Morgunblaðið - 21.01.1982, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUÐAGUR 21. JANÚART982
Af Jóhanni og Kristínu Eyfells
Málverk af Ronald Reagan eftir Kristínu E. Eyfells.
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Það fréttist ekki mikið af þeim
hjónum Jóhanni Eyfells mynd-
höggvara og Kristínu E. Eyfells
myndlistarkonu, en þau hafa svo
sem mörgum er kunnugt dvalið í
Florida í nær áratug. Jóhann er
þar skúlptúr-prófessor í mynd-
listargeira tækniháskólans í
Orlanda og hefur sem slíkur not-
ið mikils álits og vinsælda. Þá
hefur hann tekið þátt í ýmsum
sýningum innan Bandaríkjanna
svo og í Evrópu og að því er ég
best veit með ágætum árangri.
— Það er nú annars ekkert nýtt,
að íslenzkir myndlistarmenn,
misvirtir og vanmetnir í heima-
landi sínu geri garðinn frægan
erlendis, þá er þeir fá að njóta
sín til fulls, en það er önnur
saga.
Jóhann Eyfells var með einka-
sýningu á sl. hausti og er boðið
að setja upp aðra í þessum mán-
uði, — hvar veit ég ekki. Kristín
tók nýlega þátt í sýningu með
stallsystur sinni, myndhöggvar-
anum Cheryl Bogdanowitsch og
fengu þær mjög góðar umsagnir
gagnrýnenda.
Má geta þess, að listsagn-
fræðidoktorinn Francis Martin
jr., sem skrifaði itarlega grein
um sýninguna, segir m.a. um
portrett-málverk Kristínar:
Portrett-myndir frú Eyfells eru
með því upprunalegasta sem
kemur frá málara hér um slóðir.
Þær eru ekki óaðfinnanlegar á
tæknilega sviðinu en frá þeim
stafar mikill expressjónískur
kraftur. Þær eru flóknar og
truflandi í samsetningu en frá
þeim stafar mikill jarðrænn
kraftur og lífsorka. I myndunum
eru litasamsetningar, sem erfitt
gæti verið að lifa með, en sem
málverk, en sem myndlistarverk
eru þær áhrifamiídar og hríf-
andi.
Það er jafnan ánægjulegt að
frétta af velgengni landans er-
lendis og þar sem fjölmiðlar eru
furðu tómlátir um listsigra
þeirra á myndlistarsviði mun ég
framvegis reyna að miðla frétt-
um í skrifum mínum er mér ber-
ast upp í hendur, — og gera það
á hlutlausan hátt.
Hvað Jóhann og Kristínu Ey-
fells áhrærir, þá mætti ætla að
tími sé kominn til að þau kynni
okkur nýrri verk sín með sýn-
ingu hér heima og e.t.v. væri
slíkt hægt með styrk frá hinu
opinbera.
Sýning Þormóðs Karlssonar
í Djúpinu við Hafnarstræti
heldur um þessar mundir korn-
ungur maður sína fyrstu listsýn-
ingu og ber hann nafnið Þormóð-
ur Karlsson. Hann stundaði nám
við Myndlista- og handíðaskól-
ann á árunum 1977—1980 en hélt
síðan til Kaupmannahafnar þar
sem hann hefur starfað við
myndlist, en hvort það sé í skóla
eða utan veggja slíkra stofnana
veit undirritaður ekki.
Það er þekkilegur svipur yfir
þessari sýningu og á köflum get-
ur hún beinlinis talist falleg.
Ljóst má vera, að Þormóður
kann þá list að setja saman
myndir úr mörgum einingum,
gera það vel og snoturlega. Hann
fer þá leið sem full vinsæl hefur
orðið á síðustu árum, þ.e. að
vinna á sviði klippimyndatækn-
innar, skeyta saman heilum og
hálfum myndabútum úr tímarit-
um og vikublöðum og gera það
með öllum mögulegum tækni-
brögðum. Ég er síztur manna til
að vera á móti klippimynda-
tækninni nema þá sem takmarki
í sjálfu sér og/eða til a6 fela
vankunnáttu á öðrum sviðum og
skort á áræði, — ótta við um-
búðalaus átök við efniviðinn.
Hér er ég ekki að dylgja um neitt
en ég skal viðurkenna, að ég
hrífst stórum meira af hreysti-
iegum slagsmálum við tæknisvið
myndheimsins á fyrstu sýning-
um ungra manna en þessum
undarlega fullkomleika er blasir
við manni á ýmsum sýningum
slíkra.
