Morgunblaðið - 21.01.1982, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 21. JANÚAR 1982
Jarðraski haldið í lágmarki
NÝLEGA er komið út 12. svokallaða fjölrit Náttúruverndarráðs. Er það
Eldstöðvar á Reykjanesskaga eftir Jón Jónsson jarðfra ðing. í ritinu er ágrip
af jarðsögu skagans og gefið yfirlit yfir svæðið, sem af sérstökum ástæðum
er vert að friða. Auk þess er gerð úttekt á vinnslu jarðefna á skaganum og
bent á hluti sem betur mega fara.
í ritinu kemur fram, að skaginn
býður upp á fjölbreytni í landslagi
og hann mikilvægur sem útivist-
arsvæði í grennd við þéttbýli.
Víða á skaganum eru eldstöðvar
og hraun, sem hafa mikið vísinda-
og fræðslugildi og eru vel fallin til
alhliða jarðfræðilegra rannsókna.
Fjölritið er gert með það fyrir
augum að hvetja til góðrar um-
gengni á Reykjanesskaga, einkum
við námur, þannig að farið verði
mjúkum höndum um landið og
öllu jarðraski haldið í lágmarki í
samræmi við 18. gr. laga um nátt-
úruvernd. I ritinu er m.a. yfirlit
yfir námur og ástand þeirra og
segir höfundur m.a.: Af þessu
hafa rauðamalar- (gjall) námur
orðið til einna mestra lýta í lands-
laginu, bæði vegna umfangs, en
líka og ekki síður vegna þess hvað
óskipulega hefur verið að verki
staðið og hvað viðskilnaður hefur
verið slæmur þegar náman er
þ'rotin eða efnistöku hefur verið
hætt af öðrum ástæðum. Þetta á
og að verulegu leyti einnig við um
þá staði, þar sem hraun hefur ver-
ið tekið, en þar er einkum um að
ræða efstu, gjallkenndu lög ungra
hraunstrauma.
Mosa- og hraunhellutaka
Jón Jónsson segir, að talsvert sé
um að hraunhellur séu teknar til
að hlaða þeim meðfram lóðum og
inni í görðum. Nokkur almenn lýti
geta orðið af svona hellunámi,
enda torvelt að standa skipulega
að því. Svona hellur komi sjaldan
fyrir í miklu magni á hverjum
stað. Ástæða sé til að fara að
þessu með gát og forðast óþarfa
umrót. Einnig bendir hann á að
mosi hafi verið rifinn upp og hafi
við það myndast ljót sár á nokkr-
um stöðum. Þetta sé afar slæmt,
því það tekur náttúruna áratugi
að Iækna svona sár.
Niðurstöður heilsufarskönnunar VR
Höfuðverkur, vöðva-
bólga og bakverkur
eftir Ingibjörgu Sig-
mundsdóttur hjúkr-
unarfrϚing
Atvinnuheilbrigðismál hafa
verið í sviðsljósinu að undanförnu.
Menn hafa gert sér grein fyrir því,
að atvinna hefur áhrif á heilsu
þeirra. Það sem einkum hefur
breyst á síðustu árum, eru við-
horfin til þessara mála. Nú er ekki
lengur litið á fylgikvilla atvinnu
sem eðlilegt ástand, heldur hafa
menn leitað uppi leiðir, til að
koma í veg fyrir atvinnusjúkdóma.
Atvinnusjúkdómar hafa verið
skilgreindir „sem þeir sjúkdómar,
sem læknisfræðileg og tæknileg
reynsla leiðir miklar líkur að, að
orsakist af áhrifum á menn í
vinnu, eða aðstæðum á vinnustað,
áhrifum, sem aðrir verða ekki
fyrir í vinnu sinni".
Þessi skilgreining er frekar
ófullkomin og yfirborðskennd. En
það er vandinn við atvinnusjúk-
dóma, að orsök þeirra er oft á tíð-
um mjög óljós og oft erfitt að
finna bein tengsl við atvinnu. Þó
hafa ýmsar kannanir leitt í ljós
ótvírætt samband á milli aðbún-
aðar á vinnustað og atvinnusjúk-
dóma eins og kom fram í rannsókn
.Vinnuverndarhópsins sl. vetur.
