
áhugamönnum. Þó er þar sitthvað
tortryggilegt.
Það vekur fyrst og fremst at-
hygli að öll meginvandamálin við
framleiðslu verksmiðjunnar eru
ennþá óleyst, og þá sérstaklega
hvort hægt sé að gera saltið hæft
til verkunar á saltfiski. En þetta
er ekki litið svo alvarlegum aug-
um, hinir ágætu vísindamenn vor-
ir eigi fljótlega að geta leyst það.
Þetta er vægast sagt blekking. Það
tekur mörg ár að gera fram-
leiðslutilraunir og þreifa sig
áfram og kanna undirtektir salt-
fiskneytenda í hinum ýmsu mark-
aðslöndum. Og það sem verra er,
það er borin von að það takist
nokkurn tíma að verka með svona
verksmiðjusalti saltfisk svo líkan
að lit, lykt, bragði og gerð þeim
saltfiski, sem nú er framleiddur
hér, að kaupendur vilji við hann
una.
Sterk meðmæli með hinu nýja
salti eru þau, að roði á fiskinum af
völdum gerla mundi hverfa úr
sögunni. Þetta er sennilega rétt.
Roði þessi á saltfiski veldur stund-
um tjóni þar sem ekki er hægt að
halda fiskinum nægilega kældum
um sumartímann, en svo fer
raunar um mörg matvæli, að þau
skemmast ef spöruð er kælingin.
Eftir er líka að sjá, hvort smit
getur borizt í fiskinn annars
staðar frá en úr saltinu, sem í
hann er notað.
.
Efnt til ráð-
stefnu um
barnavernd-
armálefni
SAMBAND ísl. sveitarfélaga efnir
á morgun. föstudag, til ráðstefnu á
Hótel Elsju um harnavernd. Verður
í umra'ðuhópum fjallað um eftir-
litshlutverk harnaverndarnefnda.
reglur um útivist og aðgang ungl-
inga að samkomum og um framtíð-
arskipan barnaverndarmáia i
sveitarfélögum.
Á ráðstefnunni mun Ármann
Snævarr hæstaréttardómari kynna
nýsamþykkt barnalög, Gunnar Ey-
dal, formaður barnaverndarráðs,
kynnir lög og reglugerðir um vernd
barna og ungmenna og Sveinn
Ragnarsson félagsmálastjóri, Bragi
Jósepsson, formaður barnaverndar-
nefndar Reykjavíkur og Guðrún
Kristinsdóttir, yfirmaður fjöl-
skyldudeildar Félagsmálastofnunar,
kynna meðferð barnaverndarmála
hjá Reykjavíkurborg.
Þá munu sr. Jakob Ág. Hjálm-
arsson, formaður félagsmálaráös á
Isafirði og sr. Vigfús Þór Árnason,
bæjarfulltrúi í Siglufirði, hafa
framsögu um barnavernd í kaup-
stöðum, kauptúnum og í strjálbýli,
Helgi Jónsson fræðslustjóri ræðir
um hlutverk skóla í barnavernd og
sálfræðingarnir Álfheiður Stein-
Jjórsdóttir og Guðfinna Eydal kynna
foreldraráðgjöf.
„Vona að samskipti íslands og
Suður-Kóreu eigi eftir að dafna“
Suk-Shin Choi sendiherra Suður-
Kórcu á lslandi (i miöiö). en
honum til hægri handar er Harald-
ur Úlafsson ræðismaður S-Kóreu á
íslandi og hlaðafulltrúi hans er
honum tii vinstri handar. Lengst
til vinstri er fulltrúi i sendiráðinu í
Osló, cn lengst til ha-gri viðskipta-
fulltrúi stærstu skipasmiða-
stöðvar S-Kóreu. með aðsetur einn-
ig í Osló.
Ljt'tsm. Mbl. RAX
„Við búum við stanzlausar
ögranir af hálfu Norður-Kóreu.
Þeir eru jafnan að erta okkur og
ofsækja á einn eða annan hátt.
Við erum því viðbúnir innrás frá
Norður-Kóreu, herir okkar eru í
viðbragðsstöðu. Norður-Kóreu-
menn hafa meiri herafla en við,
hafa yfirburði á því sviði, en
okkar herir eru vel þjálfaðir og
við þykjumst fullfærir um að
verjast innrás. En við höfum
slæma reynslu af styrjöldum,
það vinnur enginn styrjaldir, af
þeim hlýst aðeins margvísleg
eyðilegging. Og þar sem við
aðhyllumst frelsi og frið, viljum
við gera allt sem í okkar valdi
stendur til að forðast átök, hvað
sem það kostar. Friður er meira
virði en styrjaldarsigur." Þannig
mælti Suk-Shin Choi, nýskipað-
ur sendiherra Suður-Kóreu á
íslandi, á fundi með blaða-
mönnum er hann var spurður
um ástandið á landamærum
Norður- og Suður-Kóreu og
hvort stjórnvöld í Seoul óttuðust
jnnrás úr norðri.
Sendiherrann og blaðafulltrúi
hans, en þeir hafa aðsetur í Osló,
sögðu það draum allrar kóresku
þjóðarinnar að ríkin tvö samein-
uðust. Yfirvöld í Norður-Kóreu
ynnu þó markvisst að því að
sameina ríkin með því að beita
hervaldi og koma á þjóðfélags-
skipulagi kommúnista í suður-
hlutanum. Þeir sögðu að frá
iokum heimsstyrjaldarinnar síð-
ari hefðu ráðamenn í N-Kóreu
lagst gegn öllum tilraunum til að
sameina ríkin tvö.
„Nú er svo komið, að efna-
hagslegir yfirburðir okkar eru
miklir, og bilið milli ríkjanna
eykst stöðugt. Það er því von
okkar að þegár það verður það
breitt, að N-Kóreumenn geti
ekki lengur náð okkur, gefi þeir
upp á bátinn þann metnað sinn
- segir Suk-Shin
Choi sendiherra
S-Kóreu á íslandi
að sameina allan Kóreuskagann
með vopnavaldi og fallist á
hugmyndir okkar um friðsam-
lega sambúð. Af þessum sökum
höfum við lagt svo ríka áherzlu á
iðnvæðingu og efnahagsframfar-
ir í stað hervæðingar," sagði
sendiherrann.
Það kom fram á fundinum, að
fram til ársins 1969 hefðu þjóð-
artekjur á hvern íbúa verið
hærri í N-Kóreu en í S-Kóreu.
Síðustu árin hefur hagvöxtur
hins vegar verið mikill í S-Kóreu
vegna mikillar iðnvæðingar, og
eru þjóðartekjur á mann í Suð-
ur-Kóreu nú meira en tvöfalt
hærri en í Norður-Kóreu. Sam-
kvæmt bráðabirgðatölum fyrir
síðasta ár voru þjóðartekjur á
mann í Suður-Kóreu jafnvirði
1.600 Bandaríkjadollara, en 700
dolllarar í N-Kóreu. Sendiherr-
ann sagði, að Suður-Kóreumenn
verðu um 5,6% þjóðarframleiðsl-
unnar til hermála, en Norður-
Kóreumenn hins vegar milli 22
og 23%. Frá því 1970 hafa
N-Kóreumenn fjölgað hermönn-
um úr 360.000 í 700.000, en alls
■