Það er búið að gera svo margt
gott og frábært á þessu sviði og
þá oftast af nafntoguðum
myndlistarmönnum er nota
tæknina fyrst og fremst til
hvíldar frá öðrum athöfnum og
til að hræra upp í hugarfluginu
og er klippimyndatæknin upp-
lögð aðferð til slíks. Þannig hafa
í senn orðið til mörg mikil lista-
verk í þessari tækni og virkað
sem hugmyndabanki að lista-
verkum á sviði annarra tækni-
bragða. Þá er klippimyndatækn-
in að sjálfsögðu fullgild aðferð
til listsköpunar.
Að vel athuguðu máli þóttu
mér grátónamyndirnar á sýn-
ingu Þormóðs Karlssonar lofa
mestu um áframhaldið, — í þeim
eru flest blæbrigðin og mestu
átökin við efniviðinn. En ég
saknaði karlmannlegri vinnu-
bragða t.d. í grafík, teikningu,
málverki eða á hinum mörgu
sviðum annarra tegunda bland-
aðrar tækni.
í sjálfu sér er þetta viðunandi
frumraun en framtíðin ein sker
úr um áframhaldið og hér vil ég
engu um spá en óska hinum
unga manni gæfu og gengis.
Lystræninginn (19. hefti, nóv.
1981) barst mér nýlega í hendur.
Hressilegt rit! Vettvangur ungra
skálda, nýrra strauma! Þau for-
réttindi fylgja því að vera ungur
að maður þarf ekki að vera alvar-
legur. Skáldin í Lystræningjanum
eru galsafengin, láta allt flakka,
senda þjóðfélaginu tóninn, hæðast
að stöðluðu lífi og gera upp sak-
irnar við rangsnúna samtíð.
Ekki veit ég hvar Lystræningja-
menn vilja skipa riti sínu eða
hvaða hlutverk þeir ætla því.
Prentvillurnar eru margar og ekki
traustvekjandi. Þær ríða að vísu
engri stefnu og engu riti að fullu
og ekki heldur Lystræningjanum.
En veikleikamerki eru þær alltaf
og læða að manni þeim grun að
Ólafur Ormsson
Lystræninginn
Bókmenntír
crlendur Jónsson
forráðamenn Lystræingjans þurfi
að öðlast meiri metnað áður en
þeir geti slegið þessu riti sínu út
sem einhverju trompi sem um
munar' í menningunni.
í þessu hefti eru ljóð, sögur,
leikrit og hugleiðingar um menn-
ingarmál — sem sagt dæmigert
bókmenntatímarit. Mér sýnast
Ijóðskáldin ganga fram með mest-
um atgangi. Gallabuxna skjóni
heitir ljóð eftir Birgi Svan Símon-
arson. Birgir Svan gengur í ber-
högg við þann þýða og hátíðlega
Ijóðstíl sem sjálfsagður þótti til
skamms tíma, jafnvel allt fram á
daga atómskáldskaparins. Snörp
kaldhæðni einkennir ljóð Birgis
Svans. Og ekki eru þau laus við
ungæðishátt. Slíkt og þvílíkt fyrir-
gefst ungskáldi en endist því
naumast til brautargengis þegar
árin líða. Svipuðu máli sýnist mér
gegna um Pjetur Hafstein Lárus-
son en hann á hér ljóðið Spurt að
gefnu tilefni, enda munu þeir, hann
og Birgir Svan, teljast til sömu
skáldakynslóðar. Ennfremur Þór-
arinn Eldjárn sem á hér tvö þýdd
kvæði. Miklu yngri er Þorri sem
birtir hér Ijóðin Stýrður skrfll og
Sjálfstal. Þorri gefur fyrrnefndum
skáldum ekki eftir í kaldhæðni.
En hann er innhverfari og þannig
að ýmsu leyti líkari atómskáldun-
um, þó svo að hann verði auðvitað
ekki flokkaður með þeim. Síðar-
nefnda ljóð Þorra, Sjálfstal, er
styttra en vel gagnort og ekki allt
sem það er séð:
Ef þú
silur inn í a pandi slandandi
kirkju
« da vælandi mökkudu diskóleki
k;legri rokkmessu
»g langar ad hverfa
nióur í góir
eða svífa upp í loft
öskrandi
mundu þá
aó þú erl ekki
hluti
af þessu
þú crl eyj*
eyja sem ekki verdur
slitiH) i.
Tvær smásögur eru í heftinu,
Hinstu dagar Björgólfs eftir Friðrik
Guðna Þórleifsson — ádeila á
heimabruggið og Brot úr ævi
bankamanns eftir Ólaf Ormsson —
dálítið ýkt þverskurðarmynd af
streitunni í lífi hins dæmigerða
nútímamanns.