Heilsufarskönnun VR
Þá var einnig gerð könnun á
vegum Verslunarmannafélags
Reykjavíkur sl. sumar, til að at-
huga heilsufar félagsmanna VR og
aðbúnað á vinnustöðum. Fram-
— algengustu
sjúkdómseinkenni
skrifstofu-
og verslunarfólks
kvæmd könnunarinnar fór þannig
fram, að 32 fyrirtæki voru valin af
handahófi úr fyrirtækjaskrá VR.
Fjögur hundruð og fimmtíu
spurningalistum var síðan dreift
„Þessi könnun var
hugsuð sem frumathug-
un á ástandi félags-
manna VR, og það væri
vissulega verðugt verk-
efni að gera ítarlegri
rannsókn...“
til starfsmmanna þessara fyrir-
tækja. Við úrvinnslu á niðurstöð-
um kom margt fróðlegt í ljós. í
úrtakinu voru 54% konur og 46%
karlar. Meðalaldur var 34,1 ár og
aldursdreifing frá 14—80 ára.
Flestir störfuðu við skrifstofu-
störf og hjá fyrirtæki með fleiri en
15 starfsmenn. Þá kom í ljós, að
26% vinna meira en 50 klst./viku og
53% vinna 40—49 klst./viku sem er
sambærilegt við niðurstöður rann-
sóknar Hjartaverndar á vinnu-
tíma íslendinga.
Streita
Streita var könnuð með beinum
spurningum eins og: „Finnst þér
streita fylgja starfinu?" og spurn-
ingum um sjúkdómseinkenni, sem
eru talin fylgja streitu. Það er at-
hyglisvert að 37% fannst streita
fylgja starfinu og skipt eftir
starfsgreinum, þá voru lager-
starfsmenn hlutfallslega flestir,
Streita fylgir starfi:
59% þeirra sem vinna við lagerstörf
%7% þeirra sem vinna við skrifstofustörf
33% þeirra sem vinna við afgreiðslustörf
Þá kom einnig fram, að 23%
fannst erfitt að komast yfir dagleg
verkefni í vinnu og þar var skrif-
stofufólk efst á lista.
Erfitt að komast yfir dagleg verk-
efni:
32% þeirra sem vinna við skrifstofustörf
20% þeirra sem vinna við lagerstörf
14% þeirra sem vinna við afgreiðslustörf
Við spurningunni um álag á
vinnustað, þá svöruðu 21,3% að
það væri of mikið.
Sjúkdómar
Við samantekt á sjúkdómsein-
kennum þeim sem spurt var um,
þá kemur í ljós, að bakverkur, höf-
uðverkur og vöðvabólga eru al-
gengustu kvartanirnar. En 3 af
hverjum 5 höfðu fundið fyrir bak-
verk og höfuðverk á sl. 12 mán. og
1 af hverjum 2 hefði fundið fyrir
vöðvabólgu og fótaverk á sl. 12
mánuðum.
Sjúkdómseinkenni
64'% höfðu fundið fyrir bakverk á sl. 12 mán.
61% höfðu fundið fyrir höfuðverk á sl. 12 mán.
56% höfðu fundið fyrir vöðvabólgu á sl. 12 mán.
52% höfðu fundið fyrir fótaverk á sl. 12 mán.
14% höfðu fundið fyrir magabólgu/sári á sl. 12
mán.
Samningamaðurinn í Genf
Paul H. Nitze
iNclvJJorkShneu
Formenn samninganefnda Bandaríkjanna og Sovétríkjanna í kjarnorkuvið-
ræðunum í Genf. Til vinstri á myndinni er Paul H. Nitze frá Bandaríkjunum
og við hlið hans Yuli A. Kvitsinsky frá Sovétríkjunum.
eftir James Reston
FULLTRÚAR Bandaríkj-
anna og Sovétríkjanna komu
að nýju saman til fundar í
Genf 12. janúar sídastlidinn
til að ræða um niðurskurð
kjarnorkuvopna í Evrópu.
Höfðu þeir þá verið í jólaleyfi
frá 17. desember, en viðræð-
urnar hófust 30. nóvember
1981. Þeim var haldið áfram
fyrir jól, þrátt fyrir valdatöku
hersins í Póllandi og ekki
hefur komið til tals að slíta
þeim vegna þess fordæman-
lega atburðar.