Hér er og Dagbók höfundar eftir
Gunnar Gunnarsson. Þar segir
Gunnar frá hugleiðingum sínum
og undirbúningi undir verkefni
sem honum var falið að vinna á
leiklistarsviðinu og eins frá hug-
myndum sínum um þá starfsað-
stöðu sem hann mundi kjósa sér,
ætti hann þess kost.
Og meira um leiklist — Ása
Ragnarsdóttir félagi í Alþýðu-
leikhúsinu er með Hugleiðing um
Alþýðuleikhúsið. Ása minnir á að
Alþýðuleikhúsið eigi að vera
vettvangur »framsækinnar leik-
listar«. Hvað er átt við með þeim
orðum? Róttæka vinstri pólitík?
Sé svo hefði ég talið mannslegra
að orða það umbúða- og vafninga-
laust.
Að lokum er svo fyrsti þáttur
leikrits Guðmundar Steinssonar,
Sólarferð. Guðmundur er tískuhöf-
undur um þessar mundir. Sviðs-
verk hans hafa farið fram hjá
fáum. Því er sjón sögu ríkari að
skoða leikrit hans prentað, kynn-
ast tækni hans milliliðalaust. Mér
sýnist Guðmundur muni vera
meiri leikhúsmaður en skáld —
einmitt það sem beðið er um þessi
árin. Sólarferð er ekki verk sem
ristir djúpt. En það hittir í mark,
bregður fyrir sjónir veruleika sem
afar margir Islendingar þekkja af
eigin raun jafnt sem afspurn og
umtali. Verk Guðmundar fela í sér
ádeilubrodd og eiga því heima í
Lystræningjanum.
Boðað er að seinni hluti leikrits-
ins birtist í næsta hefti Lystræn-
ingjans.
Erlendar
bækur
Jóhanna Kristjónsdóttir
For din skyld
For din skyld sem Gyldendal
norsk forlag sendi frá sér skömmu
fyrir jólin er fyrsta bók ungrar
stúlku, Camiliu J.J. Skattvik. Mér
skilst að höfundur sé ekki nema
nítján ára og hafi þegar unnið til
einna verðlauna fyrir barna- og
unglingabók sem Asche Hough
gaf út 1980 og hét Bare lek?
Bókin er sögð í fyrstu persónu,
það er pilturinn Kalle, sem situr í
fangelsi, hann hefur að baki býsna
skrautlegan afbrotaferil, en inni
situr hann nú fyrir að hafa reynt
að ræna banka. Hann á i hinum
mestu erfiðleikum með að sætta
sig við innilokunina og gerir til-
raun til að brjótast út úr kvölum
( amilla J.J. Skattvik
sínum með því að skrifa dagbók,
þar sem hann leitast við að gera
skil á lifi sínu og félögum og hvaða
áhrif þeir — þ.e. félagarnir —
höfðu á framvinduna í lífi hans.
Hann veltir fyrir sér hvers vegna
málin æxluðust nú svona? Hvort
hann geti til dæmis varpað sök-
inni á foreldra sína, sem líklega
hafa aldrei skilið son sinn. Eða
verður hann að bera einhverja
ábyrgð sjálfur? Kannski hann
sjálfur sitji uppi með alla sökina
vegna þess að hann sparn aldrei
við fótum, lét berast með straumi
félaga sinna og umfram allt hin-
um sérstaka leiðtoga klíkunnar,
Grizzly, sem sem er sagður töfr-
andi nokkuð en brenglaður. Það er
býsna flókin atburðarásin í sög-
unni, þótt Camilla segi frá blátt
áfram. Kalle tregðast við að muna
og viðurkenna og það er ekki fyrr
en líður að lokum bókarinnar, að
lesanda fer fyrir alvöru að renna
grun í hvað hér hefur verið að ger-
ast og hvað var undirrót þessa
alls. Kannski getur Kalle þá líka
horfzt í augu við liðna tíð og jafn-
vel horft til einhverrar framtíðar,
sem í upphafi ferðar er honum lítt
girnileg.
Það er rödd unglingsins sem tal-
ar í þessari bók. Það er afar nær-
tækt að hefja prédikun og for-
dæma allar hugsanir og gerðir
unglinganna. En líklega hefur
Camilla Skattvik töluvert til síns
máls alla bókina út í gegn. Og þó
að ýmislegt sé töluvert sjúkt í bók-
inni, er það samt að gerast í hug-
arheimi þessara unglinga — þar
og víðar. Þess vegna held ég að
þessi bók sé holl lesning að ýmsu
leyti.