Paul Nitze er formaður banda-
rísku sendinefndarinnar í Genf.
Hann varð 75 ára á dögunum og af
því tilefni ritaði hinn heimsfrægi
dálkahöfundur hjá The New York
Times, James Reston, meðfylgj-
andi grein.
Paul Henry Nitze hóf störf sín í
þágu ríkisstjórnar Bandaríkjanna
fyrir 40 árum hjá stofnun þeirri,
sem sinnti efnahagslegum stríðs-
aðgerðum. Þegar hann hélt upp á
75 ára afmæli sitt 16. janúar, var
hann í Genf sem formaður banda-
rísku sendinefndarinnar, sem er
að semja við Sovétmenn um gagn-
kvæma takmörkun á meðaldræg-
um kjarnorkuvopnum.
Niðurstaða viðræðnanna í Genf
mun ráðast mjög bæði af þekk-
ingu Nitzes og reynslu í alþjóða-
málum, en á báðum sviðum er
hann yfirburðamaður. Því hefur
verið haldið fram, að ríkisstjórn
Reagans búi yfir tiltölulega lítilli
reynslu í utanríkismálum. Ekki
dugar að hafa uppi slíka gagnrýni,
þegar Paul Nitze er annars vegar.
Um fimm ára skeið var hann
fulltrúi varnarmálaráðherra
Bandaríkjanna í viðræðunum við
Sovétmenn um takmörkun lang-
drægra (strategískra) kjarnorku-
vopna (SALT). Þar á undan var
hann aðstoðarvarnarmálaráð-
herra, flotamálaráðherra og vara-
formaður nefndar, sem fjallaði um
beitingu kjarnorkuheraflans — í
sjö ár var hann starfsmaður í
utanríkisráðuneytinu sem vara-
forstöðumaður utanríkisvið-
skiptadeildarinnar og forstöðu-
maður þeirrar deildar, þar sem
fjallað var um almenna stefnu-
mótun í utanríkismálum.
Af einhverjum ástæðum hefur
Paul Nitze aldrei komist á toppinn
í öll þessi ár, heldur ávallt staðið
rétt við hann, gerði þó sjálfur
Dean Acheson, utanríkisráðherra,
tillögu um að Nitze yrði settur yfir
utanríkisráðuneytið á sínum tíma.
Hvað sem þessu líður hefur hann
þó eftir störf í þágu sex forseta úr
báðum flokkum, meiri reynslu í
utanríkis- og varnarmálum en
nokkur annar í starfsliði Ronald
Reagans.
Ég verð að játa, að mér er erfitt
að líta á Nitze alveg hlutlaust, þar
sem hann bjó í næsta húsi við mig
í Washington í meira en 30 ár. Við
höfum oft verið ósammála, ekki
síst þegar hann lagðist gegn því að
SALT 2-samkomulagið yrði stað-
fest. En hann er atvinnumaður í
húð og hár.
Það er haft gegn honum og
starfsbróður hans Eugene Rostow,
að þejr hafi verið í forystu fyrir
Nefndinni um aðsteðjandi hættu,
en hún lagðist eindregið gegn
SALT 2, og þeir hafi þar af leið-
andi verið skipaðir til að stjórna
samningaviðræðum, sem þeir séu
raunverulega á móti. Þessi gagn-
rýni á ekki við rök að styðjast, því
að allt annarri stefnu er fylgt í
SALT-viðræðunum á vegum Reag-
ans en gert var á vegum Carters.
Paul Nitze mun ekki gefa neitt
eftir í viðræðunum og fylgja fast
eftir þeim meginlínum, sem mót-
aðar hafa verið í utanríkisráðu-
neytinu og varnarmálaráðuneyt-
inu með samþykki forsetans.
Hann gengur til viðræðnanna með
tvíræðri virðingu fyrir þeim
flóknu tæknilegu og pólitísku at-
riðum, sem þar koma til álita.
„Það vakir ekki aðeins fyrir
Sovétmönnum að knýja fram sam-
komulag, sem er þeim sjálfum
mjög í hag,“ sagði Nitze nýlega,
„þeir hafa einnig gefið sterklega
til kynna, að þeir ætli að notfæra
sér þau mál, sem við ræðum um,
til að ýta undir það, sem sumir